Dagur - 29.09.1998, Side 7

ÞRIÐJUDAGUR 29. SEPTEMBER 1998 - 7
ÞJÓÐMÁL
Htn skörpu skíl eru
átöktn um auðlindir
Hér á eftirfer kafli úr ræðu Sig-
hvats Björgvinssonar sem hann
flutti á flokksþingi Alþýðu-
flokksins um helgina.
Atökin um auðlindir Islands
mynda nú skörp skil í stjórnmál-
um milli Sjálfstæðisflokksins,
sem er málsvari sérhagsmunaafl-
anna gegn hagsmunum almenn-
ings, og jafnaðarmanna, sem
meta almannaheill framar sér-
hagsmunum.
Almannahagur eða sérhags-
munir: Hvort á að ríkja? Hvort á
að víkja? Auðlindir íslands: Fisk-
urinn í sjónum. Verðmætasta
auðlind samtímans. Sameign
þjóðarinnar samkvæmt ákvæðum
fyrstu greinar laga um stjórn fisk-
veiða. Afnotarétturinn af auðlind-
inni er samt afhentur örfáum fyr-
irtækjum og einstaklingum fyrir
ekki neitt og þeim síðan heimilað
að selja hann og leigja hver öðr-
um fyrir ómælda fjármuni. Af-
rakstur þessarar auðlindar
streymir í auknum mæli úr landi,
í óskylda atvinnustarfsemi svo
sem verslunarhallir og veitinga-
sölu eða beint í vasa einstaklinga.
Sveit jalnaöíirnianna
A móti varðhundum sérhagsmun-
anna stendur sveit okkar jafnað-
armanna. Við, sem setjum al-
mannahag ofar sérhagsmunum.
Við, sem viljum að þjóðin öll njóti
afraksturs sameiginlegra auð-
linda. Við, sem viljum stöðva
brask hinna fáu með auðlind
fjöldans. Við, sem viljum tryggja
með veiðileyfagjaldi að íslenskur
almenningur njóti eignar sinnar á
auðlindum hafsins.
Auðlindir íslands: Miðhálend-
ið. Háfjallakórónan með jöklum
sínum og fossum, sandflákum og
eyðimörkum, hverum og heitum
laugum, gróðurvinjum og græn-
um hlíðum. Ferðamannaparadís-
in, sem Iaðar til sfn fólk í tugum
og hundruðum þúsunda. Hin ein-
stæða hreina og óspillta náttúra.
Tillaga Braga
Tuttugu og átta ár eru nú liðin frá
því að sá framsýni maður Bragi
heitinn Sigurjónsson, alþingis-
maður Alþýðuflokksins í Norður-
landskjördæmi eystra, lagði fram
á Alþingi fyrsta sjálfstæða þing-
mál, sem þar hefur komið fram
um eignarrétt þjóðarinnar á landi
og landgæðum. í því þingmáli var
sú tillaga flutt, að allt land og öll
landgæði á hálendi íslands, sem
enginn einstaklingur gæti sannað
eignarhald sitt á, ætti að Iýsa sam-
eign þjóðarinnar. I tuttugu og átta
ár hafa þingmenn Alþýðuflokks-
ins svo til á hveiju einasta þingi
Iagt slíkar tillögur og frumvörp
fram. Þrívegis hefur Hæstiréttur
íslands kallað eftir slíkri af-
greiðslu Alþingis. Allar þessar til-
raunir og áköll Hæstaréttar um
aðgerðir í þágu almannahags-
muna hafa strandað á varðhund-
um sérhagsmunahyggjunnar. Þar
til loksins á liðnu vori að slík
„Á móti varðhundum sérhagsmunanna stendur sveit okkar jafnaðarmanna. Við, sem setjum almannahag ofar sér-
hagsmunumsegir Sighvatur m.a. í grein sinni. - mynd: teitur
ákvæði voru í Iög leidd. En eins og
raunin er á um þjóðareignina á
fiskimiðunum var það sem gert
var í orði fyrir þjóðareign á há-
lendinu á borði fært þeim sem
varðveita sérhagsmuni hinna fáu.
Stjórnsýsla alls hálendisins, lyk-
ilákvarðanir um hvernig nýta
skuli þessa þjóðareign, var fengin
í hendur umbjóðenda 4% lands-
manna. Níutíu og sex af hveijum
eitthundrað Islendingum er hald-
ið utan við þær ákvarðanir.
Stjómsýsla á hálendinu
Gegn þessari ráðstöfun í þágu
sérhagsmuna hinna fáu stendur
sveit jafnaðarmanna. Island er
fyrir íslendinga alla. Stjómsýsla á
hálendi Iandsins þar, sem margar
helstu náttúruperlur Islendinga
er að finna, á að vera í höndum
umboðsmanna almannavaldsins
og fulltrúa fjöldasamtakíi. Þar á
að gæta hagsmuna Islendinga
allra jafnt.
Auðlindir íslands: Orka fall-
vatna. Námur og jarðhiti djúpt
undir yfirborði jarðar. Málsvarar
sérhagsmunanna hafa ákveðið
með lögum frá Alþingi að öll verð-
mæti á Iöndum í einkaeigu eins
langt inn að iðrum jarðar og
tæknilega unnt er að fara á hveij-
um tíma skuli teljast einkaeign.
Skuli tekin frá þjóðinni og færð
einstökum landeigendum. Allar
auðlindir á þurrlendi landsins
utan miðhálendisins eins langt
undir yfirborðinu og komist verð-
ur, allt inn að jarðarmiðju, skal
teljast eign hinna fáu. Allt það Is-
Iand skulu þeir eiga.
Gegn þessum varðhundum sér-
hagsmunanna stendur sveit jafn-
aðarmanna. Við viljum ekki taka
réttinn til eðlilegra landnytja frá
landeigendum. En við teljum
ósanngjarnt og ósiðlegt að Iand-
eiganda sé fenginn óskoraður
eignarréttur á öllum auðlindum
langt undir yfirborði jarðar sem
honum er sjálfum ógerlegt að
nýta en getur krafið samborgara
sína um háar bætur fyrir ef nýttar
eru í almannaþágu.
Mannauðuxmii
Auðlindir Islands: Mannauður-
inn. Menning, menntun og
tæknikunnátta þessarar þjóðar.
Auðlindin, sem ekki er hægt að
hengja verðmiða á eins og á fiski-
miðin, orkuna eða námurnar, en
er kannski verðmætasta auðlindin
þeirra allra því framtíð okkar og
samkeppnisstaða í samfélagi
þjóðanna ræðst af því hvernig ís-
Iendingar nýta mannauð sinn.
Hvernig umgangast varðmenn
sérhagsmunaaflanna þessa auð-
lind? Framtíðarsýn þeirra er
einkavæðing menntastofnana þar
sem hagnaðarsjónarmiðið, eðli-
legt viðhorf í einkarekstri, ræður
ríkjum. Þá yrði æðri menntun for-
gangur hinna efnuðu á sama tíma
og ríkisreknar menntastofnanir
þurfa að sætta sig við stöðugan
samdrátt og Ijársvelti og dregið er
úr þeim stuðningi er tryggir fá-
tækum og fjárvana nemendum
rétt til náms.
Gegn þessari framtíðarsýn sér-
hagsmunaaflanna stendur sveit
jafnaðarmanna. Við viljum, að
menntun og menning, stuðningur
við fólk í verklegu sem og bóklegu
námi og við símenntun fái for-
gang á verkefnaskrá og í útgjalda-
áformum ríkisins. Til þess að sá
forgangur náist verður að draga
saman útgjöld á öðrum sviðum.
Það erum við reiðubúin til þess að
gera því þessi auðlind, mannauð-
urinn, er fyrir framtíð þessarar
þjóðar, afkomu hennar og velferð
mikilvægari en nokkur hinna sem
auðveldara er að meta til fjár.
Ósnortið nmhvprfi
Auðlindir Islands: Hið hreina og
ósnortna umhverfi. Önnur auð-
lind, sem ekki verður hengdur
neinn verðmiði á. Ósnortna um-
hverfið. Auðlind, sem stöðugt
færri þjóðir njóta. Auðlind, sem er
ógnað í okkar eigin landi. Gróður-
eyðingin svo mikil að sagt er, að
eyðimerkurmyndun sé mest á Is-
Iandi af öllum Iöndum heims.
Sveit jafnaðarmanna, málsvarar
almannahagsmuna, hefur Iíka
markað auðlindastefnu í um-
hverfismálum. Við viljum taka
þátt í þvf með öðrum þjóðum
heims að stöðva hættulega lofts-
lagsmengun með aðild okkar að
samkomulaginu sem gert var í
Kyoto. Við verðum að endurmeta
alla orkunýtingarstefnu okkar í
samræmi við það og við verðum
að gera betur. Við verðum að
stöðva hina stórkostlegu gróður-
eyðingu sem á sér stað á íslandi
með uppgræðslu lands á örfoka
svæðum og stöðvun ágangs og of-
beitar búfjár þar sem hún veldur
gróðurspjöllum. Við eigum að
skila íslandi grænna í hendur
barnanna okkar heldur en það Is-
land var, sem við tókum við úr
höndum foreldra okkar. Okkur
á öllum að vera orðið ljóst, að
stærstu vandamál heimsins á sviði
auðlindanýtingar og umhverfis-
mála verða ekki leyst öðru vísi en
í alþjóðlegu samstarfí. Sú alþjóða-
hyggja, sem jafnaðarmenn hafa
hvarvetna haldið á lofti, er for-
senda framfara hér sem annars
staðar.
„Auðlindastefna í
almannaþágu“
Hvar annars staðar eru nú greini-
Iegri skil milli þeirra sem beijast
fyrir sérhagsmunum hinna fáu og
voldugu og hinna sem berjast fyr-
ir almannaheill, hagsmunum
Ijöldans? Þarna eru skilin skýr.
Um þessa stefnu á að kjósa.
I málefnaskrá þeirri, sem sam-
ræmingarnefnd á vegum Alþýðu-
flokks, Alþýðubandalags og
Kvennalista hefur skilað for-
mönnum þessara flokka og er nú
verið að vinna úr, er að finna til-
tekin verkefni, markaðar fram-
kvæmdir með framtíðarsýn.
* I málefnaskránni er lagt til að
tekið verði sanngjarnt gjald fyrir
afnot af auðlindum í þjóðareign
til lands og sjávar þar á meðal
með veiðileyfagjaldi, sem meðal
annars eigi að stuðla að réttlátri
skiptingu á afrakstri auðlinda.
Þetta er auðlindastefna í al-
mannaþágu. Skýrt og skilmerki-
Iegt viðfangsefni með framtíðar-
sýn.
* I málefnaskránni er sagt að
trygga eigi sameign þjóðarinnar á
helstu auðlindum landsmanna í
stjórnarskrá og breyta nýsettum
lögum um eignarhald á auðlind-
um í jörðu með almannahags-
muni fyrir augum. Þetta er auð-
lindastefna í almannaþágu. Skýr
framkvæmd með framtíðarsýn.
* I málaskránni er menntun og
menningarmálum raðað í for-
gangsröð. Þar er sagt, að mögu-
leikar þjóða ráðist ekki síst af rækt
þeirra við mannauðinn. Með for-
gangsröðun er átt við að auka
skuli framlög til mennta- og
menningarmáía um tvo og hálfan
milljarð króna. Þetta er skýr fram-
kvæmd með framtíðarsýn.
* Um jafnréttismál er sagt, að
jafnréttissjónarmið skuli samþætt
inn í alla málaflokka og jöfnun á
stöðu kynjanna verði forgangs-
verkefni. I málefnaskránni eru
síðan talin upp þau viðfangsefni
sem þarf að takast á við svo þessi
nýju jafnréttissjónarmið nái fram
að ganga.
Engin önnur framboð eða
flokkar hafa sett jafnréttismálin í
slíkt öndvegi sem samfylking jafn-
aðarmanna. Jafnréttiskrafan er
hluti af þeirri virðingu sem við
eigum að sýna öllum einstakling-
um án tillits til aldurs eða kyn-
ferðis. Forsenda þess að menntun
og menning þjóðarinnar geti nýst
henni til fullnustu. Þetta er fram-
kvæmd með framtíðarsýn?
* Umhverfismálin. I málefna-
skránni segir: „Almannaréttur,
vernd lífríkis verðmætra náttúru-
minja og landslagsgerða, sjálfbær
nýting auðlinda og sjálfbær orku-
stefna, eru lykilatriði í umhverfis-
stefnu til framtíðar. íslendingar
axli ábyrgð til jafns við aðrar þjóð-
ir m.a. með því að taka virkan þátt
í alþjóðlegum aðgerðum til vernd-
ar umhverfinu og hafa grundvall-
arreglur RÍÓ-yfirlýsingarinnar
um samskipti manns og umhverf-
is að leiðarljósi. Islendingar eiga
að standa við alþjóðlegar skuld-
bindingar sínar í umhverfismál-
um m.a. með því að staðfesta og
fullgilda Kyoto-bókunina um los-
un gróðurhúsalofttegunda út í
andrúmsloftið."
Hvar annars staðar er svo afger-
andi og afdráttarlaus stefna mót-
uð í umhverfismálum? Þarna er
ekki bara mörkuð ný stefna held-
ur teknar ákvarðanir um fram-
kvæmdir. Þetta eru skýrar fram-
kvæmdir með framtíðarsýn.
* I landbúnaðarmálum er rætt
um að hverfa frá kvótakerfi f
framleiðslu landbúnaðarafurða
og yfir til frjálsra framleiðslu- og
markaðshátta. Markmiðið sé að
landbúnaðurinn verði sjálfbær
auðlind, sem geti skilað þjóðarbú-
inu tekjum af útflutningi.