Dagur - 31.10.1998, Síða 19

LAUGARBAOtíR 3 1 . O KTÓB E R 13'9 8 - 3S

LÍFIÐ í LANDINU
Undraskermur. Þessi undraskermur eða
jarðstöð er við Hafravatn ofan við Reykjavík
og heldur uppi fjarskipasambandi íslands
við útlönd. Hvað heitir þetta mannvirki?
Alli ríki. Aðalsteinn Jónsson útgerðarmaður
á Eskifirði hefur aldrei verið annað nefndur
en það viðurnefni gaf blaðamaður Þjóðvilj-
ans honum í grein sem skrifuð var um
kappann fyrir áratugum. Hvað hétu foreldrar
Alla réttu nafni, en eftir þeim eru nefnd tvö
afskipum Hraðfrystihúss Eskifjarðar?
í minningu Ásgríms. Líklega erÁsgrímur
Jónsson frægastur þeirra fslensku listmálara
sem máluðu eftir rómantísku stefnunni.
Fjallasýn frá bernskuslóðum Ásgríms austan
fjalls er óvenju fögur, en á þeim stað reisti
Árnesingafélagið í Reykjavík honum minnis-
varða. Hvar er það?
Merki sýslu. Allar sýslur landsins eiga sér
ákveðin einkennismerki og hér er spurt
hvaða sýsla eigi það merki sem hér sést á
mynd. En burtséð frá merkinu geta einkenn-
istákn þessarar sýslu svo verið fjölmörg, til
dæmis rekaviðardrumbar og óspillt náttúra?
Auðhumla. Við Mjólkursamlag KEA á Ak-
ureyri stendur styttan Auðhulma eftir Ragn-
ar Kjartansson, en hér er spurt í hvaða forna
riti þessi fræga kýr hafi komið við sögu og
hver er sagan um hana í örstuttu máli?
1. Um áramótin 1947 og
1948 varð Kópávogur sér-
stakt sveitarfélag. En út úr
hvaða sveitarfélagi öðru
var það byggt?
2. Hvaða ár var það sem
gerðustu hinir vofveiflegu
atburðir á Sjöundá á
Rauðasandi, sem æ síðan
hafa verið kenndir við
staðinn?
3. Haukatunga, Stórahraun,
Kolviðarnes, Dalsmynni,
Hrútsholt, Miklaholtssel
og Stóra-Þúfa. Hvar á landinu eru þessir
bæir?
4. Hvaða flokkar mynduðu ríkisstjómina sem
sat árin 1956 til 1958 og hver var forsætis-
ráðherrar hennar - og hvað varð svo þessari
stjórn að falli?
5. Hvaða skáldanafn tók Magnús Stefánsson
(1884 - 1942) sér og hvað nefndist hans
þekktasta ljóðabók?
ó.IIverjir voru þeir sem öttu kappi í forseta-
kosningunum 1952 og hvaða embættum
gegndu þeir?
7. Það var í kringum 1950 sem lesin var í
Ríkisútvarpinu saga eftir norska rithöfund-
inn Johann Falkenberget. Sagan vakti
mikla athygli er jafnvel minnst enn í dag.
En hver er sagan og hver var hinn eftir-
minnilegi upplesari hennar?
8. Hvar á landinu er Kirkjugólf?
9. „Drottinn, sem veitir frægð og heill til
forna, / farsæld og manndáð, vek oss end-
urborna! / Strjúk oss af augum nótt og
harm þess horfna,/ hniginnar aldar tárin
láttu þorna.“ Hver orti svo?
10. Hvar á landinu er Berserkjahraun?
LAND OG
PJÓÐ
Sigurður Bogi
Sævarsson
skrifar
Svör:
* Undraskermurinn sem hér sést á mynd er
jarðstöðin Skyggnir.
* Þau tvö skip sem hér er spurt um eru Jón
Kjartansson og Guðrún Þorkelsdóttir.
* Bernskuslóðir Asgríms Jónssonar mynd-
höggvara voru í Rútsstaðahjáleigu í Gaul-
verjabæjarhreppi í Flóa. Sá staður er nú
kominn í eyði fyrir allmörgum áratugum og
ekkert stendur þar nema þessi varði.
* Sýslan sem hér er spurt um er Strandasýsla.
* Frá Auðhumlu er sagt f Gylfaginningu
Snorra-Eddu. Hún varð til á sama hátt og
jötunninn Ymir; þegar hitinn frá Múspels-
heimi bráðnaði saman við kuldann frá Nifil-
heimi - þá kviknaði af því Iíf. Frá Auðhumlu
runnu fjórar mjólkurár, og m.a. lifði Ýmir af
þeirri mjólk.
1. Kópavogur var byggður sem sérstakt sveitar-
félag út úr Seltjarnameshreppi hinum forna.
2. Morðin á Sjöundá áttu sér stað árið 1802 -
og það eru þau sem eru yrkisefni Gunnars
Gunnarssonar í skáldsögunni Svartfugli.
3. Þessir bæir eru á sunnanverðu Snæfellsnesi,
beggja vegna Uaffjarðarár.
4. Hér er spurt um ríkisstjórn Alþýðubandalags
og Framsóknar-AIþýðuflokks sem sat undir
forsæti Hermanns Jónassonar. Stjórn þessi
féll í árslok þegar fulltrúar á þingi ASÍ höfn-
uðu þeim tilmælum forsætisráðherra „ ... að
fallizt yrði á mánaðarfrestun nýrra vísitölu-
uppbóta á laun, meðan leitað væri úrræða.
Tilmælum þess var hafnað og tók forsætis-
ráðherra síðan þá ákvörðun að Ieggja fram
lausnarbeiðni," segir Oldin okkar.
5. Magnús Stefánsson tók sér skáldanafnið Örn
Arnarson, og ljóðbókin þekkta sem hér er
spurt um er Illgresi.
ó.Frambjóðendur í þessum kosningum voru
þeir Gísli Sveinsson, fv. sendiherra og sýslu-
maður Vestur-Skaftfellinga, Bjarni Jónsson
vígslubiskup og Asgeir Asgeirsson sem um
þær mundir gengdi starfi bankastjóra Utvegs-
bankans.
7. Hér er spurt um söguna um Bör Börsson
sem Helgi Hjörvar las svo eftirminnilega.
8. Kirkjugólf er á Kirkjubæjarklaustri og er „...
sérkennilegur blettur ... en þar sér ofan á
stuðlaberg og lítur út einsog hellum sé raðað
mjög vandlega og reglulega af mannavöld-
um,“ segir í Islandshandbókinni.
9. Svo orti Hannes Hafstein.
10. Berserjahraun er í vestanverðri Helgafells-
sveit á norðanverðu Snæfellsnesi. Hraunið er
frægt úr Heiðvígasögu „... og er sagt að það
dragi nafn af berserkjum þeim er sagan segir
að Styr léti ryðja braut gegnum hraunið en
síðan drap hann þá báða,“ segir Islandshand-
bókin.
Fluguveiðar að sumrí (91)
Ánægj a og arðseml
Veiðifélagi og vinur hringdi eitt kvöldið.
Við höfðum ekki heyrt hvor í öðrum í
nokkrar vikur, ekki síðan ég veiddi ekki
sjóbirtinginn og hann fór í gömlu
draumaána.
Gamla draumaáin. Fór sem
strákur í hana með pabba sínum
sem var þar fastagestur. Þetta er
lítil á sem rennur í hrauni og kjarri
á Vesturlandi, aldrei margir laxar.
Nú fór hann loksins þangað aftur
sem fullvaxinn veiðimaður með
eigin flugustöng og átti svæðið
einn, enda langt liðið á haust og
fátt sagði af afla.
Hvaða veiðimaður sér ekki róm-
antíkina? Hann var einn. Gekk upp með
á að morgni; gekk alla leið áleiðis upp í
stóra fosshylinn, skáskaut sér niður að
gömlu veiðistöðunum og skyggndi litlu
ána. Sá einn fisk miðsvæðis og ákvað að
reyna við hann á niðurleið. Enginn fiskur
sást ofar. Nú var hann kominn aftur nið-
urúr í skjól við klett þar sem hann vissi af
laxinum. Við fyrirgefum honum auðveld-
lega að velja hina fögru Rauðu frances.
Og svo þá svörtu. Og svona eina- af
annarri, en aldrei hreyfðist fiskurinn.
Frásagan hélt áfram: „Og þá tók ég
stóran Black Ghost!" Hjarta mitt tók
kipp, því ég hef
alltaf verið veik-
ur fyrir henni.
Eg kannast \dð
flugnabox vinar
míns og veit að
stóru straum-
flugurnar hans
eru nokkuð stór-
ar. Eg sá því í
anda hvernig
Black Ghost
sveif yfir ána, al-
veg að bakkan-
um hinum meg-
in, og nú fylgdi
sögunni að
straumlag hefði
verið rnjög
heppilegt, „flugan kom syndandi alveg
beint í áttina að fiskinum" sagði vinur
minn. Og þá tók Iaxinn kipp. Æddi upp
af bóli sínu og kom öskureiður á móti
flugunni. En tók ekki. Snéri við. Eg get
ímyndað mér að vinur minn hafi verið
ögn spenntur. Nú fór flugan aftur yfir. Og
aftur kom hann! Æðandi á móti, en tók
ekki. Og aftur. Enn aftur! FIMM sinnum
kom fiskurinn frá bóli sínu til að stugga
við Draugnum, en án þess að taka; gapti
hressilega og sló við sporði, en þar við
sat.
Hann reyndi aftur hinar flugurnar, eng-
in hreyfing, ákvað að ganga niður með á,
kanna fleiri staði, hvíla fiskinn, taka hann
með trompi um kvöldið.
Endurfundir
Enginn fiskur niðurfrá, hann þvældist
eitthvað um ármótin þar sem litla áin
kyssir aðra stærri, tók silung, Iax sást eng-
inn. Lagði sig, rölti síðan þegar langt var
Iiðið á dag aftur uppeftir þar sem hann
gat staðið bak við klett og kastað á fisk
sem var alveg við það að taka. Nú blasti
við sjón. Þeir voru tveir. Tveir fiskar.
Lágu hlið við hlið í bólinu, við sjáum fyrir
okkur bláleita dökka skugga yfir möl á
botni. Vinurinn var með Black Ghost.
Það var þá sem Ijósið kom.
Þar sem veiðimaðurinn stóð bak við
klett og horfði á fiskana hugsaði hann:
„Það eru tveir laxar sem ætla að hrygna
í ánni. Bara tveir laxar.“ Svo gekk hann
burt, tók saman stöngina og pakkaði.
Síðustu veiðiferð ársins var lokið. Það
eina sem hann kastaði á fiskana var
kveðja.
Ég viðurkenni að ég varð meira en lítið
stoltur af félaga mínum.
Lygi?
Margir veiðimenn eru að snúast til meiri
umhyggju fyrir fiskinum en áður þekktist.
Sem dæmi má nefna að á morg-
un, sunnudag, verður haldin ráð-
stefna um ánægju veiðimanna og
arðsemi landeigenda. Það er eng-
in Iygi að skilgreining á ánægju
við veiðar er að breytast í hugum
margra.
Veitt og hent
Talsvert mikil umræða hefur stað-
ið undanfarin ár hér heima um
„veitt og sleppt“ aðferðina. Að
sleppa lifandi fiski sem tekur agn-
ið án þess að deyða hann, auka þar með
líkurnar á að hann hrygni, eða aðrir veiði-
menn njóti ánægjunnar af glímu við
hann. Mörgum fínnst þetta ónáttúrulegt.
Sjálfur er ég fylgjandi því að veiða til
matar, en sleppa svo. Ég er mjög andsnú-
inn þeirri veiðiaðferð sem ég veit að
margir stunda og ég kalla „veitt og hent“.
Þetta eru menn sem fylla ffystikistur á
sumrin, orka ekki að nýta bráðina yfír
árið, og henda aflanum út í tunnu.
Dauðasveitimar
Maðkahollin eru fordæmd víða. Dauða-
sveitirnar. Þær
lýsa verstu teg-
und af veiði-
græðgi og pen-
ingagræðgi.
Veiðimenn og
landeigendur
verða að sam-
einast um að
útrýma því sið-
leysi sem við-
gengst með því
að friða árnar
fyrir ákveðnu
agni, trylla síð-
an upp úr
þeim hundruð
físka á
nokkrum
klukkutímum þegar það er leyft aftur.
Þetta er versta hneisa sem viðgengst við
íslensk veiðivötn.
Veiðitíiniim
íslensk náttúra fylgir ekki klukku. Því
meiri siðferðisstyrk sem veiðimenn sýna
við árnar, því meiri kröfur geta þeir gert
um frelsi til að veiða. Það er einfaldlega
ekkert vit í að nota ekki björtu sumar-
kvöldin okkar til veiða. Veturinn er nógu
langur!
Sveigjanlegur veiðitími, í fullu samráði
þeirra sem veiða saman og hinna sem
leigja út árnar. Þetta er það sem koma
skal. Móðir náttúra ætlaðist aldrei til
þess að veiðimenn hlýddu klukku, heldur
eðlisávísun í bland við þjálfun og útsjón-
arsemi. Aftur til náttúrunnar!
Veiðitímahilið
Kröfur um að fá að helja veiðar fyrr á
vorin eru nokkuð háværar. Viljum við í al-
vöru leyfa meira dráp á niðurgöngufíski?
Semjum heldur um að lengja veiðitímann
í hinn endann. Fram eftir hausti má
veiða sjóbirting miklu Iengur en nú er
leyft. Oft gengur hann ekki fyrr en veiði-
tíma líkur. Til eru þær laxveiðiár sem eru
ekki bara „síðsumarsár", heldur haust-
gönguár. Við ættum að halda þeim lengur
opnum en nú er, en gæta þess að verja
hrygningarfisk.
Afnóguað taka
Ráðstefnan sem Norður-Atlantshafssjóð-
urinn stendur fyrir á morgun í Háskóla-
bíói hefst ld.15. Stærsta málið sem þar
ber á góma er verndun laxins. Við eigum
nú þegar að stunda veiðar okkar út frá
því grundvallarsjónarmiði að laxinn okkar
er dýrategund sem er í útrýmingarhættu.
FLUGUR
Stefán Jón
Hafstein
skrifar