Dagur - 17.02.1998, Blaðsíða 11

ÞHinjlJDAGUR 17. FEBRÚAR 1998 - 11
Hagur.
ERLENDAR FRÉTTIR
Kíkújúar og
Kíilenjin
í Iok sl. árs var Daniel arap Moi,
sem verið liefur forseti Austur-
Afríkuríkisins Kenýu í 19 ár, end-
urkjörinn í það embætti. Annar í
forsetakosningum þessum varð
Mwai Kibaki, leiðtogi flokks sem
á ensku (sem enn er þar mikið
notuð sem samskiptamál, þótt
swahili sé eina opinbera málið)
heitir Democratic Party.
Sá flokkur viðurkenndi ekki
kosningaúrslitin og kvað svindl
hafa verið í tafli af hálfu stjórnar
Mois.
Mau-Mau, Kenyatta
Sú afstaða er alvariegt mál í aug-
um Mois. Kibaki er Kíkújúi
(Kikuyu), sem sé af fjölmennustu
þjóð Iandsins. Moi er af þjóð að
nafni Kalenjin. í Kenýu sem í
flestum öðrum ríkjum í Afríku
sunnan Sahara búa margar þjóð-
ir, þjóðflokkar og ættbálkar. Sú
skipting skiptir jafnan mestu í
stjórnmálunum þar. Eftir fjölda-
morð einnar þjóðar, Hútúa, á
annarri þjóð, Tútsum, i Rúanda
1994 hefur tortryggnin milli
þjóða vaxið víða í álfunni. Ottinn
við að eitthvað álíka og gerðist
téð ár í Rúanda gerist annars
staðar er skammt undir yfirborð-
inu í mörgum Afríkulöndum. Svo
er í Kenýu.
Ættland Kíkújúa, sem tala
bantúmál, er svæðið kringum
Kenýafjall, en á þessari öld hafa
margir þeirra sest að um allt
Iand. Mau-Mau-hreyfingin, sem
beitti sér gegn yfirráðum Breta
með viðbjóðslegum hryðjuverk-
um 1952-56, hafði einkum fylgi
meðal Kíkújúa, og fyrsti forseti
landsins (sem varð sjálfstætt ríki
1963), Jomo Kenyatta, var Kíkú-
júi. Spilling kvað hafa vaxið mjög
í skjóli hans á síðari árum hans,
sérstaklega skaraði fjölskylda
hans þá eld að eigin köku og
margra mál er að stjórn hans hafi
verið hagstæðari Kíkújúum yfir-
leitt en öðrum þjóðum landsins.
Sauða- og geitaþjófnaður
Tunga Kalenjin er af málaætt
sem sumir málfræðingar kalla
nílótíska, og skipta einhverjir
henni í suður-, vestur- og aust-
urnílóta. Kalenjin eru af suður-
greininni. Meðal þjóða skyldra
þeim eru Masajar í Kenýu og
Tansaníu og trúlegt er að forfeð-
ur Tútsa hafi verið af rótum ná-
Iægt þeim. Þjóðflokkar af þeim
toga hafa gjarnan framfært sér á
kvikfjárrækt. Svo er um Kalenjin
og hafa þeir aðallega haft kindur
Baksvið
Moi forseti Kenýu vill
skipta landinu í sjálf-
stjómarfylki og er í
því samhengi grunað-
ur um að stuðla að
„])j ó ö arhreinsun“
gegn Kíkújúum.
og geitur. Siður forn hjá Kalenjin
og fleiri álíka þjóðflokkum er að
ræna kvikfé, finnist mönnum
þeir ekki eiga nóg af því. Er þá,
sem að líkum lætur, alltaf nokkur
hætta á að til átaka komi milli
ræningja og rændra og að maður
og annar sé veginn. Frá því um
miðjan janúar hafa Kalenjin gert
talsvert að þessu.
Af því að þetta er gamall vani
meta ýmsir þarlandsmenn þetta
ekki sem stórtíðindi, en a.m.k.
Kíkújúum hefur brugðið illa við
það, því að áminnst ránskapar-
hryðja hefur einkum komið niður
á þeim. Grunar þá að Moi forseti
og helstu menn hans standi á hak
við þetta, og sé tilgangurinn að
draga úr styrk Kíkújúa, svo að
þeir megi sín lítils í valdabarátt-
unni sem margir búast við að
Moi, sem nú er hniginn að aldri,
látnum eða förnum frá völdum.
Að sögn evrópskra fréttaskýrenda
þar syðra er talið að Moi og
margir aðrir Kalenjin vilji draga
mjög úr miðstýringu og veita
fylkjum víðtæka sjálfstjórn. Er
sennilegt að Moi og hans menn
vilji tryggja að kíkújúskir valdhaf-
ar, sem kynnu að taka við af nú-
verandi forseta, fengju ekki mikil
ráð yfir öðrum þjóðum en Kíkú-
júum.
Skálmöld í 01 Moran
12. janúar, fáum dögum eftir að
Moi hafði í ræðu Iýst því yfir að
hann myndi ekki lengur líða and-
stæðingum sínum „móðganir,"
réðust vopnaðir menn á kíkújúskt
þorp á Ol Moran-svæðinu í Sig-
dal (Rift Valley) í austurhluta
landsins. Þeir nauðguðu stúlku
og rændu 16 geitum og einum
asna. Ungir menn úr þorpinu
eltu ræningjana, náðu af þeim
ránsfengnum og drápu einn
þeirra. Tveimur dögum síðar réð-
ist vopnaður flokkur aftur á þorp
þetta, brenndi flest húsin þar,
nauðgaði flestum konunum og
drap sjö menn. Margir ungir Kík-
újúar í næstu þorpum vopnuðust
hnífum og eltu árásarmennina,
en árásarmennirnir gerðu þeim
f\TÍrsát í dalskoru nokkurri og
drápu þá alla nema einn, sem
gekk af \dtinu og segir síðan ekk-
ert annað en: „Tu-tu-tu.“ Líkir
hann þá eftir skothljóði.
Sagt er að flestir íbúa Ol Mor-
an, aðrir en Kíkújúar, hafi farið af
svæðinu áður en umrædd illvirki
hófust. Hefur það vakið grun um
að þetta hafi verið undirbúið
1 ingu fyrirfram. Hafi svo verið
\araði enginn þessara granna
Kíkújúa í OI Moran þá við. Þagn-
ársamsæri heillar þjóðar gegn
heilli þjóð átti drjúgan þátt í því
hve vanbúnir Tútsar í Rúanda
voru að mæta morðæði Hútúa.
Moi og hans menn eru sagðir
ætlast til þess að Rift Valley komi
í hlut Kalenjin, verði af fyrirhug-
aðri sjálfstjórn landshluta. Til að
tryggja völd sín þar vilji Kalenjin
koma Kíkújúum á brott þaðan.
Flugblöðum hefur verið dreift í
kíkújúsku þorpunum þar og er
mergurinn málsins á þeim að
Kíkújúar skuli verða á brott úr
landshlutanum, vilji þeir ekki
hafa verra af. Eitthvað á annað
hundrað manns höfðu fyrir
skömmu verið drepnir í illindum
þessum og lögreglan, sem vita-
skuld lýtur ríkisstjórn og forseta,
segir að Kalenjin séu ekki síður
drepnir í þeim en Kíkújúar.
Nærri 200 manns farast í flugslysi
TAIVAN - Farþegaflugvél af gerðinni Airbus 300 fórst í gær í Taívan,
og í gær var talið fullvíst að enginn hefði komist lífs af. Hátt í 200
manns hafa því farist í flugslysinu. Þoka var og vélin, sem var að
koma frá eyjunni Bali í Indónesíu, Hrðist ekki hafa hitt á lendingar-
braut með þeim afleiðingum að hún rakst í íbúðarhús og bifreiðar.
Oflug sprenging varð síðan í vélinni og stóð hún í ljósum logum.
Breska stjómin vill úti-
loka Sinn Fein
BRETLAND - Ríkisstjórn Bretlands, undir
forystu Tonys Blairs forsætisráðherra, hefur
nú tekið undir kröfur sambandssinna á Norð-
ur-Irlandi um að rétt sé að Sinn Fein, stjórn-
málaarmur Irska lýðveldishersins (IRA), taki
ekki áfram þátt í friðarviðræðunum. Breska
lögreglan telur að IRA beri ábyrgð á tveimur
morðum sem framin voru á Norður-írlandi í T°ny Blair, forsætisráð-
síðustu viku. Fulltrúar bresku stjórnarinnar til- herraBretlands.
kynntu afstöðu sína þegar fundur í friðarvið-
ræðunum hófst f gær, og var frekari fundum síðan frestað um sinn.
Ofbeldi á fyrsta kosningadegi
INDLAND - Strax \ið upphaf þingkosninganna á Indlandi í gær voru
að minnsta kosti I 5 manns drepnir og fj'ölmargir særðust. Kosninga-
baráttan hefur einkennst af miklu ofbeldi, en hátt á annað hundrað
manns hafa þegar verið myrtir. Flestir virðast búast við því að flokk-
ur Hindúa hljóti flest atkvæði, en alls eru um 200 flokkar í framhoði
og frambjóðendur eru samtals um 4.700. Kosningarnar standa yfir í
sex daga, en kjósendur á Indlandi eru meira en 600 milljónir, og
mörg hundruð þúsund öryggisvarða þarf til að fylgjast með fram-
kvæmd kosninganna.
Kof/Annan, fram-
kvæmdastjóri Samein-
uðu þjóðanna.
Páfiirn vill að Annan fari
til íraks
ÍRAK - Páfinn hvatti í gær Kofi Annan, aðal-
framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, til
þess að fara til Bagdað og freista þess að ná
fram friðsamlegri lausn á deilunni um vopna-
eftirlit í Irak. I gær hvöttu Jiang Zemin, forseti
Kína, Hosni Mubarak, forseti Egiptalands og
Jasser Arafat, forseti sjálfstjórnarsvæða Palest-
ínumanna, sömuleiðis Annan til þess að gera
sér ferð til Iraks og koma í veg fyrir hernaðar-
árás á landið.
Aukin glæpatíðni eldra fólks
DANMÖRK - Fullorðnir karlmenn allt upp í fimmtugt fremja nú
mun fleiri ofbeldisglæpi í Danmörku heldur en unglingar og fólk á
þrítugsaldri, að því er fram kemur í nýjum tölum frá dönsku hagstof-
unni. Sömuleiðis fremur fullorðið fólk mun meiri búðarþjófnaði og
fjársvik og aðrir fjármálaglæpir eru einnig algengari meðal fólks sem
komið er fram á miðjan aldur. Flemming Baldvin, lögfræðiprófessor
við Kaupmannahafnarháskóla, hefur í framhaldi af þessum upplýs-
ingum lagt til að breytt verði um stefnu í afbrotamálum, sem hingað
til hefur einkum miðað að því að koma í veg fyrir glæpi unglinga, og
unglingar verði fengnir til þess að sjá til þess að foreldrar sínir
stundi ekki glæpastarfsemi.
Færri flóttamenn fá hæli í Danmörku
DANMÖRK - Mun færri flóttamenn fengu hæli í Danmörku á árinu
1997 heldur en á undanförnum árum. 5.954 manns fengu flótta-
mannahæli á síðasta ári, sem er 2.675 færra en árið áður. Flótta-
mannahjálp Danmerkur segir að strangari reglur um veitingu flótta-
mannahælis eigi vafalaust einhvern þátt f þessari fækkun, en þó sé
aðalástæðan sú hve dregið hefur úr flóttamannastraumi frá ríkjunum
sem áður tilheyrðu Júgóslavíu.
Of litlar kröfur miirnka samkeppnis-
hæfni
DANMÖRK - Samtök danska iðnaðarins viðurkenna að ef of litlar
kröfur séu gerðar til iðnfyrirtækja í umhverfismálum geti það dregið
úr samkeppnishæfni þeirra. Nánast engin dæmi séu heldur um það
að iðnfyrirtæki flytji starfsemi sína úr landi ef gerðar séu strangar
kröfur til þeirra í umhverfismálum. Peter Skov, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri samtakanna, segir hins vegar að það hljóti að vera
ákvörðun stjórnvalda hve mildar kröfur eigi að gera.