Dagur - 26.05.1998, Blaðsíða 7

Þ RIÐJV DAGU K 2 6 . MAÍ V99 8 - 7

ÞJÓÐMÁL
Fíluiiefnavand-
ítiti í brennidepli
Fíkniefni, í einni eða annarri
mynd, hafa fylgt mannskepnunni
frá örófi alda. Vandamál tengd
fíkniefnum hafa hins vegar ekki
verið eins útbreidd og alvarleg og
á þessari öld. Dreifing og sala
fíkniefna hefur aldrei verið eins
skipulögð og undanfarna áratugi
og framboð þessara efna aldrei
meira.
íslendingar hafa ekki farið var-
hluta af þessu meini, frekar en
öðrum sem herja á mannlegt
samfélag. Almenningi er, vegna
öflugs kynningar- og fon'arnar-
starfs ýmissa félagasamtaka, ekki
síst SAA, orðin Ijós hinn gríðar-
lega eyðilegging sem neysla fíkni-
efna hefur í för með sér. Fíkni-
efnaneytendur bíða oft andlegt
og líkamlegt örkuml af neyslu
sinni og Ijölskyldur þeirra standa
oftast ráðþrota og fullar af angist
í miðjum harmleiknum. Glæpa-
starfsemi, svo sem ofbeldi, vændi
og innbrot, fylgja oft í kjölfarið og
hættan á alnæmissmiti bíður
þeirra sem deila smituðum nál-
um.
Vandinn er alþjóðlegur og það
er því ekki síst á alþjóðlegum
vettvangi sem hægt er að draga úr
þeim hörmungum sem fíkniefnin
valda.
Auka-allsherj arþing
Sameinuðu þjóðirnar halda sér-
stakt auka-allsheijarþing helgað
baráttunni gegn ólögmætum
fíkniefnum dagana 8.-10. júní
nk. í New York. Þá verða tíu ár
liðin frá því að aðildarríkin sam-
þykktu alþjóðasamning um bann
við dreifingu fíkni- og skynvillu-
efna. Fulltrúar á þinginu verða
frá aðildarríkjunum 185 ogmunu
þeir leitast við að meta umfang
hins alþjóðlega fíkniefnavanda og
marka djarfa og framsýna stefnu
sem gagnast mun í baráttunni við
þennan vágest á upphafsárum
nýrrar aldar.
Viðskipti með fíkniefni í heim-
inum eru mjög umfangsmikil, en
talið er að heildartekjur af ólög-
Iegum fíkniefnaviðskiptum í
heiminum hafi verið um 400
milljarðar Bandaríkjadala á árinu
1994 eða um 8% af öllum heims-
viðskiptum. Svo ótrúlegt sem það
kann að virðast, er þetta stærra
hlutfall en heimsviðskipti með
járn, stál og bifreiðar.
Umfjöliunarefni auka-allsherj-
arþingsins verða afmarkaðri en á
öðrum þingum sem haldin hafa
verið til þessa. Markmið auka-
allsherjarþingins verður einkum
að hvetja ríki heims til þess að
framkvæma að fullu þá alþjóða-
samninga sem gerðir hafa verið á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna
um fíkniefnavarnir. Reynt verður,
m.a., að leggja grunninn að
auknu alþjóðlegu samstarfi og ná
Fíkniefnaneytendur biða oft andlegt og líkamlegt örkuml afneyslu sinni og fjölskyldur þe/rra standa oftast ráðþrota og fullar af angist í miðjum harmleiknum... vandinn er
alþjóðlegur og það er því ekki síst á alþjóðlegum vettvangi sem hægt er að draga úr þeim hörmungum sem fíkniefnin valda, segir utanríkisráðherra.
betri tökum á dreifingu efna sem
notuð eru við fíkniefnafram-
leiðslu. Sérstök áhersla verður
lögð á aðgerðir til að draga úr eft-
irspurn eftir fíkniefnum með for-
vamastarfi og meðferðaráætlun-
um. A auka-allsherjarþinginu
verður einnig rætt um með hvaða
hætti komið verði í veg fyrir pen-
ingaþvætti. Síðast en ekki síst
munu aðildarríki ræða með
hvaða hætti megi styrkja enn
frekar starfsemi Sameinuðu þjóð-
anna á sviði fíkniefnavarna.
Veraldarvæðingm
Ein veigamesta breytingin sem
sett hefur svip á þróunina í al-
þjóðamálum síðustu ár er stund-
um kölluð veraldarvæðing. Stór-
aukin samskipti ríkja í millum á
sviði efnahagsmála og verslunar
er dæmi um veraldarvæðingu. Is-
lensk fyrirtæki hafa tekið þátt í
veraldarvæðingunni, t.d. með því
að ganga til samstarfs við fyrir-
tæki í sjávarútvegi víðs vegar um
heim.
Veraldarvæðingin setur einnig
mark sitt á Sameinuðu þjóðirnar.
Stjómvöld um heim allan hafa í
auknum mæli áttað sig á að
óraunhæft er fyrir einstök ríki að
kljást ein og sér við vandamál á
borð við hungur, sjúkdóma, fá-
fræði, mengun o.fl. Þessi við-
fangsefni hafa lengi verið í hópi
helstu viðfangsefna aðildarríkja
Sameinuðu þjóðanna. Ný við-
fangsefni hafa bæst við og eru
auðlindamál og sjálfbær þróun í
vaxandi mæli til umljöllunar á
stórráðstefnum samtakanna.
A vegum Sameinuðu þjóðanna
er unnið mikið starf á vettvangi
fíkniefnavama. Ég tel að þetta
starf mætti gera sýnilegra al-
menningi, ekki einvörðungu með
stórráðstefnum og aukaallshetj-
arþingum, heldur með markvissri
kynningarstarfsemi. Kynning á
starfsemi samatakanna myndi án
efa auka skilning almennings um
allan heim á því starfi sem fram
fer á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna. I tímans rás myndi aukinn
skilningur almennings skila sér
til þeirra stjórnmálamanna sem
sýsla með Ijárveitingar til Sam-
einuðu þjóðanna. Þetta gæti án
efa orðið liður í að koma samtök-
unum út úr þeirri Ijármálakreppu
sem háir þeim um þessar mund-
ir.
Alþjóðasanuimgar
Þrír alþjóðasamningar, sem á
einn eða annan hátt snerta fíkni-
efnavarnir hafa verið gerðir á veg-
um Sameinuðu þjóðanna. Fyrst-
an má telja fíkniefnasamninginn
frá 1961 en með honum er reynt
að stemma stigu \að ólögmætum
viðsldptum með skyn\allulyf sem
notuð eru í þágu lækninga og í
vísindaskyni. Samningurinn um
skynvilluefni frá 1971 var gerður
á róstusömum tímum þegar
fíkniefnaneytendur snéru sér að
neyslu sífellt Ijölbreytilegri vímu-
efna. Þessi samningur hefur
einnig að geyma ákvæði um
stjórn á dreifingu fíkniefna sem
framleidd eru á löglegan hátt.
Dreifing fíkniefna og notkun
jókst hröðum skrefum á sjöunda
og áttunda áratugunum. Svar
Sameinuðu þjóðanna við þessari
uggvænlegu þróun var alþjóða-
samningurinn gegn ólögmætri
dreifingu fíkniefna og skynvillu-
efna sem gerður var 1988. Með
þessum alþjóðasamningum hafa
aðildarríki Sameinuðu þjóðanna
skuldbundið sig til að berjast
gegn ólögmætri dreifingu fíkni-
efna og ofneyslu þeirra.
Helstu stofnanir
Þegar árið 1946 var stofnuð
svokölluð Fíkniefnanefnd Sam-
einuðu þjóðanna. Nefndin fund-
ar árlega, en skipulagning vænt-
anlegs aukaallsherjarþings um
fíkniefna-vandann er helsta hlut-
verk nefndarinnar á þessu ári.
Af öðrum stofnunum á vegum
samtakana má nefna Alþjóða-
fíkniefna-eftirlitsstofnunina sem
sett var á laggimar með fíkni-
efnasamningnum frá 1961. Þess-
ari stofnun er ætlað að hafa eftir-
Iit með flutningum og viðskiptum
með fikni- og skynvilluefni í ein-
stökum ríkjum og ríkja í millum.
Árið 1991 tók til starfa svokölluð
Fíkniefnaeftirlitsáætlun. Þessi
stofnun er miðstöð sérþekkingar
og upplýsinga um fíkniefnaeftirlit
í heiminum og samhæfir aðgerð-
ir Sameinuðu þjóðanna á sviði
fíkniefnavarna. Einnig má nefna
Fíkniefna- og glæpavarnaskrif-
stofu Sameinuðu þjóðanna sem
endurskipulögð var á síðasta ári.
Tengslin við glæpastarfsemi
En það er ekki eingöngu hið al-
þjóðlega samfélag sem tekur þátt
í veraldarvæðingunni. Glæpa-
menn og skipulögð glæpastarf-
semi um allan heim hafa verald-
arvæðst á sinn hátt einnig.
Skýrslur sem gerðar hafa verið
á vegum Sameinuðu þjóðanna
leiða í ljós að skipulögð alþjóðleg
glæpastarfsemi eykst hröðum
skrefum víðs vegar um heim.
Glæpamenn nýta sér aukin ferða-
lög fólks og flutning varnings
milli landa, ekki síst þar sem
dregið hefur úr landamæraeftir-
liti, t.d. í Evrópu. Glæpagengi í
einni heimsálfu eru í samstarfi
við gengi í öðrum heimshlutum
og nýta sér veikleika í löggæslu og
tolleftirliti með það fyrir augum
að komast yfir fyrirtæki, hagnast
á ólögmætri starfsemi og síðast
en ekki síst að ná pólitískum
áhrifum. Þessi glæpagengi hafa
aðgang að digrum sjóðum og eru
í mörgum tilvikum þrautskipu-
lögð. Þau víla sér ekki fyrir sér að
beita ofbeldi til að hræða eða
þagga niður í andstæðingum
jafnt sem samkeppnisaðilum.
Vitað er að það eru skipulagðir
alþjóðlegir glæpahringir sem
standa að miklu leyti að fjárfest-
ingu í sölu og dreifingu fíkniefna.
Peningaþvætti hefur hin síðari ár
verið aukinn gaumur gefinn, en
þessi starfsemi stjórnast nú í vax-
andi mæli af faglegri sérþekkingu
glæpamanna á heimsvísu. Smygl
á eiturlyfjum er vaxandi vanda-
mál víðar en á Islandi. 1 öllum
löndum heims takast yfirvöld á
við þennan vanda. Samræmdar
lögregluaðgerðir til að hafa hend-
ur í hári smyglara hafa enn borið
takmarkaðan árangur, en einung-
is milli 10 og 15% af heróíni í
umferð eru gerð upptæk og um
30% af kókaíni. Viðurkennt er,
að einstök ríki geta ekki tekist á
við eiturlyfjavandann án sam-
vinnu við önnur ríki eða alþjóða-
samtök.
Þótt Islendingar deili ekki
landamærum með neinu ríki er
Ijóst að við megum ekki sofna á
verðinum í báráttunni gegn fíkni-
efnum. Þess vegna er sérstaklega
brýnt að við Islendingar fylgjumst
grannt með því sem á sér stað í
þessum málum á alþjóðavett-
vangi og tökum þátt í samstarfi
ríkja til að koma böndum á fíkni-
efnavandann.
UALLPÓR
ASGRIMS-
SON
UTANRÍKISRÁÐHERRA
I $m -«*- ~ ’ J SKRIFAR