Dagur - 26.09.2000, Qupperneq 12

12- ÞRIÐJUDAGU R 26. SEPTEMBER 2000
FRÉTTASKÝRING
Bjartsýni umhwrfls
Bjöm Lomborg er
höfimdur bókariimar
„Hið saima ástand
heimsins“. Haim hef-
ur verið gagnrýndur
fyrir ótæpHega hjart-
sýni sína.
„Hið sanna ástand heimsins" er
nafn á bók sem verið hefur nokk-
uð tif umræðu hór á landi frá því
Fiskifélag íslands gaf hana út fyr-
ir nokkrum vikum. Sitt sýnist
hverjum og hefur höfundur bók-
arinnar, Björn Lomborg, verið
sakaður um að draga upp allt of
rósrauða mynd af ástandi heims-
ins.
I gær var efnt til umræöufund-
ar þar sem þeir Lomborg og
Tryggvi Felixson hjá Landvcrnd
voru með framsöguerindi. Dagur
ræddi við þá báða í gær skömmu
fyrir fundinn.
Leitum uppi vandamálin
„Þegar við tölum um ástand
heimsins," segir Björn Lomborg,
„þá er nánast allt sem bendir til
þess að ástandið sé stöðugt að
batna.“ En um leið segir hann
mikilvægt að taka fram, að þótt
hann segi að ástandiö sé að
batna, þá sé það alls ekki það
sama og að segja að allt sé í besta
lagi. „Þar er mikill munur á.“
Lomborg dregur óneitanlega
upp gjörólíka og bjartari mynd af
ástandi heimsins cn við höfum
átt að venjast undanfarin ár og
áratugi. Hann segir þrjár megin-
ástæður vera fyrir því að sú
mynd, sem gjaldgeng hefur þótt á
opinberum vettvangi, sé jafn
dökk og raun ber vitni.
1 fyrsta lagi vegna þess að vís-
indamenn hafi tilhneigingu til
þess að kanna þau atriði þar sem
vandamála sé hugsanlega að
leita. „Og það er frábært,“ segir
Lomborg. „Við viljum að þeir leiti
uppi vandamál. En það þýðir að í
hvert sinn sem eitthvað fréttist,
þá er það frétt af hugsanlegu
vandamáli."
1 öðru lagi segir hann að al-
mennt leggi menn meiri trú á
umhverfisverndarsinna heldur
en talsmenn iðnaðarins. En það
stafar ekki síst af því að við vitum
að iðnfyrirtæki eiga hagsmuna að
gæta. „En það merkilega er, að
þegar Greenpeace bendir á ein-
hver vandamál, þá eiga þeir Iíka
hagsmuna að gæta,“ segir
Lomborg. „Og vegna þess að við
áttum okkur. ekki alltaf á þvf að
að það eru hagsmunir á báða
bóga, þá höfum við tilhneigingu
til þess að trúa frekar vondu
fréttunum."
I þriðja lagi segir hann að fjöl-
miðlarnir hafi gaman af að segja
slæmar fréttir. „Og það er ekki
vegna þess að fjölmiðlarnir séu í
einhverju samsæri, heldur vegna
þess að við höfum öll gaman af
að heyra slæmar fréttir."
Trúin á lýðræðið
Einnig segir Lomborg að gagn-
rýni á bókina komi sér ekki á
óvart. „En það merkilega er, að
megnið af því sem sagt hefur ver-
ið gegn bókinni gengur út það að
segja hvað ég sé vitlaus. Þeir eru
tiltölulega fáir sem hafa hætt sér
út í að gagnrýna bókina á mál-
efnalegum grundvelli."
Lomberg er spurðnr hvort það
sé ekki hætta á því að sú hjarta
mynd sem hann dregur upp í bók
sinni hafi þau áhrif að fólk geri
lítið úr þeim vandamálum, sem i
raun eru til staðar?
„Auðvitað er sú hætta til stað-
ar,“ segir Lomborg. „En við verð-
um að átta okkur á því hvað þetta
þýðir fyrir lýðræðið. Þá mætti
ekki segja sannleikann, því fólk
færi þá að hegða sér af ábyrgðar-
leysi. Eg hef nægilega mikla trú á
lýðræðinu til þess að vera þeirrar
skoðunar að við eigurn að segja
sannleikann. Síðan ber okkur að
vona að fólk sé nógu þroskað til
þess að geti tekið því. Eg held
ekki að staðan sé sú, að fólk fari
að segja: Til fjandans með um-
hverfið. Hins vegar held ég að við
verðum að fá raunsærri mynd af
því hvar vandi er til staðar og
hvar ekki. Vissulega er hætta á
því að fólk slald á taumunum. En
sú hætta er fyrir hendi á öllum
sviðum. Eini valkosturinn væri
að hrópa alltaf: Ulfur! Horfurnar
eru skelfilegar! En það kostaði
h'ka sitt. Að öllum líkindum væri
þá engin leið að forgangsraða
neinu. Og að öllum líkindum
hefði það þau áhrif að fólki liði
hræðilega. Eg tel að við eigum að
segja fólki sannleikann og trúa
því að það sé nógu þroskað til
þess að takast á við það. 1 lýðræði
verða menn að vita hverjir val-
kostirnir eru."
- Þú segir að ástandið sé að
batna á flestum sviðum. Eru ein-
hverjar undantekningar á því?
„Það eru mjög fáar undantekn-
ingar frá því,“ segir Lomborg, en
nefnir þó tvær.
Leyfimi þeim að hósta
„Onnur er loftmengun, sem er
óneitanlega alvarlegt vandamál. I
þróuðum löndum er reyndar að
draga úr loftmengun, en hún er
að versna í þróunarlöndunum.
En hins vegar er góð ástæða fyrir
því. Að öllum Iíkindum eru þeir
að gera það sama og við gerðum
fyrir tvö hundruð árum. Þá sögð-
um við sem svo: ‘Nú skulum við
auðgast." Og svo hóstuðum við.
Það var ekki fyrr en við höfðum
auðgast nægilega mikið sem við
fórum að hugsa sem svo: ‘Það
væri nú betra að hósta ekki alveg
svona mikið.’ Flest bendir til þess
að þetta verði einnig raunin hjá
þróunarlöndunum. Við verðum
að upplýsa þróunarlöndin, benda
þeim á hætturnar, en um leið
verðum við að leyfa þeim að fara
sömu leið og við fórum.“ Hins
vegar tekur hann fram að svona
sé reyndar einungis hægt að
bregðast við staðbundnum
vandamálum. „Sama er ekki
hægt að segja um hnattræn
vandamál á borð við hlýnun jarð-
ar. Þar þurfum við að hafa
áhyggjur af því að t.d. Kínverjar
losi meira af gróðurhúsaloftteg-
undum,“ segir Lomborg.
„Hlýnun jarðar er hins vegar
annað dæmi um undantekningu
frá því að ástandið sé almennt að
batna,“ segir Lomborg. „Við
erum í raun og veru að losa sífellt
meira af gróðurhúsalofttegund-
um. Það á að öllum líkindum eft-
ir að valda því að jörðin hlýni.
Hve mikið er ekki enn vitað og
um það eru rniklar umræður."
Björn Lomborg segir enga
ástæðu til þess að gera lítið úr
mikilvægi þessa.
Kyoto-fénu illa varið
Hann segir hins vegar að í þeim
líkönum, sem dregin hafa verið
upp af þróuninni næstu öldina,
sé byggt á þeirri forsendu að v'ið
munum nota æ meira af jarð-
efnaeldsneyti. „En hvernig sem á
það er litið virðist mjög ólíklegt
að við munum balda áfram að
byggja á jarðefnaeldsneyti á 22.
öldinni," segir Lomborg. Aðrir
orkugjafar muni að öllum líkind-
um verða ódýrari valkostur þegar
fram í sækir og það eitt nægi til
þess að verulega muni draga úr
notkun jarðefnaeldsneyta.
„Auk þess segja umhv'erfis-
verndarmenn að það verði okkur
gífurlega dýrkeypt ef við gerum
ekki neitt varðandi gróðurhúsaá-
hrifin. Og það er alveg rétt hjá
þeim. En olíuiðnaðurinn segir að
það verði gífurlega dýrkeypt að
gera eitthvað í málinu. Og það er
líka alveg rétt hjá þeim,“ segi
Lomborg. „Það sem ég vil koma á
framfæri er að það sé ekki nóg að
benda á að eitt eða annað verði
dýrt. Það sem máli skiptir er að
benda á hvort verði dýrara.“
Lomborg segir að býsna margir
hafi nú þegar reynt að reikna
kostnaðinn af framkvæmd
Kyoto-samningsins og bera hann
saman við kostnaðinn af því að
fara ekki eftir honum. Gerð hafi
verið á milli 14 og 21 reiknilíkön,
sem standast vísindalegar kröfur.
Og alls staðar sé útkoman sú
sama. „I grundvallaratriðum er
peningunum sem fara í fram-
kvæmd Kyoto-samningsins illa
varið. Og sama gildir um aðrar
aðferðir við að setja strangar
hömlur á útbreiðslu gróðurhúsa-
Iofttegunda. Við myndum verja
meira fé til þess að reyna að hafa
stjórn á þessu en í allt annað sem
við gætum gert. Þess vegna þurf-
um við að spyrja okkur hvort
þetta sé rétta leiðin til að takast á
við gróðurhúsavandann."
„Þetta er frískleg
íesnijag“
Tryggvi Felixson hjá Landvernd
var ásamt Blomberg frummæl-
andi á fundinum í gær. 1 samtali
við Dag bendir hann á að hug-
myndir Lomborgs séu ekki upp-
haflega frá honum komnar.
„Þessar hugmyndir komu upp í
Bandaríkjunum í upphafi níunda
áratugarins, og hann yfirfærir
þetta yfir á Danmörku og tekur
upp ýmis góð atriði," segir
Tryggvi. „En þetta er frískleg
lesning og ekkert nema gott um
það að segja.“
Hins vegar segir Tryggvi jafn-
framt að það skipti nokkru máli
að hann komi frá Danmörku, þar
sem umhverfismál þar hafi allt
aðra stöðu heldur en á Islandi.
Allir pólitískir ílokkar þar hafi
tekið umhverfismál upp á arma
sína, og staða umhverfisverndar-
samtaka er mjög traust. „Það má
segja að umhverfismál séu orðin
hluti af kerfinu í Danmörku,"
segir Tryggvi. Sama sé vart hægt
að segja um Island enn sem kom-
ið er. „Þannig að það má líta á
þetta svolítið sem uppreisnar-
rödd þegar allt kerfið er orðið
gegnumsýrt af umhverfisröddum
og umhverfisverndarhugmynd-
um heldur en við eigum að venj-
ast hér á íslandi.1’
Tryggvi segir líka að Lomborg
leggi býsna mikla áherslu á hag-
fræðilega nálgun og mannhverfa
nálgun. „Hann leggur lítið sem
ekkert upp úr því sem við höfum
kallað visthverfa nálgun að þessu
viðfangsefni, þ.e. að maðurinn sé
ekki bara herra jarðarinnar, eins
og sumir vilja halda fram, heldur
hirðir og við þurfum að bera
ákveðna umhyggju fyrir öðrum
lífverum á jörðinni. Og það gegn-
umsýrir alla hans nálgun á mál-
inu.“