Dagur - 16.05.1998, Blaðsíða 14

'30 — LAUGARDAGUR 16. MAÍ 1998
HEILSULÍFIÐ í LANDINU

Það þekkja það eflaust marg-
ir að veikjast áferðalögum
erlendis. Ná sérí hálsbólgu,
kvef magapesti og einhvem
slappleika. Hvað erþá til
ráða?
HHmir Jóhannsson heimilislæknir. Hann segir fátt hægt að gera til að fyrirbyggja leiðinda
flensupestir á ferðalögum erlendis en sé haldið til fjarlægari landa þurfi að undirbúa sig vel og
fara í nauðsynlegar sprautur. mynd: brink
Veikur ferðalangur
Magapestirnar eru
algengustu vanda-
málin og jafnframt
þau leiðinlegustu
þegar kemur að því
að vera veikur ferða-
langur. Slíkar pestir eru þeim mun algeng-
ari eftir því sem farið er til Ijarlægari
landa og orsakast yfirleitt af saurgerlum
sem við erum óvön að sögn Hilmis Jó-
hannssonar, heimilislæknis á Heilsu-
gæslustöðinni á Akureyri.
Til að komast hjá því að næla sér í slíka
pesti ber að forðast að borða hrátt, óþveg-
ið grænmeti, eins er um ávextina. Skel-
fiskur getur reynst hættulegur og eins
hrár fiskur og hrátt kjöt. Eða almennt illa
soðinn matur.
Það er ósköp fátt hægt að gera til að
undirbúa magann fram í tímann en þeim
mun meira er hægt að hugsa um hann
jafnóðum. ABT gerlarnir eru þar hjálp-
samlegastir, þeir sem eru í AB-mjóIkinni,
en þar sem ekki yrði þægilegt að hafa
nokkrar fernur af AB-mjólk með sér til út-
landa er hægt að fara aðra leið. Kaupa sér
slíka gerla í töfluformi í apótekum og
heilsubúðum og taka þá á ferðalaginu. Fái
ferðalangur magapesti er best að vinda sér
í næsta apótek og kaupa sér Ímodíum. Þar
er um að ræða stoppandi töflur sem virka
vel.
Almenn hreysti eina ráðið
Að næla sér í hálsbólgu, kvef og slappleika
á ferðalagi er þreytandi en því miður er
fátt hægt að gera að sögn Hilmis til að
koma í veg fyrir slíkt. Það bara gerist. Að
skipta um tímabelti getur að vísu haft
áhrif. Valdið óþægindum vegna svefntrufl-
ana en einnig getur það orsakað blæð-
ingatruflanir hjá konum. Margir eru við-
kvæmir fyrir breyttu loftslagi, meiri meng-
un, sbr. í stórborgum en mengunin virkar
ertandi á öndunarfærin. Hálstöflur eru
það eina sem vírkar á slíka ertingu, þær
hreinsa líka hálsinn vel. Mengunin getur
einnig valdið astmasjúklingum mildum
óþægindum. Gróðurfarið getur haft áhrif.
Sérstaklega á þá með fijókornaofnæmi.
Það er fátt hægt að gera til að forðast
„lumbru" í fríinu. Ekki er um neinar fyrir-
byggjandi aðgerðir að ræða nema þá helst
að hafa með sér almenna hreysti. Verkja-
töflurnar virka oftast í neyð ef slappleiki
gerir vart við sig og ekki eru gefin sýldalyf
fyrirfram. Finni ferðalangur sig þarfnast
þeirra skal hann leita til læknis eða í
næsta apótek.
Sprautiunörk austurs og vesturs
Ef halda skal til íjarlægari landa þá þarf
ferðalangur að undirbúa sig heilsulega. Fá
nauðsynlegar sprautur til að næla sér ekki
í sjúkdóma. Það er misjafnt eftir löndum
hvaða sprautur þarf að fá og lengd ferða-
lagsins skiptir þar ekki máli. Þó ferðin sé
ekki nema tveir dagar þarf sprautur. Það
helsta sem þarf að sprauta við er lifrar-
bólga A, taugaveiki, mænusótt, barna-
veiki/stífkrampi og það eru teknar inn
töflur gegn malaríu. Ef hægt er að tala um
einhver mörk milli landa, sprautumörkin,
þá ætti fólk ekki að fara langt til austurs
að sögn Hilmis án þess að láta sprauta sig.
Sé horft til vesturs er miðað við Bandarík-
in og Kanada. HBG
Því hefur verið haldið
fram að kossar marki upp-
haf og endi kynlífs og ást-
arsambanda. Oft eru
kossar taldir ákveðin yfir-
lýsing um löngun til nán-
ari kynna og talað hefur
verið um að löngun til
kossa sé eitt það fyrsta
sem hverfur þegar hrikta
tekur í sambandinu.
Ymsar rannsóknir og tilraunir hafa verið
gerðar á kossum fólks. Kanadískur mann-
fræðingur gerði tilraun til að meta mun á
kossum karla og kvenna og komst að þeir-
ri niðurstöðu að 97% kvennanna sem þátt
tóku í tilrauninni lokuðu augunum á með-
an á kossi stóð, en einungis 30% karlanna
kysstu með augun lokuð. Astæðurnar taldi
hann vera þær að það auðveldaði konum
draumóra og að njóta augnabliksins að
kyssa með Iokuð augun, en sjónræn örvun
virkaði hinsvegar sterkar á karla og yki
löngun þeirra og því kysstu þeir frekar
með opin augun.
Margvísleg tjáning
Margskonar túlkun hefur verið lögð í
Halldóra
Bjarnadóttir
skrifar
Kossar
kossa t.d. að hjón sem nánast undantekn-
ingalaust kyssi hvort annað á kinnina, geti
hugsanlega verið farin að sigla sitt í hvora
áttina og kæri sig þess vegna ekkert um þá
miklu og innilegu snertingu sem felst í
djúpum nánum kossum.
Kynlíf fólks sem kyssist sjaldan hefur til-
hneigingu til að vera flausturslegt og án
náinnar líkamlegrar snertingar svo nokkru
nemi, á meðan kynlíf fólks sem kyssist
heitum kossum beint á munninn er lík-
legra til að vera bæði ánægjulegra og
meira fullnægjandi, þó þetta sé vissulega
persónubundið eins og flest í lífi okkar.
Munnurinn og varirnar, ásamt eyrna-
sneplum, geirvörtum, sníp og tippi eru
næmustu svæði líkamans til kynferðis-
legrar örvunar. Mörgum finnst gott að
Iáta kyssa sig víða um andlitið, hálsinn,
líkamann allan og ekki hvað síst á næm-
ustu svæðin, t.d. láta gæla með tungunni
við eyrnasneplana og einnig fá margir
mikla nautn við það að láta tungubrodd-
inn renna eftir vörum mótaðilans.
Djúptr kossar
Margar mismunandi útfærslur eru til af
kossatækni fólks. Sá koss sem oftast er
nefndur þegar talað er um blauta kossa er
Franski kossinn (stundum kallaður sleik-
ur). Þá kyssast tvær manneskjur opnum
munni og er tungan síðan látin kanna og
njóta í rólegheitum vara, tungu og munn-
hols hins aðilans og skiptast einstakling-
arnir þá gjarnan á í könnuninni. Er oft tal-
að um að djúpir kossar af þessu tagi séu
vel til þess fallnir að kynnast tilfinningum
mótaðilans.
Kossar eru góðir fyrir sálina þó læknar
hafi komist að því að þeir valda sömu áhrif-
um og streita á líkamann. Starfsemi skjald-
kirtilsins snareykst, sykurmagn í blóðinu
stígur, líkaminn hættir að framleiða insúlín
og í hvert skipti sem við kyssum einhvem
slær hjartað hraðar. Þó eru aðrar og betri
fréttir þær, að við hvern koss brennum við
allt að 3 hitaeiningum. Kossar eru líka góð-
ir fyrir tennumar, því þeir auka munnvatns-
flæðið sem lækkar sýrustigið í munninum
og minnka þar með líkur á tannsteini og
tannskemmdum. Kossar em sem sagt hollir
og góðir fyrir sál og líkama, svo ekki sé
minnst á hversu lostafull listgrein þeir geta
verið okkur og lífsnauðsyn í ástarleikjum.
Halldóra Bjamadóttir er hjúkrunarfræð-
ingur og skrifar um kynlíffyrir Dag.
Að gera líkamaniun
greiða
Það er nauðsynlegt
að gera líkamanum
greiða og betra að
það sé reglulega
en £ skorpum. Þá
er t.d. átt við að í
vinnunni er nauð-
synlegt að standa
upp frá borðinu
eða tölvunni á
a.m.k. klukku-
stundar fresti.
Hafa stuðning
við bak og fætur þegar setið er við borð eða
tölvu. Hafa fæturnar aðeins hærra eða
lægra en hæðina á stólnum. Hafa stuðning
við úlnlið þegar verið er að vinna á tölvu
og teygja á þeim reglulega. Hreyfa axlir og
setja herðablöðin saman annað slagið.
Ganga berfættur um heima hjá sér að
loknum vinnudegi og gera smá æfingar
með því að ganga á hlið fótarins. Það hvíl-
ir ökkla og kálfa.
5 leiðir að betra mtnni
* Til þess að muna betur nöfn á fólki sem
maður er kynntur fyrir er ágætt ráð að
„skrifa“ nafn viðkomandi á enni hans
með ósýnilegum penna. Einnig getur
það virkað að finna orð sem rímar á móti
nafni viðkomandi eins og Rósa sósa eða
Trausti hrausti.
* Oft getur verið erfitt að muna allt sem
manni er sagt. Til að muna það sem
maður vill muna er ágætt ráð að nota
ljósmyndaminnið, sbr. ef þér er sagt að
frænka þín sé að fara til Parísar geymdu
þá mynd af henni í huganum fyrir fram-
an Effelturninn.
* Það eiga margir erfitt með að muna dag-
setningar. Gott ráð til að bæta úr því er
að gefa þeim dagsetningum sem þarf að
muna ákveðið tákn. Fyrir annan, þ.e.
töluna tvo, gæti verið þægilegt að sjá fyr-
ir sér skópar, tvennt af einhverju, og fyr-
ir 2. júní t.d. gæti það verið sætt svín í
sætum skóm sem myndi hjálpa.
* Ef maður er spurður að einhverju í
skyndingu og þarf að muna það strax
kemur það oft fyrir að minnið lokast al-
gerlega. Eina ráðið til að bæta úr því og
opna það aftur er að draga andann djúpt
tvisvar sinnum, slappa aðeins af, og þá
ætti svarið að koma mjög fljótlega.
* Það er samt ekkert sem kemur að jafn
góðum notum við að muna hlutina og að
skrifa þá niður. Það bregst aldrei.
Að æfa og borða
Fyrir þá sem stunda lfkamsrækt snemma á
morgnana er nauðsynlegt að fá sér ávöxt
eða glas af appelsínusafa áður en farið er
af stað. Líkaminn þarf nefnilega smá
bensín til að
hafa orku í
átökin. Eftir
þau skal borða
kjarngóðan
morgunverð.
Þeir sem
stunda líkams-
rækt af ein-
hverju tagi eft-
vinnu, eftir
sex, ættu að
borða stærstu
máltíð dags-
ins fyrri part
dags, ekki að
loknum æf-
ingum. Það
er miklu
betra fyrir
líkamann að
fá sér hollt
„snarl“ á
kvöldin.
Það er bráð-
hollt og nauðsynlegt fyrir líkamann að
borða innan 90 mínútna eftir að æft hefur
verið. Vöðvarnir endurnýja sig nefnilega
og taka upp öll næringarefni sem þeir
þarfnast úr fæðunni og þannig verða þeir
stærri og sterkari.