Dagur - 31.12.1999, Qupperneq 2

Á R A M íí TA Á 1/A R P ^ 18 - FÖSTUDAGUR 31. DESEMBER 1999
Ai n r\ IV/ u 1/1/1 i//in r

Við aldahvörf
„Framsóknarfíokkurinn hefurmátt búa við bæði óvægna og ósanngjarna gagnrýni. Við höfum lifað það af og ætlum að
halda áfram að starfa afþeirri sanngirni og réttsýni sem við höfum að leiðarljósi."
Eftir því sem nær
líður áramótum
og árið 2000
rennur upp finnst
mér það merki-
legra með hverj-
um deginum að
ég skuli upplifa
það að öldin sé
senn að baki og
nýtt árþúsund
hefjist. Kannski eru þessi merki-
legu tímamót aðeins sjónhverfing
eins og margt annað og þegar upp
er staðið sé þetta ekkert annað en
tölustafir sem tákna misjafnlega
merkileg ár, aldir og árþúsund.
En þessar tölur fá okkur samt til
að hugsa og það sem best er af
öllu er að við hugsum meir um
framtíðina en oft áður.
Eg ætla ekki að gera tilraun til
að hugsa hundrað ár fram í tím-
ann hvað þá þúsund ár. Eg hef
litla trú á að þar reynist ég sann-
spár, en eitt er víst að sú hraða
þróun sem við höfum orðið vitni
að á síðustu árum og áratugum
heldur áfram. Vísindamenn
munu áfram uppgötva undur sem
eru okkur óþekkt og enginn vafi
er að maðurinn á eftir að ferðast
út í himingeiminn, koma þar upp
bækistöðvum og uppgötva ný
undur og stórkostleg fyrirbæri.
Krístíndómurínn sigraði
Ef við eigum að meta hvað það er
sem stendur uppúr á því árþús-
undi sem nú er senn á enda er ég
ekki í neinum vafa um að það er
kristindómurinn og hin kristnu
gildi sem skipta okkur mestu
máli. Kristin lífsgildi hafa sigrað.
Lífsviðhorf kristindómsins hafa
reynst okkur ómetanleg og við
verðum að hafa þau að leiðarljósi
á nýrri öld. Við munum þarfnast
þeirra í meira mæli en nokkru
sinni fyrr til að samfélag okkar
hafi umhyggju og samhyggð í
garð allra þegnanna að keppikefli.
Það er kærleikurinn, sem kristin
trú boðar okkur, sem við þurfum
að hafa að leiðarljósi.
Lýðræðið
og markaðshyggjan
Það sem stendur uppúr á öldinni
sem nú er senn á enda er sú stað-
reynd að í lok hennar er það lýð-
ræðið og markaðsbúskapur með
heilbrigðri samkeppni sem hafa
farið með sigur af hólmi. Lýðræð-
ið hefur unnið sigur um allan
heim og þau ríki verða sífellt
færri þar sem leiðtogar og aðrir
þjónar fjöldans eru ekki valdir í
íýðræðislegum kosningum.
Alls staðar þar sem lýðræðið er
komið á er jafhffamt tekinn upp
markaðsbúskapur. Nægir í því
sambandi að benda á hin nýju
ríki í mið- og Austur-Evrópu og í
sjálfu Rússlandi vinna menn að
því að koma á virku lýðræði
ásamt markaðsbúskap, með mis-
jöfnum árangri þó.
Samhliða þessu er heimsvæð-
ingin að verða sýnilegri og aug-
ljósari. Landamæri eru að opnast.
Þjóðríkið að verða veikara og
sameiginleg viðfangsefrii heims-
ins að verða fleiri og fleiri. En
þótt lýðræðið hafi sigrað einræði
og markaðshyggjan kommún-
ismann er ekki þar með sagt að
vandamáiin hafi horfið. Eitt mik-
ilvægasta viðfangsefnið á nýrri öld
er að draga lærdóm af þessum
staðreyndum.
Gallar markaðs-
hyggjunnar
Við vitum að markaðshyggjan
færir okkur ekki aðeins verðmæti
og velsæld. Fylgifiskar hennar
geta jafnframt verið fátækt og
miskunnarleysi. Miskunnarleysi
sem ekki samrýmist kristnum lífs-
viðhorfum og þess vegna verður
ekki hjá því komist að setja henni
einhver takmörk. Mér er úr vöndu
að ráða og þar spilar alþjóðavæð-
ingin stórt hlutverk.
Frelsi í viðskiptum og írelsi fjár-
magnsins gerir það að verkum að
sérhvert fyrirtæki og sérhver þjóð
verður að standast hina hörðu
samkeppni. Það er því erfitt fyrir
okkur ein að búa við aðrar reglur
en gengur og gerist í kringum
okkur og þess vegna er viðfangs-
efnið alþjóðlegt.
Hin harða samkeppni kallar á
betri árangur og meiri hagnað. Þá
gleymist oft að líta til annarra
gilda sem einnig eru mikils virði
en erfitt að meta til fjár. Það er
því enginn vafi í mínum huga að
stjómmál á fyrri hluta næstu ald-
ar muni snúast um hvemig menn
geta dregið úr göllum auðhyggj-
unnar og kallað betur fram önnur
verðmæti sem ekki er auðvelt að
meta.
Enginn vafi er á að kristindóm-
urinn verður okkur þar sem oft
áður besti förunauturinn. En
hvað sem því líður verður mark-
aðshyggjan áfram ráðandi afl og
sigurför lýðræðisins heldur áfram.
Hraðinn kemur til með að vaxa
og alþjóðavæðingin fær meiri og
meiri sess. Utanaðkomandi áhrif
verða því ríkari í lífi okkar og það
sem við fáum við ráðið sem þjóð
kemur til með að minnka.
Breytingin kallar
á nyja hugsun
Það er erfitt að sætta sig við þess-
ar staðreyndir, en með því að við-
urkenna þær þá getum við haft
meiri áhrif. Með því að hundsa
þær verðum við áhrifalausari.
Þessar staðreyndir kalla á nýja
hugsun og það er sú nýja hugsun
sem við Framsóknarmenn höfum
í huga þegar við nú höfum hafið
starf við að enduskoða hug-
myndafræði okkar og allt innra
starf.
Með því erum við ekki að gera
lítið úr þeirri hugmyndafræði og
þeim grundvallarreglum sem við
höfum byggt allt okkar starf á á
þeirri öld sem nú er scnn á enda.
Hún hefur reynst okkur vel og við
teljum að sú vinna hafi ráðið
miklu um hver staða landsins er í
dag.
Þau viðfangsefni sem blasa við
eru jafnframt heillandi. Þótt við-
fangsefnið sýnist illleysanlegt þá
skiptir öllu að takast á við það.
Gera sitt besta. Allir þeir sem vilja
leggja hönd á plóginn þurfa að
láta til sín taka en jafnframt er
nauðsynlegt að viðurkenna að
hugmyndafræði kommúnismans
og sósíalismans dugar ekki í þess-
ari vinnu. Langflestir sem aðhyllt-
ust þessar kenningar hafa viður-
kennt þessar staðreyndir og það
er nauðsynlegt að draga lærdóm
af þeim mistökum. Alþjóðavæð-
ingin, heimsvæðingin kallar á
nýja sýn. Með henni er augljósara
en nokkru sinni fyrr, að velferð
okkar og öryggi byggir á góðri
sambúð og samvinnu við aðrar
þjóðir.
Sameinuðu þjóðimar
þurfa meira vald
Hlutverk Sameinuðu þjóðanna
þarf að breytast og þessi mikil-
vægasta stofnun heimsins þarf að
fá meira vald. Sameinuðu þjóð-
imar gátu ekki gripið inn í þá
skelfingu sem átti sér stað í Bosn-
íu og í Kosovo. Aðeins Atlants-
hafsbandalagið var megnugt að
grípa inn í þá atburðaráðs. Sam-
einuðu þjóðimar þurfa að hafa
burði til að gera slíkt hið sama.
Hörmungar víða í heiminum
verða því miður á stundum ekki
stöðvaðar nema með slíku valdi.
A tuttugustu öldinni hafa meira
en 100 milljónir manna týnt lífi
sfnu í stríðum. Stríð geysa vfða í
heiminum með hörmulegum af-
leiðingum. Hér er ekki um einka-
mál þjóða að ræða, hvorki í Afr-
íku, Asíu eða Rússlandi. Þessar
hörmungar em ekki neinum óvið-
komandi, hvorki Islendingum eða
öðrum. Við þurfum að leggja
meira af mörkum til að tryggja
friðinn og hjálpa fátækum þjóð-
um til sjálfsbjargar og lýðræðis.
Þessi þáttur verður vonandi gild-
ari í starfi okkar á nýrri öld. Við
hjálpum ekki aðeins öðrum með
því, við aukum einnig sjálfsvirð-
ingu okkar og sýnum í verki að
við erum kristin þjóð.
Samstarfið við Evrópu
Erfiðasta viðfangsefni stjórnmála
á næstu árum er að mínu mati að
taka ákvörðun um það með hvaöa
hætti er rétt fyrír okkur Islend-
inga að starfa með öðrum Evr-
ópuþjóöum. Við fundum því form
með samningngm um hið Evr-
ópska efnahagssvæði. Sá samn-
ingur hefur reynst okkur vel en
hann er að því leytinu til gallaður
að hann stendur nánast kyrr. A
meðan er allt á fleygiferð hjá Evr-
ópusambandinu.
Samningurinn tekur ekki breyt-
ingum og engar horfur eru á því
að svo verði. Það er líka ljóst að
stofnanaþáttur hans með sjálf-
stæðri eftiriitsstofnun og sjálf-
stæðum dómstól er í hættu þegar
ný ríki taka ákvarðanir um annað
samstarfsform við ríki Evrópu.
Vel er mögulegt að Noregur og
Sviss gerist aðilar að Evrópusam-
bandinu á næstu 10 árum.
Við íslendingar þurfum að
leggja mat á okkar stöðu við þess-
ar aðstæður. Það mat verður ekki
nálgast á grundvelli fordóma eða
hræðslu við framtíðina. Hér er
um mjög vandasamt mál að ræða
og að mínu mati er engin sjáanleg
Ieið góð. En það undanskilur okk-
ur ekki ábyrgð á þeim skyldum
sem við höfum í upphafi nýrrar
aldar.
Til þess að greiða fyrir þeirri
umræðu sem þarf að eiga sér stað
hefur utanríkisráðuneytið ákveðið
að taka saman lýsingu á okkar
stöðu og þeim kostum sem við
kunnum að standa ffamrni fyrir.
Eg vona að þessi vinna geti orðið
til gagns og íslenskir stjórnmála-
menn tekist á við þetta viðfangs-
efni.
Að sinna skyldum
Eg læt mér í léttu rúmi liggja
dylgjur og ásakanir andstæðinga
um að mönnum gangi eitthvað
illt til og ekkert sé framundan
nema svik við þjóðina. Það eru
mestu svikin við þjóðina að takast
ekki á við viðfangsefni og Iáta
sem þau séu ekki til. Það væri
álíka alvarlegt og þegar margir
vildu neita staðreyndum í öryggis-
málum Evrópu þegar Atlantshafs-
bandalagið var stofnað og vildu
einangra ísland frá þeirri þróun.
Sagan hefur kennt okkur að þeir
sem tóku vandasamar ákvarðanir
þá voru ekki að svíkja þjóðina
eins og þeir voru ásakaðir um.
Þeir voru að sinna henni af þeirri
trúmennsku scm þeir áttu til.
Hinir sem voru á móti voru held-
ur ekki að svíkja þjóðina. Þeir
höfðu einfaldlega rangt fyrir sér
og af þeim staðreyndum eiga
menn að draga lærdóm. Því mið-
ur er það svo að enn þann dag í
dag erú til þeir stjómmálamenn
sem vilja ekkert læra af sögunni
og það er hörmulegur förunautur
inn í nýja öld.
Vandasöm verkefni
Framsóknarflokkurinn hefur tek-
ist á við mörg vandasöm verkefni
frá stofnun hans. Hann hefur
leyst þau flest hver með ágætum
og hann hefur reynst gott tæki
fólksins til að byggja upp betra og
öflugra þjóöfélag. Þjóðfélag sem
er einstakt í heiminum. Þjóðfélag
þar sem ríkir meiri jöfnuður og
meiri velsæld en alpiennt gerist í
heiminum. Þjóðfélag sem á meiri
möguleika en almennt gerist.
Flokkurinn er albúinn að takast á
við þau viðfangsefni sem blasa
við. Við höfum á síðustu árum
verið að takast á við verkefni sem
engum datt í hug að við þyrftum
að takast á við fyrir tiltölulega
stuttum tíma. Þar má nefna við-
fangsefni eins og fiskveiðistjórn-
unina, endurskipulagningu fjár-
magnsmarkaðar, baráttu gegn
vímuefnum, uppbyggingu iðnaðar
og nýtingu fallvatna.
Allt eru þetta mál sem miklar
deilur hafa verið um. En það sem
hefur rekið okkur áfram í þessum
málum er cinlægur framfaravilji
og óskin um að skapa hverjum og
einurn möguleika til að lifa góðu
Iífi. Oskin um að viðhalda því
góða samfélagi sem við eigum og
bæta aðstæður einstaklinga.
Óskin um að viðhalda því velferð-
arkerfi sem er betra en almennt
gerist.
Hvernig hefur tekist til. Jú, það
hefur tekist vel til að flestu leyti
og núverandi ríkisstjórn hefur
skilað miklum árangri. Arangri
sem ekki er alltaf metinn sem
skyldi. Sá árangur er brothættur.
Það er ekkert sjálfgefið að þróun-
in haldi áfram óbreytt og það eru
mörg hættumerki á lofti. Hættu-
merki sem verður að taka mið af
og við megum ekki ætla okkur
um of og fórna þeim dýrmæta
stöðugleika sem hefur komist á. I
þeirri mikilvægu viðleitni mun
reyna mjög á samtakamátt þjóð-
arinnar á mörgum sviðum á
næstu árum.
Á réttrí leið
Eg er sannfærður um að við erum
á réttri leið. Við þurfum hins veg-
ar að vanda okkur vel á næstu
árum og freista þess að skapa
sem besta sátt um vandasöm mál.
Ef vel á að fara þurfa stjómmála-
flokkamir að fá að njóta sín betur.
Það þarf að ríkja meiri sanngirni í
þeirra garð. Hin hömlulausa sam-
keppni í íjölmiðlum hefur orðið
til þess að vandvirkni er minni en
áður og fréttir eru hreinlega bún-
ar til með alls konar kjaftadálk-
um. Þegar sanngimi minnkar þá
veikist lýðræðið.
Framsóknarflokkurinn hefur
mátt búa við bæði óvægna og
ósanngjarna gagnrýni. Við höfum
lifað það af og ætlum að halda
áfram að starfa af þeirri sanngirni
og réttsýni sem við höfum að leið-
arljósi. Við göngum bjartsýn til
verks við upphaf nýrrar aldar. Við
erum þakklát öllum sem hafa tek-
ið þátt í vegferðinni með okkur og
við vitum að við höfum enn verk
að vinna. Við framfarasókn á
nýrri öld er mikið verk að vinna
og það er ávallt brýn þörf fýrir
fólk sem vill taka þátt í stjórnmál-
um. A þeim vettvangi geta menn
unnið þjóð sinni mikið gagn.
Ég þakka landsmönnum gott
samstarf og óska hverjum og
einum farsældar og hamingju á
þessum merku tímamótum í lífi
okkar.