Dagur - 01.04.2000, Blaðsíða 9

8- LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000
LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000 - 9
FRÉTTASKÝRING
SDwptr
Dwytr.
Viðskiptaráðherra segir
að nú fari vinnan við
sameiningu Lands-
banka og Búnaðar-
banka af stað í fullri al-
vöru. Framsóknarmenn
vildu þennan kost
miklu íreiuur en sam-
einingu Landsbanka og
íslandsbanka.
Svo miklar breytingar hafa átt sér
stað í fjármálaheiminum á aflra síð-
ustu árum, el<ki síst hvaða alla
tækni varðar, þar sem er netvæðing
og aukin umsvif verðbréfamarkaða,
að staða hins venjulega wðskipta-
hanka, sem fólk hcfur þckkt í ára-
tugi, er gerbreytt. Því er haldið
fram af þeim sem vit hafa á að við-
skiptabankar um allan heim eigi
ekki annan kost sem svar \nð þess-
um miklu breytingum en að sam-
einast og eflast með því móti. Þess
vegna hafa menn verið að ræða og
velta fyrir scr þeim möguleikum
sem blasa við um sameiningu
banka á Islandi. Ymsir möguleikar
hafa verið ræddir um einhverskon-
ar sameiningu viðskiptabankanna
þriggja og FBA. Kolkrabbinn í Is-
landsbanka hefur sóst mjög eftir
sameiningu við Landsbankann.
Þannig hefðu gróðamöguleikar
hans verið hámarkaðir.
Framsóknarmenn hafa ekki verið
mjög hrifnir af þessari hugmynd.
Þegar Kristján Ragnarsson, for-
maður bankaráðs Islandsbanka, var
orðinn óþolinmóður og skammaði
viðskiptaráðherra vegna þess að
hún dansaði ekki eftir hans nótum
í þessu máli, fékk hann viðvörun
sem ekki varð misskilin. Kristján er
ekki vanur því að vera tekinn á
beinið af ráðherrum. Valgerður
Sverrisdóttir gerði það hins vegar
og benti Kristjáni og öðrum á að
sameining Landsbanka og Búnað-
arbanka gæti verið jafn góður kost-
ur. Og nú blasir það við eftir að ís-
landsbanki og FBA fóru í viðræður
um sameiningu að Valgerður stefn-
ir á sameiningu ríkisviðskiptabank-
anna.
Margir halda því fram að smá-
kóngaveldið í þessum tveimur við-
skiptabönkum muni verða erfiðast
við að eiga í sambandi við samein-
ingu. Hátt í tíu bankastjórar og að-
stoðarbankastjórar. Útibústjórar
um alla borg og allt land og síðast
en ekki síst tvö bankaráð. Einhverj-
ir verða að víkja. Lagasetning sem
þarf til að sameina bankana er auð-
veld en smákóngaveldið erfiðast og
svo er auðvitað hið ofur viðkvæma
mál sem uppsagnir hundruða
starfsmanna bankanna verður. Nú
starfa hjá þessum tveimur bönkum
um 1 500 manns og Ijóst að útibú-
um mun fækka og fjöldi manns
missa vinnuna.
Af stað í Itillri alvöru
„Menn þurfa ekkert að hrökkva við
þegar nú er rætt um sameiningu
Landsbanka og Búnaðarbanka.
Þessi möguleiki hefur alltaf verið til
staðar og hefur aldrei lognast út af
enda þótt ekki sé hægt að segja að
formlegar viðræður hafi verið í
gangi. Hugmyndin hefur alltaf lif-
að, í gengum alla umræðuna um
hina ýmsu möguleika til samein-
ingar banka. Jafnvel þegar umræð-
an um sameiningu Landsbanka og
Islandsbanka var hvað háværust
lifði hin hugmyndin alltaf," segir
Valgerður Sverrisdóttir viðskipta-
ráðherra.
Hún staðfestir það sem haldið
hcfur verið fram að framsóknar-
mönnum hugnist niun betur sam-
eining Landsbanka við Búnaðar-
banka en Islandsbanka. Valgerður
segir að ef af sameiningu ríkisvið-
skiptabankanna verður sé mikil
vinna framundan við að búa til
einn góðan banka. Þetta sé ekki
eitthvað sem gengur í gegn fvrir-
hafnarlaust. Það þurfi að huga að
ofurviðkvæmum starfsmannamál-
um og fæklcun eða sameiningu úti-
búa, svo dæmi séu tekin.
„En ég tel að nú fari vinnan við
þessa sameiningu af stað í fullri al-
vöru. Það tel ég Iiggja alveg ljóst
lýrir,” segir Valgerður Sverrisdóttir.
Betri kostux
Sverrir Hermannsson, alþingis-
maður og fyrrum bankastjóri
Landsbankans, segir að sér lítist
ekki illa á sameiningu Landsbanka
og Búnaðarbanka.
„Mér leist hins vegar furðulega á
það ef ríkið hefði ætlað að fara að
sameina Landsbanka og íslands-
banka. Astæðan er sú að ríkið á yf-
irgnæfandi meirihluta í Lands-
banka og Búnaðarbanka og ef það
er stór gróði af sameiningu banka
vegna sparnaðar í rekstri og svo
franrvegis, þá á ríkið að taka þann
sparnað allan til sín en ekki að rétta
einhverjum hluthöfum í Islands-
banka hálfa gommuna," segir
Sverrir.
„Margir halda að allt sé fengið
með sameiningu. Það er mesti mis-
skilningur. Þeir eru stundum að
sameina tvo mínusa í fýrirtækjum
og ætla sér að fá einhvern plús út
úr því. Þessi ógnarlega einkavæðing
og útboð á eignum eykur auðvitað
spennuna í þjóðfélaginu sem er að
verða óþolandi. Útlán bankanna
jukust skelfilega á síðasta ári og
einstaklingar og heimili eru bundin
Valgerður Sverrisdóttir:
„Ég tel að nú fari vinnan viö þessa
sameiningu afstað í fullri aivöru."
á óborgandi skuldaklafa með dráps-
vexti á herðiinum. Þetta er nú allur
stöðugleikinn sem gumað er af,“
segir Sverrir.
„Hcfði hins vegar verið haldið
áfram með hugmyndina um að
sameina Islandsbanka og Lands-
banka hefði það bara verið áfram-
hald á einkavinavæðingunni. En
sameining Islandsbanka og FBA
getur hljómað dálítið einkennilega
vegna þess að þar koma við sögu
menn sem forsætisráðherra kallaði
eitulvfjabaróna og mafíósa í frægri
ræðu í Hóladómkirkju. Það er því
Ijóst að LIÚ foringinn Kristján og
kolkrabbinn fá þarna verðuga aðila
við að fást,“ segir Sverrir Her-
mannsson.
Nauðvöm
Guðni Agústsson, landbúnaðarráð-
herra og íýrrum bankaráðsformað-
ur Búnaðarbankans, hefur jafnan
borið hag þess banka fyrir brjósti.
Dagur náði tali af honum mínútu
fyrr en hann steig upp í flugvél á
Keflavíkurllugvelli og hélt áleiðis til
Kína í gær.
„Eg er ekkert hrifinn af þessari
þróun í bankamálunum. Eg er fé-
lagshyggjumaður og hræðist því
hönd kolkrabbans, stærð hans og
djöfulskap. Eg viðurkenni að sam-
eining Landsbanka og Búnaðar-
banka er skárri kostur en ef Is-
landsbanki hefði fengið Lands-
bankann. Ef lslandsbanki og FBA
sameinast er sameining ríkisbank-
anna því nauðvörn í málinu. Það er
eðlilegra að ríkið setji sín fýrirtæki
saman Irekar en að láta einhverja
aðila hafa þau fjrír lítið," sagði
Guðni Agústsson.
Þegar Herodes og Pflatus urðu
vinir
Sighvatur Björgvinsson, alþingis-
maður og fyrrverandi viðskiptaráð-
herra, segist telja það góða þróun
að FBA taki þátt í endurskipulagn-
ingu íslenska bankakerfisins vegna
þess að FBA sé með sterka eigin-
fjárstöðu. Auk þess sem bankinn
hafi mikla þekkingu á íslenskum
fyrirtækjum.
„Það sem mér finnst aftur á móti
merkilegast við sameiningu Is-
landsbanka og FBA er að fjárfestar
sem eru í forsvari fýrir FBA og þeir
sem eru fýrir Islandsbanka skuli
taka höndum saman. Þama er um
að ræða tvo hópa sem hafa til þessa
staðið vígbúnir hvor gegn öðrum.
Annars vegar hópurinn sem kennd-
ur er við kolkrabbann og hins vegar
Orca-hópurinn. Og cru menn ef til
vill búnir að gleyma Hóladóm-
kirkjuræðu Davíðs Oddssonar for-
sætisráðherra? Eg kalla þann dag
Sverrir Hermannsson:
„Það er því Ijóst að LÍÚ foringinn
Kristján og koikrabbinn fá þarna
verðuga aðiia við að fást."
sem þessir bankar verða sameinað-
ir, daginn sem Heródes og Pílatus
urðu vinur,“ segir Sighvatur.
Hann segir að sameining Lands-
banka og Búnaðarbanka kalli á
miklu meiri breytingar en samein-
ing hinna bankanna. Þar rekist ekki
á útibúanet og fleira. Þess í stað
kemur FBA þama inn með yfir-
gripsmikla þekkingu á verðbréfa-
viðskiptum og sambönd erlendis.
Hann var spurður hvort hann teldi
að fækkun útibúa og um leið fækk-
un starfsfólks hjá sameinuðum
Landsbanka og Búnaðarbanka kalli
á lakari þjónustu ríð landsmenn en
nú er.
„Það held ég ekki. Þvert á móti
tel ég Iíkur á að slíkur banki geti
boðið upp á víðtækari þjónustu.
Þeir þurfa að endurskipuleggja
þjónustu sína við almenning og efla
ýmsa aðra þætti í sinni starfsemi.
Síðan er það spurningin hvernig
samkeppnin gengur upp milli ann-
ars vegar algjörlega einkavædds
banka og hins vegar ríldsbanka sem
Guðni Ágústsson:
„Ég er féiagshyggjumaður og
hræðist því hönd kolkrabbans,
stærð hans og djöfulskap."
báðir eru með álíka öfluga eigin-
fjárstöðu. Mun hinn opinberi rekst-
ur standast samkeppni?" spyr Sig-
hvatur Björgvinsson.
Enga nauðhyggju
„Þegar rætt er um sameiningu
banka tel ég nauðsynlegt að skoða
þessi mál í langtíma samhengi. Ég
hef alltaf verið hlynntur því að
skoða þá hugmynd að sameina
Landsbanka og Búnaðarbanka ef
menn ætla í sameiningu á annað
borð. Reyndar hef ég alltaf verið því
fylgjandi að hafa hér stóran og
traustan ríkisbanka og þess vegna
þykir mér þessi sameining skyn-
samlegust af þeim kostum sem
menn hafa verið með uppi á borð-
inu. Mér hefur alltaf þótt það frá-
leitur kostur að sameina lslands-
banka og Landsbanka og þá er ég
að horfa til jafnvægis í fjármálalíf-
inu,“ segir Ogmundur Jónasson,
þingflokksformaður VG.
Hann segir að ein af ástæðum
þess að hann vilji skoða þessi mál í

Sighvatur Björgvinsson:
„Ég kalla þann dag sem
íslandsbanki og FBA verða
sameinaðir, daginn sem Herodes
og Píiatus urðu vinir."
langtíma samhengi sé ekki síst sú
að það séu ekki hagsmunir þjóðfé-
lagsins að fara að leggjast í fjölda
uppsagnir bankastarfsmanna.
Stór og dýr banki
Landsbankinn og Búnaðarbank-
inn, sem ríkið á mikinn meirihluta
í þrátt fyrir blutafélagavæðingu, og
kalla má enn ríkisbanka, áttu um
síðustu áramót 310 milljarða króna
eignir og Landsbankinn þar af 193
milljarða. Markaðsvirði þeirra á
Verðbréfaþingi er í kringum 53
milljarða króna og er Landsbank-
inn mun verðmætari, eða upp á 30
milljarða miðað við gengi bréfanna
að undanförnu. Svokölluð sam-
legðaráhrif þeirra eru töluverð, þótt
ekki séu þau eins mikil og el'
Landsbanki hefði sameinast ís-
landsbanka. í nýlegri skýrslu
Landsbankans kemur fram að
kostnaður bankanna hafi hækkað
töluvert milli áranna 1998 og 1999
og því megi ná fram töluverðri hag-
ræðingu. Þannig hækkaði kostnað-
Ögmundur Jónasson:
„Skoðum málin vel og
flýtum okkur hægt í þessum
málum."
ur Landsbankans um 15% upp í
6,4 milljarða á síðasta ári. Kostnað-
ur Búnaöarbanka nam 4 milljörð-
um í Ivrra og hækkaði um 20%
milli ára. A sama tíma jókst rekst-
rarkostnaður Islandsbanka urn
10% og nafm 4,5 milljörðum í
fvrra.
Útibúin skarast vída
Stöðugildi í ríkisbönkunum eru í
dag um 1.540, þar af eru um 940 í
Landsbankanum og 600 í Búnaðar-
bankanum. Útibú bankanna eru
alls í kringum 100 úti um allt land,
og víða eru bankarnir í sömu bæj-
um á landsbyggðinni eða sömu
hverfum á höfuðborgarsvæðinu.
Útibú og afgreiðslur Landsbankans
eru 64, þar af 22 á höfuðborgar-
svæðinu, og Búnaðarbankinn starf-
rækir 36 útibú, þar af 12 á höfuð-
borgarsvæðinu.
A sex stöðum á landsbyggðinni
eru útibú beggja bankanna. Þetta
eru Akranes, Grundarfjörður,
Sauðárkrókur, Akureyri, Egilsstaðir
og Selfoss. Samruni hefur þegar átt
Helgi S. Guðmundsson, formaður
bankaráðs Landsbanka: „Eina haid-
fasta staðreyndin er sú að starfs-
mönnum mun fækka. Til þess er
leikurinn gerður, svo minnka megi
kostnaðinn."
sér stað í Vík í Mýrdal, þar sem
Búnaðarbankinn tók nýlega til sín
útibú Landsbankans í Vík og af-
greiðslu á Kirkjubæjarklaustri. Síð-
an eru bankarnir báðir með útibú í
Hafnarfirði, Kópavogi og á Sel-
tjarnarnesi. 1 helstu hverfum
Reykjavíkur eru bankarnir báðir
með útibú, eins og t.d. í miðborg-
inni, við Háaleitisbraut, í vestur-
bænum og Breiðholti. Fjarlægðirn-
ar á milli eru mismiklar, sumstaðar
aðeins nokkrir tugir metra.
Vilji til viðræðna
Svo virðist sem almennur vilji sé
fyrir samruna ríkisbankanna, bæði
í röðum stjórnmálamanna og
bankamanna. Þetta má m.a. glöggt
sjá í yfirlýsingu sem bankaráð
Landsbankans sendi frá sér á
fimmtudaginn, þar sem sagði m.a.
að samruni bankanna blasti við, nú
þegar íslandsbanki og FBA væru að
sameinast. Samlegðaráhrifin væru
að vísu ekki eins mikil og með
Landsbanka og íslandsbanka en
þetta væri næstbesti kosturinn í
stöðunni.
Helgi S. Guðmundsson, formað-
ur bankaráðs Landsbankans, sagði
við Dag að hagræðing væri nauð-
synleg fýrír íslenska bankakerfíð.
Það væri best gert með samein-
ingu.
„Lengi hefur verð talað um að
Landsbanki og íslandsbanki færu
saman. Nú er það búið. Samkvæmt
mælingum hjá okkur um samlegð-
aráhrif þá er næsti kosturinn sam-
eining Landsbanka og Búnaðar-
banka.
Starfsinönnum mun lækka
Spurður hvort það lægi ekki beinl
fýrir að starlsmönnum bankanna
fækkaði verulega sem sameining-
unni sagði Helgi það alltaf hafa leg-
ið fýrir. Hagræðingin yrði mest í
útibúaneti bankanna. „Tæknin er
orðin þaö mikil í bankaviðskiptum
að innlendir bankar líkt og erlendir
þurfa mjög að huga að henni, eins
og viðskiptum á Internetinu. Eftir
nokkur ár verða útibú ekki mörg til
að þjóna þessum daglegu viðskipt-
um manna, heldur verður einhvers
konar ráðgjafarþjónusta í fýrirrúmi.
Greiðsla á gíórseðlum og reikning-
um og aðrar millifærslur munu fara
fram á heimilum landsmanna í enn
ríkari mæli en gert er í dag. Þróun-
in er svo ör að þótt fækkun starfs-
manna sé vissulega sár þá liggur
þetta hreinlega fýrir. Ef hagræðing
verður ekki í bankakerfinu þá
leggst það af, málið er ekki flóknara
en svo,“ sagði Helgi.
Á undanförnum árum hefur
starfsmönnum Landsbankans
Pálmi Jónsson, formaður bankaráðs
Búnaðarbanka: „Fljótt á litið sýnist
mér að ef ráðist yrði í einhverjar
stórbreytingar þá sé nærtækast að
skoða sameiningu þessara tveggja
banka."
fækkað hægt og hljótt. Þannig voru
stöðugildi í Landsbankanum árið
1995 að meðaltali 993 en voru 944
í íýrra. Fækkunin á fjórum árum
nemur 5%. Athygli vekur að á sama
tíma Ijölgaði útibúum og algreiðsl-
um sama og ekkert. Þetta er öfug
þróun við Búnaðarbankann hvað
starfsmannaljölda áhrærir. Frá ár-
inu 1996 hefur stöðugildum við
bankann fjölgað unn tæp 17%, voru
617 að meðaltali í fyrra en 529 árið
1996. Munar þar rnestu um Ijölgun
starfsmanna með tilkomu verð-
bréfaþjónustu bankans en starfs-
fólki í útibúunum sjálfum hefur
um leið fækkað álíka mikið og í úti-
búum Landsbankans.
Helgi sagði það ekki liggja ná-
kvæmlega íý'rir hvað starfsfólki
bankanna myndi fækka með sam-
einingu. Hann taldi fækkun ekki
gerast hratt til að byrja með. Ljóst
væri að víða þar sem bankarnir
væru með útibú á sama stað myndu
þau renna í eitt. „Eina haldfasta
staðreyndin er sú að starfsmönnum
mun la'kka. Til þess er leikurinn
gerður, svo minnka megi kostnað-
inn,“ sagði Helgi S. Guðmundsson.
Staðan metin upp á nýtt
Pálmi Jónsson, förmaður banka-
ráðs Búnaðarbanka, sagði ráðið
ekki hafa komið sarnan vegna þess-
ara mála að undanförnu. Næstí
fundur væri hoðaður í annarri viku
af apríl.
„Eg tel sjálfsagt að taka þátt í við-
ræðum við Landsbankann með já-
kvæðum hætti og fara vandlega yfír
málin. Sjálfsagt vilja menn líta yfír
sviðið og skoða hvaða mögulcikar
eru í stöðunni. Fljótt á litið sýnist
mér að ef ráðist yrði í einhverjar
stórbreytingar þá sé nærtækast að
skoða sameiningu þessara tveggja
banka,“ sagði Pálmi.
Ekki er langt um liðið síðan for-
ráðamenn Búnaðarbankans töldu
hann geta lifað góðu líf’i einn og sér,
staða hans væri það sterk, og dauf-
lega var tekið í hugmyndir um sam-
einingu. Pálmi sagði þetta rétt,
bankinn stæði vel, en skoða þyrfti
stöðuna upp á nýtt ef mælingar
sýndu að samruni bankanna væri
hagkvæmur. „Við höfum aldrei lok-
að fyrir hugsanlega sameiningu
þessara tveggja banka þó að það
hafi aldrei kornist á ákvörðunarstig.
Búnaðarbankinn hefur verið að efl-
ast og styrkjast síðastliðin ár í þeirri
samkeppni sem bankarnir hafa ver-
ið í. Miðað við það umhverfi hefur
ekki þótt ástæða til að sameinast
öðrum. Nú þarf að skoða stöðuna
upp á nýtt og það munum við auð-
vitað gera,“ sagði Pálmi.
Hvort það sé einnig inni í mynd-
Friðbert Traustason, formaður
Samb. fsl. bankamanna: „Ef menn
nota skynsemina þá vona ég að ef
bankarnir verði sameinaðir þá fari
þeir ekki út í neina vitleysu með
stórfelldum uppsögnum."
inni að Búnaðarbankinn horfi t.d.
til sparisjóðanna sagðist Pálmi ekki
vilja útiloka eitt né neitt á þessari
stundu. Fyrst væri að skoða málin
með Landsbankanum.
Baiikaineiin hræddir
Samband íslenskra bankamanna
hefur vissulega áhyggjur af þróun
mála og yfirvofandi fækkun starfs-
fólks í bönkunum. Formaðurinn,
Friðbert Traustason, sagði sitt fólk
vissulega hrætt við afleiðingarnar,
sérstaklega þegar um þessa banka
væri að ræða, Búnaðarbanka og
Landsbanka. Útibúanet þeirra væri
svipað og stutt á milli margra úti-
búa.
„Það er Ijóst að áfram verða ekki
rekin tvö útibú frá sama bankanum
á þessum minni stöðum sérstak-
lega, og kannski á nokkrum stöðum
í þéttbýlinu. Eg minni svo á að við
höfum farið í gegnum svona sam-
einingar áður, bæði þegar Lands-
banki keypti Samvinnubankann og
þegar íslandsbanki varði til. Þá
tókst að gera þetta með þeim hætti
að uppsagnir urðu sárafáar. Starfs-
mannaveltan var frekar látin sjá um
það, sem undanfarin ár hefur
minnkað um 8 til 9% á ári,“ sagði
Friðbert.
Biðlaunaréttur hægir á
Hann sagði að ekki mætti gleyma
biðlaunaréttinum, sem líklega væri
stærsta atriðið í þessu öllu og kæmi
í veg fýrir að stjórnendur bankanna
segðu u]rp fólki í stórum stíl. Sam-
kvæmt nýlegum hæstaréttardómi
væru starfsmenn b;mk;i með bið-
launarétt líkt og opinberir starfs-
menn. Fjölmargir bankamenn
væru með langa starfsreynslu en
starfsmaður 45 ára og eldri eða
með 10 ára starfsreynslu eða meira,
er með 6 mánaða uppsagnarfrest.
Þar að auki ætti sá bankamaður
rétt á 6 til 12 mánaða biðlaunum.
Friðbert benti einnig á að meðal-
aldur starfsmanna í gömlu ríkis-
bönkunum væri nokkuð hár, eða
um 44 ár, og starfsaldur að meðal-
tali 12-14 ár.
„Ef menn nota skynsemina þá
vona ég að ef bankarnir verði sam-
einaðir, sem ég hef að vísu ekki séð
ennþá, að þeir fari ekki út í neina
vitleysu með stórfelldum uppsögn-
um. Slíkar aðgerðir eru heldur ekld
vænlegar til árangurs,” sagði Frið-
bert.
Fækkun uui 200 til 300?
Friðbert minnti á að starfsmenn
sjóðanna sem runnu inn í FBA
þefðu áður verið 55 og þeim átti að
fækka niður í 30. I dag væru starfs-
menn FBA hins vegar orðnir um
100. Þetta væri því fljótt að breyt-
ast. Þannig hefðu starfsmenn
Landsbankans og Samvinnubank-
ans v'erið alls 1.300 á sínum tírna
en væru ríflega 900 í dag og starfs-
menn íslandsbanka væru ríflega
700 en voru um 1.000 við stofnun.
Friðbert sagðist hafa séð í einhverj-
um gögnum að starfsmönnum
Búnaðarbanka og Landsbanka
myndi fækka um 200 til 300 á
fímm árum eða svo.
„Við setjum það traust á ríkið,
sem aðaleiganda, að það fari ekki
meira offari í þessum málum en
þegar einkaaðilar stofnuðu íslands-
banka. Eg trúi þv4 að biðlaunarétt-
urinn hamli uppsögnum. Ef menn
fara að fækka vegna hagræðingar
þá er veriö að leggja niöur störl. Ef
störf eru lögð niður þá myndast
biðlaunaréttur," sagði Friðbert
Traustason.
Skiljanlega eru bankamenn uggandi um sig, verði af sameiningu Landsbanka og Búnaðarbanka. Svo gæti farið að þeim fækkaði um allt að 300 á nokkrum
árum. Á sex stöðum á landsbyggðinni eru báðir bankar með útibú, þar á meðal á Akureyri. - mynd: brink