Dagur - 26.02.2000, Blaðsíða 9

8- LAVGARDAGVR 26. FEBRÍJAR 2000
X^MI-
LAVGARDAGVR 26. FEBRÚAR 2000 - 9
FRÉTTASKÝRING
L J
FRÉTTIR
L J
Kappsfullt bam - lítil forsjá?
m
HJANN
BJORNSSON
íslenskur verðbréfa-
markaður virðist vera
að taka út sína vaxtar-
verki. Þaukagaugur-
inn er annar og meim
tilbúuir að taka
áhættu. Kynslóð að
vaxa úr grasi sem ekki
þekkir mótlæti?
Ahyggjulaus ótti, seg-
ir prófessor í við-
skiptafræðum. Holl
lexía þegar áfaHið
kemur, segir ritstjóri
Viðskiptablaðsins.
Verðbréfamarkaðurinn á íslandi
hefur verið í brennidepli undan-
farnar vikur og mánuði. Tilefnið
er ekki síst einkavæðing ríkis-
bankanna; FBA, Búnaðarbanka
og Landsbanka, fréttir af hækk-
andi hlutabréfaverði, frjálsleg
meðferð verklagsreglna, meint
óhöf í launakjörum o.s.frv. At-
byglinni var beint að markaðnum
á Viðskiptaþingi Verslunarráðs í
síðustu viku og meðal forvitni-
legra fyrirlestra var ræða Sigurðar
Gísla Pálmasonar, höfuðs Hag-
kaupsfjölskyldunnar. Hann sagði
íslenskan peningamarkað ekki
enn hafa slitið barnsskónum.
Hann væri að sumu leyti eins og
þriggja ára barn, sem gæti gengið,
hlaupið og gert sig skiljanlegt,
væri uppfullt af orku en vissi ekki
að vatn gæti bæði verið heitt og
kalt. „Barnið hefur mikið kapp en
litla forsjá,“ sagði Sigurður meðal
annarrs. Hann tiltók líka nokkur
skemmtileg dæmi um tungutak
verðbréfamiðlara sem varð kveikj-
an að meðfylgjandi orðalista hér í
opnunni.
í lagi að skulda mikið
Hann sagði mikilvægt að sýna
fyrirhyggju og framsýni og ekki
mætti falla í þá gryfu að halda að
við værum búin að ná árangri í
eitt skipti fyrir öll. Hann sagði til-
komu hins fijálsa markaðar hafa
breytt miklu um það hvernig
kaupin gerðust í eyrinni. Nú væri
í tfsku að „gíra sig í botn“, skulda
sem mest. „Eg var alinn upp við
allt annað viðhorf. I mínu ung-
dæmi þótti góð búmennska að
hafa borð fyrir báru. Eg sef ekki
rólegur á nóttunni, ef skuldir
hlaðast upp án þess að tekjur og
eignir aukist hraðar á móti,“ sagði
Sigurður og bætti við að til skjal-
anna væri komin ný kynslóð sem
hugsaði öðruvísi. Kynslóð sem
þekkti ekki mótlæti. Það væri í
lagi að skulda mikið, ekkert gæti
farið úrskeiðis. Hann sagði mark-
aðinn hins vegar fara niður, hann
vissi ekki hvenær, en þá gæti ver-
ið gott að hafa borð fyrir báru.
Sigurður Gísli hefur annað hvort
vitað hvað væri í aðsigi eða þá að
markaðurinn hafi hlustað á hans
orð, því tveimur dögum eftir að
ræðan var flutt tóku hlutabréf á
Verðbréfaþingi að lækka í verði!
Hvað um það. Erindi Sigurðar
var athyglisvert og innileggið
tímabært í umræðuna um fs-
Ienskan verðbréfamarkað. Hann
sagðist ekki vera gagntekinn af
bjartsýni „krakkanna" á markaðn-
um. En í hina röndina dáðist
hann að þessu unga og vel
menntaða fólki sem væri uppfullt
af sjálfstrausti. Sennilega væri
þetta fyrsta „ókomplexaða kyn-
slóðin í íslandssögunni11. Unga
fólkið muni klára sig af þessu en
ekki án áfalla. „Það er kaldhæðn-
islegt en því fyrr sem markaður-
inn verður fyrir áfalli því
betra.Sannleikurinn er oft þver-
stæðukenndur en við skulum
hafa í huga að stór uppsveiflaget-
ur kallað á stóra niðursveiflu ef
grunnurinn er ekki traustur,11
sagði Sigurður Gísli Pálmason
m.a. á Viðskiptaþinginu.
Víðar gott árferði
En hvað skyldu þeir segja sjálfir
sem starfa á þessum markaði,
Qalla um hann eða þekkja til
hans? Kannast þeir við Iýsingar
Sigurðar? Við leituðum viðbragða
á nokkrum stöðum og fyrstur íyr-
ir svörum varð ungur verðbréfa-
miðlari hjá Landsbréfum, Þor-
steinn Gunnar Olafsson. Hann
minnti á að undanfarin tvö ár
hefði leiðin nánast aðeins verið
upp á við á markaðinum, að
skuldabréfum undanskildum.
Margir þekktu ekki annað, líkt og
Sigurður Gísli gaf í skyn. Þor-
steinn sagði menn hins vegar vera
misjafnlega varkára. Þeir sem
fylgdust með alþjóðlegum verð-
bréfamarkaði upplifðu bæði skin
ogskúrir.
„Arferðið almennt hefur verið
gott hér á landi, ekki bara á verð-
bréfamarkaðinum. Fólk er al-
mennt mun bjartsýnna en áður.
Atvinnulífið er fjölbreyttara og
við ekki eins háð sjávarútvegi og
áður. Við getum varið okkur
gagnvart sveiflum sem áður fyrr
gátu skipt sköpum í efnahagslíf-
inu. Menn eru farnir að horfa út
fyrir Iandsteinana og setja ekki
fyrir sig að fjárfesta í erlendum
fyrirtækjum. Hugsunin í dag er
ólík því sem áður var. Það er
meira einkennandi um markað-
inn að menn eru tilbúnir að taka
áhættu. Enginn hefur brennt sig
ennþá og fengið skell á þessum
áhættumarkaði. A meðan svo er
ekki þá er freistandi fyrir suma að
ganga alltaf lengra og lengra.
Kannski kemur skellurinn ein-
hvern tímann, hver veit,“ sagði
Þorsteinn Gunnar en taldi skell-
inn ekki fyrirsjáanlegan í bráð.
Hlutabréfamarkaður væri þess
eðlis að sveiflast talsvert. Þessa
dagana ætti sér stað ákveðin Ieið-
rétting en ólíklegt að hrun sé í
vændum. Hann minnti á að búið
væri að spá hruni á markaðinum
á Wall Street undanfarin ár en
það væri ekki enn komið fram.
Vaxtarverkir fylgja
Aðspurður um samlíkingu Sig-
urðar Gísla á peningamarkaðnum
og þriggja árabarni, sem ekki vissi
muninn á heitu og köldu vatni,
sagðist Þorsteinn geta verið sam-
mála að mörgu leyti. Markaður-
inn væri vissulega ungur en hann
Meðalaldur starfsmanna verðbréfafyrirtækja er ekki hár. Þetta er ung atvinnugrein sem virðist vera að taka út sína vaxtarverki, enda þroskast hratt á skömmum
tíma. Deildar meiningar eru um hvort reynsluleysið sé jákvætt eða neikvætt og hvort ungir verðbréfamiðlarar þekki ekki mótlæti.
hefðiengu að síður tekið út
ákveðinn þroska á mjög skömm-
um tfma. Fyrir tveimur árum
hefði þetta verið allt öðruvísi og
það sama mætti segja eftir önnur
tvö ár, þegar Iitið yrði til baka.
„Þetta er gríðarleg vaxtargrein í
augnablikinu og auðvitað er hægt
að gagnrýna hana. Þetta tekur
sinn tíma og auðvitað fylgja því
vaxtarverkir að taka út svo skjótan
vöxt. Umræðan upp á síðkastið
hefur verið þörf en hún var það
kannski ekki fyrir um þremur
árum eða svo. Þá var markaður-
inn ekki á því stigi að svona
vangaveltur væru timabærar. Eg
lít á þetta sem þroskamerki, taka
á málum, leysa þau og gera mark-
aðinnsífellt skilvirkari og betri.
Það er kappsmál allra að það ger-
ist sem fyrst og best,“ sagði Þor-
steinn Gunnar Ólafsson.
Sama fólMð - breytt umliverfi
Starfsmenn verðbréfafyrirtækja
koma flestir úr viðskiptafræðinni
í Háskólanum. Meðal kennara
þar er Agúst Einarsson prófessor.
Hann sagðist hafa góða reynslu
af þeirri kynslóð sem þar væri að
Ijúka námi og hefði gert síðustu
misseri. Hann sagðist hins vegar
ekki sjá neinn mun á unga fólk-
inu nú og t.d. fyrir 10 árum. Um-
hverfið hefði hins vegar breyst
mjög mikið.
„Þetta fólk hefur lagað sig að
breyttum aðstæðum og gert það
mjög vel. Þeir sem eru að starfa á
fjármálamarkaði eru upp til hópa
betur menntaðir en var hér á
árum áður. Aðalbreytingin er ekki
fólkið og viðhorf þess heldur mun
frekar markaðurinn sjálfur og at-
vinnugreinin. Þetta hefur breyst
mjög hratt. Við erum í fyrsta
skiptið að upplifa alvöru fjár-
magnsmarkað, nokkuð sem aðrar
þjóðir hafa verið að þróa með sér
í nokkra áratugi. Við slíkar að-
stæður, þar sem ekki er byggt á
hefðum og venjum, er eðlilegt að
menn keyri útaf öðru hvoru. Eg
finn samt ekki annað en að fólkið
Sigurður Gísli Pálmason:
„í mínu ungdæmi þótti góð
búmennska að hafa borð
fyrir báru. Ég sef ekki rólegur
á nóttunni, ef skuldir hlaðast
upp án þess að tekjur
og eignir aukist hraðar
á móti.“
Þorsteinn G. Ólafsson, Landsbréf-
um: „Enginn hefur brennt sig enn-
þá og fengið skell á þessum
áhættumarkaði. Á meðan svo er
ekki þá er freistandi fyrir suma að
ganga alltaflengra og lengra.
Kannski kemur skellurinn einhvern
tímann, hver veit.“
Ágúst Einarsson, prófessor við við-
skipta- og hagfræðideild Háskóla
íslands: „Að agnúast út I þennan
markað, tala um reynsluleysi, ungt
fóik og barnaskap, er að mínu mati
byggt á vanþekkingu og hefð-
bundnum fordómum gagnvart nýj-
um atvinnugreinum og tækifærum.“
Örn Valdimarsson,
ritstjóri Viðskiptablaðsins:
„Það mun koma að því að
markaðurinn fer niður,
verður fyrir áfalli. Hvenær það
gerist veit enginn. Það mun
verða mörgum holl lexía
og þörf."
sem þarna starfar sé afskaplega
vel í stakk búið til að takast á við
þessa nýju og síbreytilegu at-
vinnugrein. Fólk sækist eftir að
starfa þarna, sækir sér framhalds-
menntun á þessu sviði, og kann
vel að vinna úr þessum nýju að-
stæðum og læra af reynslunni,"
sagði Ágúst.
Lært af reynsliumi
Hvort hann væri sammála því að
unga fólkið á verðbréfamarkaðn-
um þekkti ekki mótlæti sagðist
Ágúst ekki geta tekið undir það.
Það vissi mætavel að verðbréf
gætu hækkað og lækkað og hefði
einnig lært í fræðibókunum að í
upphafi nýs verðbréfamarkaðar
þróuðust hlutirnir líkt og þeir
hefðu gert hér á landi. Ekkert ætti
að koma þvi á óvart.
„Þetta er eins og hver önnur at-
vinnugrein sem á sínar björtu
stundir um leið og einhvern tím-
ann dregur fyrir sólu. Menn læra
bara af reynslunni. Aðalatriðið er
að fólkið skili góðu starfi, góðum
launum og framlagi til landsfram-
leiðslunnar. Það er þetta fólk að
gera. Hins vegar er alveg greini-
legt að menn hafa ekki viðmið á
tæru í samfélaginu, sem sést
kannski best á þeirri launaum-
ræðu sem hefur verið síðustu
daga,“ sagði Ágúst ennfremur.
Hefðbundnir fordómar
Hann sagðist ekki sjá betur en að
viðskiptafræðingar á þessum
markaði væru að hegða sér í takt
við fræðin sem þeim eru kennd í
Háskólanum. Þeir væru að nota
réttu verkfærin og skilja sam-
hengið í hlutunum. Vonandi
mætti það að einhverju leyti
þakka kennslunni sem þeir fengju
í háskólum, hér á landi sem ann-
ars staðar.
„Menn ættu líka að passa sig á
því að vera ekki að hafa vit fyrir
markaðnum. Þetta eru viðskipti
sem byggjast á framboði og eftir-
spurn. Ef eftirspurnin er fyrir
hendi, sem og framboðið, þá finn-
ur markaðurinn sér leið. Fólkið
sem þarna starfar er fyrst og
fremst að miðla upplýsingum og
koma á viðskiptum. Framtíðar-
vonirnar eru góðar, það er ásókn í
viðskiptafræðina hjá okkur og
sýnir að fólk hefur trú á þessum
nýja heimi. Að agnúast út í þenn-
an markað, tala um reynsluleysi,
ungt fólk og barnaskap, er að
mínu mati byggt á vanþekkingu
og hefðbundnum fordómum
gagnvart nýjum atvinnugreinum
og tækifærum, sem ekki liggja
alltaf í augum uppi og eru stund-
um framandi," sagði Ágúst Ein-
arsson.
Á við um fleiri
Orn Valdimarsson, ritstjóri Við-
skiptablaðsins, hefur fylgst náið
með verðbréfamarkaðnum síðast-
liðin ár. Hann sagði það rétt hjá
Sigurði Gísla að íslenskur fjár-
málamarkaður hefði breyst mjög
mikið á afar skömmum tíma og
ekki enn slitið barnsskónum.
Þessi lýsing ætti við um alla sem
kæmu að markaðnum beint eða
óbeint, ekki bara verðbréfafyrir-
tækin og starfsmenn þeirra, held-
ur Iíka íslensk fyrirtæki almennt,
fjárfesta stóra sem smáa, opin-
bera aðila og stjórnsýslu, fjölmiðla
og almenning.
„Hluti af þeirri öru þróun sem
orðið hefur á fjármálamarkaðnum
er ekki aðeins breytt viðhorf held-
ur hefur einnig verkfærunum
Ijölgað, ef svo má að orði komast.
Þá á ég við að það hafa opnast
ýmsir nýjir möguleikar í Qármögn-
un viðskipta, aðferðir til að draga
úr áhættu og svo framvegis. Þetta
á sinn þátt í að skýra ýmsar breyt-
ingar svo sem aukna skuldsetn-
ingu. Það er þó ýmislegt sem
bendir til þess að ýmsir á mark-
aðnum taki ekki nægjanlegt tillit
til þeirrar áhættu sem ávallt er til
staðar í fjármálaviðskiptum og að
því leytinu til er ef til vill ástæða
til að hafa áhyggjur af því að þess-
ir aðilar séu ekki nægjanlega vel
undir það búnir ef niðursveifla
verður," sagði Orn.
Áfallið keinur
Hann sagði að orð sín mætti alls
ekki túlka þannig að tilefni væri
til aukinna afskipta opinberra að-
ila af markaðnum.
„Að undanförnu hefur gengið
mjög vel á fjármálamarkaðinum
eins og almennt í þjóðfélaginu og
því eru margir á markaðnum sem
ekki hafa kynnst af eigin raun
mótlæti. Að þessu leytinu til má
vel líkja fjármálamarkaðnum við
þriggja ára barn. Það mun koma
að því að markaðurinn fer niður,
verður fyrir áfalli. Hvenær það
gerist veit enginn. Það mun verða
mörgum holl lexía og þörf, og það
er brýnt að þegar þetta gerist
verði ekki hlaupið upp til handa
og fóta í einhverju óðagoti með
kröfur og hugmyndir um stórauk-
ið eftirlit og reglusetningu. Þegar
þetta gerist þarf markaðurinn að
Iæra af því, og það vel að merkja á
ekki síður við um fjárfestana sjál-
fa og almenning, en verðbréfafyr-
irtæki og -miðlara," sagði Örn
Valdimarsson.
OrðatiltæM verðbréfasala
Strippa: Yfirtaka fyrirtæki, eða ná stjórn á því, og hreinsa úr því öll
verðmæti, selja eignir sem eru verðmætari en fyrirtækið í heild sinni.
T.d. algengt í sjávarútvegi og kvótabraski.
Swappa: Þegar skiptasamningar af ýmsu tagi eru gerðir á hlutabréf-
um.
Taka stöðu: Taka stöðu í fyrirtækjum, kaupa hluti þegar búist er við
hækkunum í viðkomandi fyrirtækjum, ná skammtímasveiflu og selja
síðan þegar hækkunin kemur.
Gíra sig í botn: Að skulda sem mest! Taka t.d. gjaldeyrislán upp á 1
milljón og kaupa fyrir 20 milljónir. Eða taka framvirkansamning i
hlutabréfum og vera með þriðjung sem veð.
Tjakka upp verðið: Lyfta verði upp á bréfum með það fyrir augum
að selja þau í toppi.
Líta (ekki) í baksýnisspegilinn: Sölu- eða fjárfestingareftirsjá. Að
hafa ekki keypt í fyrirtæki sem hækkaði mikið, eða ekki selt!
Framleiðsla áætluð um 500 tonn af kjöti, sem mun vera nálægt sautján af
hundraði markaðarins í dag.
KjuMingabú
í Skjaldarvík
Stærsta kjúklingabú landsins rís
hugsanlega rétt norðan Akureyr-
ar. Auðbjörn Kristinsson að
Hraukbæ og Eiríkur Sigfússon á
Sílastöðum í Glæsibæjarhreppi
hafa óskað eftir því við Akureyr-
arbæ að fá leigt land undir
kjúklingabú í landi Skjaldarvík-
ur, ofan við þjóðveg eitt, rétt
norðan Akureyrar. Bæjarráð Ak-
ureyrar tók málið fyrir á fimmtu-
dag. Jákvætt var tekið í erindið
og bæjarverkfræðingi falið að
fara yfir beiðnina og gera tillögu
til bæjarráðs um afgreiðslu.
Þeir félagar hafa í nokkurn
tíma undirbúið stofnun
kjúklingabús og leitað hentugrar
staðsetningar, meðal annars
með tilliti til þess að stutt sé í
hitaveitulögn. Samkvæmt erindi
til Akureyrarbæjar hafa þeir nú
augastað á lóð í landi Skjaldar-
víkur og segja ábúandann, Ás-
björn Valgeirsson, hafa tekið já-
kvætt f hugmyndina.
17% markaðarms
Áður hefur komið fram í fréttum
að við væntanlegt kjúklingabú
skapa störf fyrir um fimmtán
manns og er framleiðsla áætluð
um 500 tonn af kjöti, sem mun
vera nálægt sautján af hundraði
markaðarins f dag. Samkvæmt
áætlunum þarf allmikið land
undir búið, því ætlunin er að
byggja búið upp í fjórum eining-
um, þannig að í það minnsta
einn kílómetri verði á milli ein-
inganna, það er móðurfugla-
stöðvar, kjúldingaeldis, útung-
unarstöðvar og sláturhúss.
Með þessu er ætlunin að
reksturinn verði eins faglegur og
skipulegur og nokkurs er kostur
og til dæmis munu starfsmenn
ekki fara á milli eininga þannig
að þarna verður boðið upp á
„hreinna" framleiðsluferli en
þekkist hérlendis í dag. Reiknað
er með að framleiðsla verði kom-
in á fullt um mitt næsta ár. — H1
Skípaður prestur
1 Svípjoð
Séra Bolli Gústavsson, vígslu-
biskup á Hólum, hefur ákveðið
að skipa séra Skúla Sigurð
Ólafsson, prest í ísafjarðar-
prestakalli í embætti prests með-
al Islendinga í Svíþjóð. Biskup
Islands hafði vikið sæti og því fór
séra Bolli með málið. Fimm
sóttu um starfið, séra Flóki
Kristinsson, séra Hannes
Björnsson, séra Lilja Kristín
Þorsteinsdóttir og séra Sigurður
Arnarson, auk séra Skúla Sig-
urðar. Sérstaldega skipuð hæfis-
nefnd vegna vals á presti í þetta
embætti komst að þeirri niður-
stöðu að allir umsækjendur
væru hæfir en taldi séra Skúla
Sigurð hæfastan umsækjenda til
Sr. Skúli Sigurður Ólafsson.
að gegna stöðunni. Embættið
veitist frá 1. mars. Þess má geta
að Skúli er sonur Ólafs Skúla-
sonar biskups. — HI
Siávarútvegiiriim og
landsbyggðm í Deigluimi
Sjávarútvegurinn og landsbyggð-
in er yfirskrift fundar sem
Stefna, félag vinstrimanna,
heldur í Deiglunni á Akureyri í
dag klukkan 14. Reifuð verða og
rædd einkavæðing fiskistofna,
söfnun veiðiheimilda á sífærri
hendur, staðan í sjávarplássum
landsins og hinn stríði straumur
til Stór-Reykjavíkur. Meðal ann-
ars er fjallað um þá spurningu
hvort hægt sé að snúa þróuninni
við. Málshefjandi er Magnús
Reynir Guðmundsson frá Isa-
firði. Eftir framsögu verða al-
mennar umræður og eru allir
velkomnir á fundinn.