Dagur - 12.08.2000, Qupperneq 14

r
30
LAUGARDAGUR 1270228. ÁGÚST 2000
rDí&pr
Margar finna fýrir
fæðingarþunglyndi
Heilsumolar
Brjóstagjöf
Konur eru útbúnar til að fæða afkvæmi
sín Iíkt og öll önnur spendýr. I hvoru
brjósti eru 15 -20 mjólkurkirtlaklasar.
Mjólkurgangar tengja þá við geirvört-
una. Hormónin Estrógen og pró-
gesterón örva mjólkurkirtlana til að
framleiða broddmjólk og síðar brjósta-
mjólk. Aframhaldandi mjólkurfram-
leiðsla örvast af sogi barnsins.
Lítill angi nýkominn í
heiminn, hraustur og
pattaralegur - óska-
barn og allt það. Samt
fínnur móðirin til and-
legrar vanlíðunar sem
hún þorir varla að láta
uppskátt um við
nokkurn mann. Það er
staðreynd að fjöldi
kvenna þjáist af
svokölluðu fæðingar-
þunglyndi eftir barns-
burð. Kristjana Einars-
dóttir segir okkur
meira:
„Barnsfæðing er átakaatburð-
ur í Iífi konunnar og ekki óeðli-
legt að einhverjar sálrænar
sveiflur fylgi henni, enda er
talið að um 60 -70% mæðra
finni fyrir svokölluðu þriðja
dags þunglyndi eða sængur-
kvennagráti. Konur eru við-
kvæmar þegar mjólkin er að
koma í brjóstin og það er mik-
ilvægt að þær viti að slíkt er
eðlilegt og gengur yfir. Sumar
halda að þær séu eitthvað
skrýtnar og fela ástandið sem
er afleitt því í sumum tilfellum
getur það þróast yfir í alvarlegt
þunglyndi sem allt að 14%
kvenna verður vart við, ýmist
fljótlega eftir fæðingu eða
nokkrum mánuðum síðar. Fólk
sem er í kringum móðurina
þarf að vera meðvitað um
þessa hættu því ef þunglyndi
hennar verður varanlegt þá lýs-

„Fæðingarþunglyndi fer ekki í manngreinarálit. Það getur heimsótt hvaða konu sem er eftir
barnsburð, “ segir Kristjana Einarsdóttir Ijósmóðir og hjúkrunarfræðingur á
Fæðingardeildinni. mynd: einar j
ir það sér með drunga og fram-
taksleysi sem gjarnan Ieiðir til
þess að hún leitar sér ekki
hjálpar sjálf en mjög þýðingar-
mikið er að hún fái viðeigandi
úrræði, bæði viðtöl og lyfja-
gjöf-“
- Hverjar eru helstu orsakir
þunglyndisins?
„Streita er slæm fyrir móður-
ina og einnig þreyta sem oft
fylgir óværð ungabarns.
Þannig getur vítahringur skap-
ast sem kyndir undir kvíða og
þunglyndi. Oft er það þannig
að þegar barnið er fætt þá
beinist athyglin að ungviðinu
en móðirin gleymist. Kröfur
ættingja eru þær að hún eigi
að vera alsæl, barnið er heil-
brigt og aðstæður allar góðar.
En stundum rís móðirin ekki
undir þessum kröfum og þjáist
af óöryggi og hræðslu um að
standa sig ekki í sínu hlutverki
og að eitthvað komi fyrir barn-
ið.“
- Nú er sd tími alltaf að stytt-
ast sem mæður dvelja á fæðing-
arstofnunum. Fylgist fagfólk
með þeirra andlegu líðan eftir
að þærfara heim?
„Það er reynt og þá sérstak-
lega ef einhver grunur er um
að þær hafi fundið fyrir kvíða á
meðgöngunni eða í annan
tíma. Oft leyna þær
slíku og því fara
margar konur heim
af fæðingarstofnun-
um án þess að hægt
sé að greina ein-
kennin. Þess vegna
er svo mikilvægt að
konur segi frá því í
mæðraskoðunum
eða öðrum samtöl-
um við heilbrigðis-
starfsfólk ef þær
hafa haft tilhneig-
ingu til þunglyndis
einhvern tíma á lffs-
leiðinni. Þá er þeim
sinnt í samræmi við
það í fæðingunni og
betur fylgst með
þeim á eftir.“
- Hefurðu einhver
ráð í pokahorninu til
að fyrirbyggja þessa
geðlægð hjá mæðr-
um?
„Stuðningur nán-
asta fólks hefur
mjög mikið að segja,
ekki síst makans. Að
konan hafi einhvern
sem hún getur
treyst og sagt frá
sinni líðan. Það er nauðsynlegt
að hún hvílist og hún þarf að
gæta þess að þótt hún þurfi að
vakna á nóttunni til að gefa
barninu brjóst fái hún svefn í
annan tíma.
Fæðingarþunglyndi fer ekki í
manngreinarálit. Það getur
heimsótt hvaða konu sem er
eftir barnsburð en konur sem
búa við félagslega erfiðleika af
einhverju tagi eiga oft erfitt
um vik að leita sér hjálpar og
þar mætti samfélagsþjónustan
vera betri en hún er.“
- GUN.
Brjóstamjólk
Besta fæða sem völ er á fyrir hvítvoð-
unga er brjóstamjólk. Hún inniheldur
öll þau næringarefni (fitu, prótin, kol-
vetni, vítamín og járn) sem barnið
þarfnast. Auk þess eru mótefni frá móð-
ur í brjóstamjólkinni sem verja barnið
gegn algengu öndunar-og melting-
arsmiti. Fyrsta mjólkin sem kemur úr
brjóstinu er fitulítil og slær á þorsta. Sú
mjólk sem kemur næst kallast broddur.
Hann er mjög næringarríkur og feitur.
Við gjöf á brjóstamjólk þarf engan und-
irbúning. Móðirin verður þó að gæta
þess að borða holla fæðu. Brjóstagjöf
hjálpar einnig móðurinni að losna við
hluta af þeim fituforða sem hún safnaði
á meðgöngu.
Aumar geirvörtur
Ýmislegt getur farið úrskeiðis við
brjóstagjöf. Eðlilegt er að geirvörturnar
séu örlítið aumar fyrstu daga brjósta-
gjafar. Ef óvarlega er farið, t.d. við að
taka barnið af brjósti geta geirvörtunar
orðið mjög aumar og sprungnar. Hægt
er að laga ástandið með sérstökum
áburði og með notkun geirvörtuvarnar
við brjóstagjöf.
Stíflaðir mjólkurgangar
Mjólkurgangar geta stíflast vegna stál-
ma eða við það að mjólk storknar á geir-
vörtunni og stíflar opin á mjólkurgöng-
unum. Brjóstið verður aumt og húðin
roðnar. Oft er hægt að laga stífluna með
því að nudda auma staðinn meðan
barnið sýgur. Ef það gengur ekki er rétt
að leita læknis svo ígerð komi ekki í
stífluna.
Heimild: Kvennafræðarinn hinn nýrri
Viðtal við Dóru og
Gúnda í janúar 2001
Svo byrjaði ég með Gúnda sumarið ‘90 og við erum búin að
vera þvílíkt ástfangin
ég ein inni í tjal-
di, reyndar búin
að kela svolítið
áður en svo dó
strákandskotinn
en ég var orðin of
æst til að stoppa.
Greifarnir voru
líka nýfarnir af
sviðinu, eh! Það
var eiginlega
eina skiptið sem
ég fróaði mér og
ég var líka að drepast úr móral á
eftir. Eg meina við höfum alltaf
verið f Betel og mamma brjálað-
ist alltaf ef ég fór eitthvað að
fiska eftir umræðu. Eg fékk það
sko stundum í svefni og vaknaði
sjúklega hrædd en þegar mamma
fattaði hvað var í gangi brjálaðist
hún og sagði að þetta væri
ókristilegur viðbjóður. Svo byrj-
aði ég með Gúnda sumarið ‘90
og við erum búin að vera þvílíkt
ástfangin en ég fékk það ekki
með honum. Það var kannski allt
í lagi lengst af - ég veit það ekki.
Svo þegar hann hætti á dallinúm
og fór að vera meira heima þá
einhvern veginn fór þetta að vera
meira vandamál. Eg hætti eigin-
lega að falsa fuilnægingar á þeim
tíma.“
Gúndi: „Já, vá maður, ég man
hvað mér fannst það ógeðslega
skrýtið þegar þú sagðir mér frá
falsinu. Mér hefði aldrei dottið
þetta f hug. Þú átt eiginlcga skil-
ið að fá gullpálma eða Óskar eða
björn eða eitthvað fyrir þetta. En
þetta var samt fcrlega erfitt því
ég hélt að ég væri versti elskhugi
í heimi fýrst mér tókst ekki að
fullnægja þér á 6 árum.“
Dóra: „Já manstu, svo fórstu að
kaupa allar þessar bækur og lesa
allar greinar sem þú komst yfir -
allt mögulegt um tæknilegar að-
ferðir og ég var alveg að klikkast
á þér“ (Skellihlær og snýr sér aft-
ur að blaðamanni) „Þetta var
bara meiriháttar verkefni hjá
honum og hann ætlaði sko ekki
að láta sér mistakast. Alveg
furðulegt hvernig þú tókst alla
ábyrgðina á þig.“
Gúndi: „Eg er samt ógeðslega
feginn að þetta skyldi virka á
endanum, ég fæ svo brjálað út úr
því að vita af þessu - sko að það
sé ekta núna eftir alla þessa
vinnu.
Dóra: „Já viltu ekki vita hvern-
ig þetta tókst?" (horfir áköf á
blaðamann) „Sko ég fór að lesa
bók sem heitir When the earth
moves og er eftir konu sem heit-
ir Mikaya Heart sem er algjörlega
frelsuð Iesbía sem lenti í alls kon-
ar ógeði áður en hún komst í
snertingu við sjálfa sig sem kyn-
veru á fullorðinsaldri. Þessi bók
var algjörlega frábær og ég fór
hrikalega mikið að spá f hvernig
ég var búin að loka á allt sem
tengdist kynfærunum alveg síðan
ég fékk bara skammir þarna þeg-
ar mamma fattaði. Það lá við
hérna áður fyrr að ég sæi Snorra
í Betcl fyrir mér þegar ég Iokaði
augunum í ástarleikjum okkar
Gúnda.
Svo fór ég á geggjað námskeið í
fyrrahaust
sem hjálpaði
mér líka.
Þar lærði ég
að kynnast
sjálfri mér
sem kynveru
upp á nýtt
og fór að
bera virð-
ingu fyrir
kynfærun-
um. Við
gerðum alls
konar
heimaæfing-
ar og lærð-
um öndun
og slökun og
svoleiðis.
Fyrst lærði ég að fá fullnægingu
með sjálfri mér og svo smám
saman fór Gúndi að fá að vera
með, oh maður þetta er svo æðis-
legt núna. Hún var meðþetta
hérna hjúkkan sem skrifar alltaf
kynlífspistlana í Degi og svo ein
önnur sem er ljósmóðir!!
Kæru lesendur, fylgist með
spennandi námskeiðum sem
verða auglýst síðar.
Ragnheiður Eiríksdóttir
er hjúkrunarfræðingur
kynlifspislill@holmail.com
KYIMLIF
Ragnheiðun
Eiríhsdóttir
skrifar