Dagur - 12.08.1999, Side 7

Dagur - 12.08.1999, Side 7
í- I'M M IWD'A'WU BS í 2H 'VÞtí mm Í M!) -lV7 ÞJÓÐMÁL Við breytiun iörðinni hraðar en nokkru sinni GUÐSTEINN BJARNASON skrifar Gróður á hafsbotni eyðist nú mun hraðar en skdgar á þurrlendi jarðar. Vísindamenn hafa margir hverjir verið að benda á að afleiðingar þeirra breytinga sem orðið hafa á náttúru jarðar af mannavöldum gætu orðið heldur óskemmtilegar. I síðustu viku kynntu banda- rískir vísindamenn niðurstöður nýrra rannsókna, sem þeir hafa verið að gera á umfangi slíkra breytinga sem orðið hafa og eru að eiga sér stað á jörðinni af völd- um okkar mannanna. Þar fullyrtu þeir að breytingar á náttúru jarðarinnar af manna- völdum eigi sér nú stað hraðar en nokkru sinni áður, og mestu breytingarnar segja þeir að séu ekki endilega þær sem auðveldast er að koma auga á, eins og til dæmis þær sem eiga sér stað á hafsbotni. Finuntíu „dauð svæði“ í höfuuuui Það er dr. Jane Lubchenco, sjáv- arlíffræðingur við ríkisháskólann í Oregon í Bandaríkjunum, sem kynnti niðurstöðurnar á alþjóð- Iegri ráðstefhu grasafræðinga í St. Louis f síðustu viku. Þessar rann- sóknir eru annar áfanginn í viða- mikilli úttekt á þeim breytingum sem menn hafa valdið á náttúru jarðar, og voru þær unnar í sam- vinnu við tvo líffræðinga við Stan- ford-háskóla, dr. Harold Mooney og dr. Peter Vitousek. Meðal þess sem hún benti á er að togarar hafa verið að skrapa burt allt líf á stórum svæðum á botni sjávar og að sú þróun er mun hraðari, allt að 150 sinnum hraðari að sögn Lubchenco, held- ur en sú eyðing skóga á yfirborði jarðar, sem umhverfisverndar- sinnar hafa verið duglegir að benda á undanfarin ár. Einnig eru nú orðin til um það bil 50 „dauð svæði" í höfunum sem stafa af því að gróðuráburður hefur borist til sjávar og eytt þar öllu súrefni þannig að þar þrífst ekkert líf lengur. Stærsta dauða svæðið af þessu tagi er í Mexík- óflóa, en það er um 1600 ferkíló- metrar að stærð og hefur stækkað um helming frá því 1993. Þá benti hún á að þótt fiskeldi hafi aukist um helming á árunum 1986 til 1996 hafi veiðar úr opnu hafi ekki minnkað neitt, og það segir hún stafa af því að bæði rækja og lax, sem eru mikilvæg- ustu eldistegundirnar, þurfi fiski- mjöl sér til næringar, en fiski- mjölið er ekki unnið úr eldisfiski heldur er fiskurinn í það fenginn á opnu hafi. Vandamálin að koma í ljós Að sögn Lubchenco hefur mann- kynið sett mark sitt svo um mun- ar á um helming alls þurrlendis jarðar og enn fremur hefur það breytt verulega efnafræðilegri samsetningu andrúmsloftsins með brennslu kola, olíu og annars jarðefnaeldsneytis. Utrýming dýrategunda er að sögn Lubchenco orðin gífurleg, en nú er svo komið að dýrateg- undir týna tölunni á bilinu 100 til 1000 sinnum hraðar heldur en vera myndi ef áhrif mannsins kæmu ekki til. Meðal annars stafar þetta af þeim breytingum sem gerðar hafa verið á þurrlendi jarðar, en einnig hafa menn verið að flytja dýr og plöntur milli heimshluta og sem oft verður til þess að framandi tegundir ná að festa rótum á heimkynnum ann- arra tegunda og ýmist hrakið þær á brott eða útrýmt þeim. „Við erum að spilla vatninu, breyta strandlengjunum, fylla upp í árósana og breyta ánum,“ er haft eftir Lubchenco í frétt frá Reuters fréttastofunni. „Við erum að verða vitni að mörgum merkj- um þeirra vandamála sem þessar breytingar munu valda, meðal annars útbreiðslu eitraðra þör- unga, upplitun sjávarkórala og skyndilegu hvarfi fiskistofna af helstu fiskveiðmiðum." Öfugþróun uppbyggingartnn- ar Mikið af þessum breytingum, sem mennirnir hafa valdið, hafa bein og mikil áhrif á viðkvæm vistkerfi sem við sjálf þurfum nauðsynlega á að halda, enda er þar í mörgum tilfellum beinlínis um að ræða sjálfan grundvöll tilveru okkar. Líf manna er háð því að hreint loft og hreint vatn sé fyrir hendi, við þurfum fæðu og skjól fyrir veðri og vindum ásamt lágmarks vernd gegn náttúruhamförum á borð við flóð og þurrka. Ollu þessu er að einhveiju leyti stefht í voða með þeim breytingum sem við sjálf erum að valda á náttúru jarðar- innar. Þessar breytingar geta enn- fremur haft beinar og illfyrirsjá- anlegar pólitískar afleiðingar. „Takmarkaðar auðlindir á borð við vatn eða fiskveiðiréttindi valda átökum milli ríkja og þjóða,“ segir Lubchenco að sögn fréttastof- unnar Environmental News Network. Sömuleiðis bendir hún á að matarskortur, sem stafar af náttúruskemmdum, Ieiði oft til óróa í þjóðfélögum og fólksflutn- inga milli landa. Flestar eru þessar gríðarlegu breytingar unnar í nafni uppbygg- ingar. Við erum að rækta jörðina, byggja okkur heimkynni, bæta samgöngur og tryggja okkur lífs- viðurværi. En öfugþróun upp- byggingarinnar birtist í því að um leið erum við að grafa undan til- veru okkar, stefna lífi okkar og framtíð á jörðinni í voða. „Sem íbúar jarðarinnar þurfum við að gera úttekt á þessum gríð- arlegu breytingum, átta okkur á því sem þær hafa í för með sér og breyta stefnu okkar,“ sagði Lubchenco. „Sem stendur erum við sinnulausir ábyrgðarmenn. Það er sjálfum okkur fyrir bestu að leggja okkur meira fram um að tryggja okkar eigið heilbrigði, vel- megun og velferð." Dreifð eignaraðild eða þannig... Davíö Oddsson! SIGURÐUR G. GUÐJÓNSSON hæstaréttarlögmaður skrifar Áður en viðskipti hófust á Verð- bréfaþingi Islands þriðjudaginn 3. ágúst barst þinginu tilkynning frá eignarhaldsfélaginu Orca S.A. í Lúxemborg um kaup þess á 26,5% hlut í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf. Hlutur þessi mun að mestu hafa verið í eigu sparisjóðanna íslensku og Kaup- þings hf., í gegnum einhvers kon- ar eignarhaldsfélag í Lúxemborg. Á sama tíma var Davíð Oddsson, forsætisráðherra, í Iaxi norður í landi, ef marka má DV frá 4. ágúst. Þegar Davíð kom í bæinn og veitti viðtöl eða svaraði fyrir- spurnum vegna þessara við- skipta, kqm í Ijós að hann var allt annað en ánægður, enda sagði hann við Morgunblaðið 8. ágúst 1998, að hans skoðun væri sú, að einstakir aðilar eða tengdir aðilar ættu ekki að eiga nema tiltölu- lega lítinn hlut í banka. Þessa skoðun virðist Davíð Oddsson ekki hafa Iátið í ljós í umræðum á Alþingi, þó að fullt tilefni hafi verið til þess fyrir hann t.d. þann 17. desember 1998 þegarAlþingi hafði til annarrar umræðu frum- varp til breytinga á lögum nr. 60/1997 um stofnun Fjárfesting- arbanka atvinnulífsins hf., þar sem þingmenn stjómarandstöð- unnar vísuðu hvað eftir annað í Morgunblaðsviðtalið. Auk þess sem þá lá fyrir að einstakir aðilar, svo sem Kaupþing hf., hafði náð allt að 9% hlut í Fjárfestingar- banka atvinnulífsins hf. Davíð kaus að þegja, enda gat hann vart snúist gegn frumvarpi samráð- herra síns. Spurningar til Daviðs Af þessu tilefni er rétt að beina þeirri spurningu til Davíðs Odds- sonar, hvers vegna reglur um eignarhald að bönkum voru ekki leiddar í lög áður eða samtímis því, sem ríkisstjórn sú, sem hann veitti forsæti á síðasta kjörtíma- bili, hófst handa um einkavæð- ingu ríkisbankanna. Getur verið Burðarás hf. „ræður fhigsamgöngum til og frá landinu, sigl- ingum til og frá land- inu að mestu og söls- ar nú undir sig völdin í hverju útgerðarfé- laginu á fætur öðru; stundum án raun- verulegs meirihluta, eins og í Útgerðarfé- laginu Skagstrend- ingi hf.“ að ástæða þess sé sú, að skoðan- ir þær sem Davíð Oddsson, for- sætisráðherra, viðrar að þessu leyti í Morgunblaðsviðtölum, hafi ekki hljómgrunn meðal þeirra, sem hafa verið hvað drýgstir við að safna fé f flokks- sjóð Sjálfstæðisflokksins á um- liðnum árum; ekki hafi mátt styggja menn eins og Sigurð Gísla Pálmason á kosning'aári? En samkvæmt Morgunblaðinu 4. ágúst s.l. hafði Sigurður Gísli hug á að kaupa ásamt öðrum öll hlutabréf sparisjóðanna og Kaupþings hf. í Fjárfestingar- banka atvinnulífsins hf. Ætli Davíð hefði boðað lagasetningu til að tryggja svokallaða dreifða eignaraðild, hefði Sigurður Gísli keypt 26,5% hlut í Fjárfestingar- banka atvinnulífsins hf.? Vonandi eiga hugmyndir Dav- íðs Oddssonar um lögþvingaða dreifða eignaraðild að bönkum ekki nokkurn hljómgrunn, þó svo að formaður einkavæðinganefnd- ar ríkisstjórnarinnar telji slíka lagasetningu ekki ómögulega í blaðaviðtali í Degi í gær. Vandséð er líka að almennigsþörf kalli sér- staklega á að lögbjóða takmarkað eignarhald að hlutabréfum í bönkum. Vilji Davíð vera sam- kvæmur sjálfum sér á hann að boða lögþvingaða dreifða eignar- aðild að öllum fyrirtækjum, þar sem hlutabréf geta gengið kaup- um og sölum á opnum markaði án forkaupsréttar annarra hlut- hafa. Á þessari stundu sýnist mér að Davíð Oddsson ætti að hafa miklu meiri áhyggjur af apparöt- um, eins og Vátryggingafélagi Is- lands hf., og félögum tengdum því, sem enginn virðist eiga, og útþenslu Hf. Eimskipafélags Is- lands beint eða óbeint í gegnum dótturfélagið Burðarás hf. Félag- ið ræður flugsamgöngum til og frá landinu, siglingum til og frá landinu að mestu og sölsar nú undir sig völdin í hverju útgerð- arfélaginu á fætur öðru; stund- um án raunverulegs meirihluta, eins og í Útgerðarfélaginu Skag- strendingi hf. Kannski fær það Landssíma Íslands hf., nema Davíð tryggi dreifða eignaraðild við sölu hans.

x

Dagur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.