Dagur - 02.12.1997, Blaðsíða 5

Dagur - 02.12.1997, Blaðsíða 5
ÞRIBJUDAGUR 2 . D E S E UB E R 1997 - 21 MENNINGARLÍFIÐ í LANDINU Syngj andi lýð veldi „Þeirhafa staðið uppúr og haft áhrifá samtíð sína, “ segir Indriði um þá sem hann skrifar um í Söngurlýðveldis. „Þættirnir í bókinni eru um vini mína. Eg hef skrifað minninga- greinar að þeim látnum, sem ég hef síðan bætt við og gert að þeim þáttum sem hér birtast. Þeir eru um menn sem allir hafa, hver á sinn hátt, staðið upp úr hópnum og haft áhrif á samtíð sína. Mér finnst ég hafa lært mikið af kynnum við þá; svo sem í pólitík og í því að hegða sér rétt og vera óragur í lífinu,“ segir Indriði G. Þorsteinsson, rithöfundur. Hann er þessa dag- ana að senda frá sér bókina Söngur lýðveldis, sem Skjald- borg gefur út. Sungið og kveðið „Ég var átján ára þegar lýðveldið var stofnað. Þeim mönnum sem ég rita hér um hef ég kynnst á lýðveldistímanum. Um dagana hefur verið sungið og kveðið og nafn bókarinnar, Söngur lýð- veldis, kemur þannig til,“ sagði Indriði, þegar hann var spurður um hið sérstæða nafn bókarinn- ar. Þeir menn sem hann skrifar um eru meðal annars Halldór Laxness, Bergur Pálsson, Ey- steinn Jónsson, Stefán Bjarman, Jónas Jónsson frá Hriflu og Her- mann Jónasson, svo nokkrir séu nefndir. Einnig skrifar lndriði um önn- ur efni í bókinni, svo sem menn- ingarástandið í landinu. A því hefur hann löngum haft nokkuð sérstæðar og ádeilukenndar skoðanir og verið óragur að halda þeim á lofti. Eysteúm var glaður og kátur Aðspurður segir Indriði að tveir menn, sem hann ritar um í bók- inni, hafi öðrum fremur haft áhrif á sig um dagana. Stefán Bjarman, bókari á Akureyri, síð- ar kennari á Dalvík, og Eysteinn Jónsson, ráðherra og formaður Framsóknarflokk'sins. „Stefán Bjarman leigði herbergi á heim- ili foreldra minna við Laxagötu á Akureyri. Þá var oft setið fram á nætur og rætt saman. Ég lærði mikið af þeim samtölum.“ Kynni Indriða og Eysteins Jónssonar hófust þegar Indriði var blaðamaður og síðar ritstjóri Tímans. „Ég lærði mikið af Ey- steini, til dæmis þá sjálfsögðu mannasiði stjórnmálanna að segja aldrei meira en maður get- ur staðið við. Ymsir höfðu og á orði að Eysteinn væri kreppu- karakter, en það linnst mér ekki rétt. Enginn maður var kátari og glaðari en hann, þegar það átti við. Það var ógæfa Framsóknar- flokksins að hann hafði látið af formennsku, þegar flokkurinn komst loks aftur í ríkisstjórn að Viðreisnarárunum gengnum. Það hefði verið glæsilegur endir á stjórnmálaferli Eysteins að „Um dagana hefur veríð sungið og kveðið og nafn bókarínnar, Söngur lýðveldis, kemur þannig til, “ sagði Indriði G. Þorsteinsson. verða forsætisráðherra, eftir að þar á undan," segir Indriði um hafa fylgt flokki sínum og þjóð í Eystein \in sinn. gegnum sviptingar áratuganna Lærifaðir i kj allaranmn Þegar ég var unglingur á Akur- eyri var það rúmt um húsnæði hjá foreldrum mínum, að þau gátu leigt frá sér tvö herbergi á neðri hæð í tveggja hæða húsi við Laxagötu á Akureyri. Ég var seytján ára og lét mig litlu skipta hverjir urðu leigjendur. Ungir menn glenntu upp aug- un við öllu sem var á líku reki og þeir sjálfir, en sáu ekki það sem stóð hið næsta þeim. Svo var um leigjendurna í Laxa- götu, sem voru tvær systur framan úr Eyjafirði, hinar mætustu manneskjur, sem mig minnir að hafi saumað eins og llestar ungar stúlkur á þeim árum. Þær bjuggu í innra her- berginu í kjallaranum, en í herberginu nær götunni hjó Stefán Bjarman, sem vann um þessar mundir hjá Bókaverslun Þorsteins Thorarensen við bókhald og þýddi heimslittera- lúr að sumrinu austur í Mý- valnssveit. Hefði ég haft eitthvað fyrir því að spyrjast fyrir um Stefán hefði ég fljótlega komist á snoð- ir um, að þar var sérstæður heimsborgari á ferð, kominn úr löngum og ströngum útivístum og frá háu líferni hæði vestan- hafs og austan til að setjast hér að við langan og lygnan fjörð, þar sem systkini hans tvö bjuggu og afkomendur þeirra. Annars var hann Skagfirðingur, upprunninn á Beykjum í Tungusveit og mig minnir stórættaður í móðurætt og bar á sér nokkurn meðfæddan brag íslensks aðalsmanns án þess að vera þess meðvitaður. Alveg kom mér á óvart \'ið nánari kynni af leigjanda for- eldra minna, að þar fór maður sem lagði samtíðinni til svipmót og yfirbragð. Þetta svipmót var lagt til í kyrrþei og fjarvistum við djöflaganginn í dagstjörnum og uppáfallandi halastjörnum. Straumköst af starfi Stefáns í samtíðinni eru stórum meiri en liggja í augum uppi, einskonar árniður í djúpunum. Hann hélt góðan félagsskap á Akureyri á þessum tíma; var í mötuneyti Sesselju Eldjárn, ásamt Davíð Steíánssyni og lleirum, og hélt sig yfirleitt alltaf þar sem ein- hverrar andagiftar var von. Á stríðsárunum kom út hér á landi hið mikla skáldverk John Steinheck, Þrúgur reiðinnar, í þýðingu Stefáns Bjarman. Hann - var að þýða þetta af- burðaverk þegar við kynntumst. Hér var um að ræða tvö þykk bindi sem voru prentuð með árs millibili eða svo. Þýðing Stefáns var afrek. Hún hefur haft meiri sögulega þýðingu fyrir hók- menntirnar í landinu en svo að hægt sé að meta hana til fulls f þeirri návist sem þýðingarverkið er aðeins fimmtíu árum sfðar. Þrúgur reiðinnar voru ekki þýddar heldur ísienskaðar. Það á sér því miður allt of sjaldan stað. Þeir sem hafa sktifað hæk- ur undanfarna áratugi vita vel að þær bækur sem hafa gert þá að frjálsari höfundum eru sára- fáar. Við getum nefnt Bréf til Láru eftir Þórberg, Vefarann mikla frá Kasmír eftir Laxness og Þrúgur reiðinnar í þýðingu Stefáns Bjarman. Mér eru minnisstæðar sam- ræðurnar í eldhúsi móður minnar á kvöldin. Þá var mað- ur manns skemmtan og kannski hlustað á útvarp. Stef- án kom og fékk sér kaffi og tók þátt í spjallinu. Annars var eins og hann væri áhugalítill um fréttir frá Akureyri. En nefndir þú Skagaljörð. Þá var honum kært umræðuefni sumardvölín í Mý\'atnssveit í félagsskap við Steinbeck og bændur jarðar- innar sem reyktu forláta reið. Síðan hefur mér fundist að stór hluti af Þrúgunum hans Stefáns hafi gerst í Mývatns- sveil en ekki í Oklahoma, þar sem enga Mývatnsbleikju var að finna. Fyrir ungling var merkileg rejTisla að kynnast Stefáni Bjarman. Hann llutti með sér frjálslyndi og þyt erlendra skoð- ana og orða. Fyrir strák á Odd- eyrinni var það engin smávegis uppfræðsla að eiga tal við slíkan mann og þess þá heldur, þegar um var að ræða mann, sem gerði sér far um að uppfræða unglinginn um muninn á réttu og röngu í máli og framsetn- ingu og um lífsins lystisemdir. Munu unglingar allt of sjaldan verða þess aðnjótandi að eiga slíkt tal við fullorðna menn. Stefán Bjarman las mikið um dagana. Hann var vandlátur les- andi og mikill og opinskár aðdá- andi þess sem hann taldi vel gert. Allt kemur þetta heirn og saman við þau verk, sem hann hefur tengt nafn sitt við með eftirminnilegum hætti. Þó voru þeir fáir sem tóku jafnskynsam- lega á hyrjendaverkum og hann og voru fyllri af fyrirgefningu, sæi hann á annað borð ein- hvern mannsþrótt á bak við klaufaskapinn. Og þá er maður einmitt kominn að því orði sem var mest einkennandi fyrir skaphöfn Stefáns Bjarman. Það var mannsþrótturinn; þessi stælti hugur og þetta víllausa geð. Bókmenntir eru ekki skrif- aðar af kisulórum, pempíum, stælgæjum og frussandi egóist- um, heldur fólki sem hefur lifað hættulega; fólki sem leitar sig þreytt að viðeigandi orðum og minnist hvers einstaks atviks eins og vörðuhrots í blindhríð. Þær eru skrifaðar af fólki sem þreytir linnulausa glímu við sannleika í framsetningu, sann- leika hvers orðs og sannleika heilla bóka. Slíkur mannsþrótt- ur var Stefáni Bjarman eðlileg- ur. Lifandi dauðnr Hamani-sagan af Hálfdáni Fergussyni er heitið á nýjustu skáldsögu Steinunnar Sigurðar- dóttur. Þar segir frá Hálfdáni sendibílstjóra, sem er kvæntur og á tvö börn og býr í Reykjavík. Hálfdán fer á uppboð hjá toll- stjóra og þar fær hann þá óbil- anlegu vitrun að vera dauður. Aðstandendur og vinir taka tíð- indunum heldur fálega, enda er Hálfdán enn á meðal þeirra. En tillvera söguhetjunnar breytist að vonum og örlög hans ráðast svo að hann Iendir austur í Jap- an. Utgefandi er Mál og menning og kostar Hanami 3.680 kr. LjóðleiMr á íslensku Mál og menning gefur út bókina Sígildir Ijóð- Ieikir í þýð- ingu Helga Hálfdánar- sonar. I bókinni eru fimm Ieikrit, sem öll eru hundnu máli, og teljast til gildra leikbókmennta. Elst verkanna er Lífið er draumur, sem er frægasta verk fremsta leikskálds Spánverja, Don Pedro Calderón de la Barca, sem uppi var á 17. öld. Verk eftir tvo 17. aldar Frakka eru í bókinni, Ofjarlinn eftir Pi- erre Orneille og Feta eftir Jean Racine. Þá hefur Helgi snarað Pétri Gaut á íslensku og einnig er leikritið Kardinálar að kvöld- verði eftir Portúgalann Julios Dantas í bókinni, en hann lést 1962. Verð: 3680 kr. Skrásetning atburða Frásögn af mannráni eftir Kol- umbíumanninn Gabriel García Márquez er frásögn um atburði sem gerðust fyrir örfáum árum. Höfund- urinn rekur ótrúlega og átakanlega sögu tíu gísla sem eiturlyfja- baróninn Pablo Escobar tók árið 1990 og í haldi mánuðum saman. Gíslana átti að nota sem skiplimynt, til að tryggja að glæpamaðurinn yrði ekki framseldur til Bandaríkj- anna. Rakin er refskák glæpa- manna og sagt frá vanmáttugum tilraunum vandamanna og stjórnvalda til að leysa málið. Mál og menning gefur út. Verð: 3480 kr. Griind 75 ára Afmælisrit um Elli- og hjúkrun- arheimilið Grund er komið út, en stofnunin tók til starfa 1922. Greint er frá aðdraganda og stofnun heimilisins og sagt frá frumherjunum sem að verkinu stóðu. Rakin er byggingarsagan og starfssaga í veigamestu þátt- um, allt frá upphafi till þessa dags. Gamlar og nýlegar ljósmyndir prýða bókina.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.