Dagur - 28.10.2000, Blaðsíða 9

32 - l.AUGARDAGUR 2 8. OKTÓBER 2 00 0
LAUGARDAGUR 2 8. OKTÓBER 2000 - 33
FRÉTTASKÝRING

FRÉTTIR
Hugmyndin fær dapra einkuim
BJORN
ÞORLAKSSON
SKRIFAR
A.m.k. tveir prestar
hafa tjáð sig opinber-
lega gegn ákvörðun
Biskupsstofu að ganga
til samstarfs með
kaupmönnum fyrir
jólin. Nýr farvegur til
að kynna hið raun-
verulega innihald jól-
anna að mati verkefn-
isstjóra.
Frumkvæði biskups að samstarfi
með Samtökum verslunarinnar
og fleirí aðilum vegna l'ramsetn-
ingar á jólavarningi liggur undir
ámæli. Eins og Dagur greindi frá
fyrir skömmu befur biskup Is-
lands, Karl Sigurbjörnsson,
ákveðið að verðlauna þær auglýs-
ingar, kynningarefni eða glugga-
útstillingar sem eru í bestum
samhljómi við boðskap jólanna og
mun verðlaunaafhendingin fara
fram rétt fyrir jólin. Þessi hug-
mynd vekur litla ánægju hjá
prestum og skrifar þannig sr.
Svavar A. Jónsson grein í Dag í
gær undir f)TÍrsögninni „Kristileg
kynning á smjörlíki". Svavar
kemst að þeirri niðurstöðu að
■ auglýsingar nútímans taki sífellt á
sig trúarlegri blæ og enn erfiðara
verði að greina kjarnann frá
hisminu þegar svona samstarf er
annars vegar. Hann á sér greini-
lega fleiri skoðanabræður innan
prestastéttarinnar.
Ný leið
Bernharður Guðmundsson, verk-
efnisstjóri hjá Biskupsstofu, er
hins vegar bjartsýnn á að fram-
takið mcð markaðsöflunum muni
skila árangri. „Kirkjan er á hverj-
um tíma alltaf að reyna að finna
leiðir fyrir boðskap sinn og hér
sjáum við farveg sem ekki hefur
verið farin áður til að koma boð-
skapnum á framfæri. Auglýsinga-
stofurnar eru áhrifamikill miðill
og ef þær fara að velta fyrir sér
boðskap jólanna og hinum trúar-
legu atriðum sem að dagskránni
snýr, þá er það leið til að koma
trúnni í sem flesta fleti daglegs
lífs.“
Bernharður segir megintilgang-
inn með þessu að vekja fólk til
umhugsunar um hið raunveru-
lega innihald jólanna og hann er
greinilega á allt annarri skoðun
og Svavar um hvaða leiðir séu
heppilegastar til þess. „Við erum
ekki að tala um kristilegar auglýs-
, ingar heldur eitthvað sem hvetur
fólk til umhugsunar. Ekki endi-
lega myndir af jötunni og fjárhús-
! unum heldur hvað raunverulega
gerist á jólum, hvernig kærleikur
' guðs birtist til mannkyns. Margir
I telja að upphaf jólagjafa hafi ein-
, mitt verið gleðin við að þiggja
[ Krist. Það hafi orðið til þess að
! fólkið hafi farið að gefa hvort
I öðru gjafir til að samgleðjast. Við
1 sjáum náttúrlega núna þær víddir
| sem þetta er komið út í. Stef jól-
. anna hefur alls ckki heyrst mjög
mikið í jólaauglýsingum undan-
farið.“
- Nei, hefur þessu tvennu ekki
frekar verið stillt upp sem and-
stæðum?
„Jú, og það er það sem við erum
að tala um, að stefið heyrist og
fólk sé vakið upp til umhugsunar.
Við viljum endilega að auglýsing-
ar eða útstillingar verði vandaðar
og fólkið hugsi um hvers vegna
við kaupum jólagjafir og hvað jól-
in fela í sér.“
Snúið í jámvörunni
Samstarfið með kaupmönnunum
er liður í atburðum hátíðarhalda
þúsund ára afmælis kristnitöku á
Islandi. Bernharður segir að aðil-
ar líkt og Samtök miðborgarinnar,
Samtök verslunarinnar, Húsfélag
Kringlunnar og auglýsingastofur
hafi öll sýnt þessu mikinn áhuga
og enn sem komið er, hafi Bisk-
upsstofa aðeins fengið jákvæð
viðbrögð. Reyndar séu aðstæður
verslana til að bregðast við ákall-
inu dálítið mismunandi. Tekur
hann járnvöruverslun sem dæmi í
þeim efnum.
Ilafiiin yfir skrumið
Sr. Geir Waage er hins vegar ekki
jákvæður og hann furðar sig á
þessari ákvörðun. „Ég varð hissa
þegar ég heyrði af þessu málí því
þetta er nú dálítið úr annarri átt
en kirkjan hefur boðað til þessa,
þ.e.a.s. að reyna að hafa hóf á hé-
gómaskapnum sem tengist jólun-
um,“ segir Geir. Hann telur að
auglýsingamennskan sé hættuleg
að því leyti að hún deyfi vitund
manna fyrir því sem sem skipti
máli, hinum eiginlegu nauðþurft-
um lfkama og sálar. „Boðskapur
kirkjunnar er í grundvallaratrið-
um algjörlega andstæður öllu því
skrumi sem búið er að hlaða í
kringum jólin, neysluna, auglýs-
ingarnar og það allt saman. Ég er
þó ekki að gera lítið úr varningn-
um, kaupum hans og sölu. Það er
viðfangsefni mannsins en kristin-
dómurinn þarf ekki ímynd. Hann
er það sem hann er og þarf ekki
skrum. Hann þarf ekki að hengja
sig á veröldina með þessum
hætti."
Meira sífur
Spurður um leiðir til að sporna
gegn „mammonsdýrkun“ jólanna
eins og neysluæðið hefur verið
kallað, segir Geir að hann sjái
enga leið til þess aðra en þá að
prestar „haldi „sífrinu áfram á
hófsaman hátt“. Honum er ekki
kunnugt um að samráð hafi verið
haft við prestastéttina þegar
ákveðið var að ganga til sam-
starfsins með kaupmannastétt-
inni. „Það kæmi mér mjög á óvart
ef einhverjir klerkar hefðu stutt
við þetta, mér virðist sem bisk-
upinn hafi ekki víða ráðunauta
sem stendur, a.m.k. ekki hjá
prestum. Maður verður oft mjög
hissa þegar maður heyrir af frum-
kvæðunum hans.“
Biskup á leið í vandræði
- Ber að túlka þessi ummæli sem
svo að Geir telji að biskupinn
njóti minni stuðnings en áður
meðal prestastéttarinnar?
„Ekki endilega í sjálfu sér, ég
ætla ekki að gerast dómari í því.
Hins vegar er afskaplega óheppi-
legt þegar hlutir eru afgreiddir
með þeim hætti sem gert var á
kirkjuþinginu nýverið. Þar var
beðið um svör gegn ákveðnum
efnisatriðum en þau komu aldrei
þótt þeirra væri krafist. Maður-
inn lét bara valda sig með afli at-
kvæða eða einhverjum öðrum
viðlíka hætti. Það gengur ekki. Ég
spái því að ef hann heldur þessu
áfram þá komist hann í veruleg
vandræði. Hann verður að eiga
samtal við einhverja og það er
lágmarkskrafa að hann svari því
sem til hans er beint. Hann er í
ábyrgðarhlutverki og það er ekki
einkamál á nokkrun hátt hvernig
hann stendur að embættisfærsl-
um. Hann er tilsjónarmaður
kirkjunnar allrar og það er vanda-
samt verk vissulega en mikið
undir því komið hvernig hann
vinnur. Hann verður að svara.“
- Telur Geir sem sagt að opin
skoðanaskipti og gagnrýni séu
þættir sem eigi í vök að verjast
innan kirkjunnar?
„Auðvitað og þessi mál verða að
vera uppi á borðinu. Það má ekki
vera neitt leyndarmál hvað gert
Sr. Geir Waage: Varö hissa þegar
hann heyröi afmálinu.
hefur verið og menn verða að
vera viðbúnir því að taka gagnrýn-
inni.“
Ólíðandi vinnubrögð
Þótt það sé önnur saga fjallar
kirkjuþingsmálið sem Geir vitnar
til fyrst og fremst um ólíðandi
vinnubrögð að hans mati. Það
hófst með því að doktor Gunnar
Kristjánsson kom fram með gagn-
rýni og ákveðnar fyrirspurnir um
skýrslu biskups og kirkjuráðs og
kallaði eftir svörum. Geir tók
undir eina spurninguna og benti
á bókun frá 17. apríl sl. í gerðum
kirkjuráðsins þar sem segir að
biskupinn hafi tilkynnt kirkjuráði
að hann hefði þcgar gefið fyrir-
mæli um að greiða Iögfræðikostn-
að málshefjenda í Holtsmálinu,
þ.e.a.s. hvellinn í kringum sr.
Gunnar Björnsson. „Mér þótti
þetta furðuleg bókun og hún
staðfesti að biskup íslands, eða
Bernharður Guömundsson:
Bjartsýnn á árangur.
biskup vor eins og ég orðaði það,
hefði verið í ráðum með málshefj-
endum frá upphafi. Auðvitað
sagði ég þetta til að biðja um við-
brögð og skýringar en þær komu
náttúrulega ekki fram nema frá
einum kirkjuráðsmanni."
Lögbrot biskups
Síðar kom fram, að sögn Geirs,
að nefndarmenn í allsherjarnefnd
tókust á um texta og ef’tir breyt-
ingar á orðalagi var því lýst að
ekki mætti ræða embættisfærslur
biskups. „Ég fór því upp og ítrek-
aði þær spurningar sem dr.
Gunnar Kristjánsson hafði gert
við fyrri umræðu og sagði að það
hefði verið framið Iögbrot og ég
stend við það en menn gerðu lít-
ið úr því af því að lögbrotið væri
að baki.“
Éögbrot biskups felst að mati
Geirs m.a. í færslu sr. Gunnars úr
embætti áður en búið var að úr-
Sr. Karl Sigurbjörnsson biskup:
Fær harða gagnrýni úr prestastétt.
skurða um hana. Hann ræddi ein-
nig hvernig trúnaðarbréf sr. Gunn-
ars komst í almenna umferð og þá
auðmýkingu sem presturinn í
Holti var látinn ganga í gegnum
með því að þurfa að biðjast afsök-
unar með einstæðum hætti. Bisk-
up hafi gert honum að bera afsök-
unarbeiðnina undir sig sjálfan og
fyrst þegar honum
þótti hún nógu góð
skyldi hún birt. „Ég
taldi að þessi með-
ferð á prestinum
væri einsdæmi,
hún væri mannrétt-
indabrot því að
enginn maður gæti
fundið dæmi nokk-
urs staðar hér á
landi í seinni tíð
fyrir því að maður
hefði þurft að
ganga í gegnum
slíka auðmýkingu.
Þá fór allt af stað.
Þeir keyrðu fram
afgreiðslu með dag-
skrártillögu sem stöðvaði umræð-
una en ég notaði að sjálfsögðu til-
efnið til að neyta réttar míns og
mótmæla því að enn eina ferðina
væri málfrelsið tekið af mönnum.
Þetta er alveg eins og á dögum
Olafs Skúlsonar. Það mátti ekki
tala um hlutina heldur voru notað-
ar dagskrártillögur til að ljúka mál-
um og taka málfrelsið af mönn-
um.“
Þvmgaðir já-bræður?
Hvernig stendur á því ef ástand-
ið er jafn svart og Geir telur, að
hann á sér ekki fleiri opinbera
skoðanabræður? Hann segir það
ekki skrýtið. Menn verði að stilla
sér upp með eða móti biskupi og
það liggji í augum uppi hvort sé
þægilegra. „Ég vil samt ekki að
þetta sé sett upp sem einhver illin-
di eða andstaða við persónu bisk-
upsins, sú er ekki raunin. Það er
hins vegar
vinnulagiö sem
er óþolandi og
þessi afgreiðlu-
máti gengur
ekki miklu
lengur."
- En svo vikið
sé aftur að meg-
inefninu, þú
telur ekki að
hin kristilega
markaðsherferð
muni hjálpa
kirkjunni úr
þeirri kreppu
sem biskup seg-
ir....
Vantar rökin
„Kirkjan er ekki í neinni kreppu.
Það getur vel verið að biskupsemb-
ættið sé að einhverju leyti í krep-
pu, eða hann sjálfur, ég ætla ekk-
ert að tjá mig um það. Ef við skoð-
um starf kirkjunnar þá er gríðar-
lega mikið að gerast, mikið starf og
glæsilegt."
Geir segir að biskup verði að
rökstyðja hvað hann eigi við þegar
hann talar um kreppu kirkjunnar,
hann hafi aldrei heyrt nein rök fyr-
ir því. Dagur náði hins vegar ekki
tali af Karli Sigurbjörnssyni í gær.
„Auglýsmgastofurnar
eru áhrifamiMll mið-
ill og ef þær fara að
velta fyrir sér boðskap
jólanua og hinum trú-
arlegu atriðum sem að
dagskránni snýr, þá er
það leið til að koma
trúnni í sem flesta
fleti daglegs lífs.“
Landbúnaðarmál eru meðal þeirra málaflokka þar sem mikill samhljómur er með skoðunum Ungra Jafnaðar-
manna og SUS.
Samhljómur 1
stefnu imgliða
Ungliðar Sjálfstæðis-
flokksins og Samfylk-
ingarinnar sammála í
ýmsum mikilvægum
málallokkum. Þetta
kemur fram í ályktun-
imi af ungliðaþingum
nýverið.
Ungliðar Sjálfstæðisflokksins
héldu nýlega málefnaþing á Ak-
ureryi og ályktuðu um eitt og
annað. Ungir jafnaðarmenn,
sem er ungliðadeild Samfylking-
arinnar, hélt fyrsta landsþing sitt
um síðustu helgi og ályktaði líka
um mörg mál. Það scm vekur at-
hygli í sambandi við ályktanir
þessara ungliðahreyfinga, sem
menn hafa haldið að væru á
öndvcrðum meiði, er hve líkar
ýmsar ályktanirnar um mikilvæg
mál eru.
Éítum fyrst á ályktun um varn-
armálin.
Aðildin að NATO
Ungir sjálfstæðismenn segja:
„Samband ungra sjálfstæðis-
manna styður aðild lslands að
NATO og varnarsamstarf við
Bandaríki Norður-Ameríku, sem
ungir sjálfstæðismenn telja
grundvöll varna og öryggis þjóð-
arinnar..." og síðan: Ungir sjálf-
stæðismenn telja nauðsynlegt að
loka ekld fyrir inngöngu fleiri
þjóða f NATO að því tilskyldu að
þau uppfylli skilyrði bandalagsins
um lýðræði og mannréttindi."
Ungir jafnaðarmenn segja unt
sama mál:
„Með auknu samstarfi við ríki
utan Norður-Atlantshafsbanda-
lagsins og inntöku nýrra ríkja
leitast NATO við að eyða blokka-
skiptingu í álfunni þar sem fyrr-
um andstæðingar á tímum kalda
stríðsins elduðu margoft grátt
silfur saman. Ungir jafnaðar-
menn telja að framlag Islendinga
í átt til áframhaldandi lýðræðis-
þróunar í Austur-Evrópu sé best
trvggt með aðild okkar að
NATO.“
Landbúnaðarmál
Ungir sjálfstæðismenn segja um
landbúnaðarmálin:
„Ungir sjálfstæðismenn vilja
sjá styrkjalausan íslenskan land-
búnað á næstu árum. Al’nema
ber höft og stuðning við inn-
lenda framleiðslu í landbúnaði.
Ofurtollar og vernd bitna á
venjulegu fólki sem er að kaupa
f matinn fyrir fjölskyldu sfna.
Fólki sem hefur lítið á milli
handanna og verður að greiða
ofurverð fyrir grænmeti, kjöt og
álegg vegna sérhagsmuna
bænda.“
Ungir jafnaðarmenn segja:
„Ungir jafnaðarmenn vilja af-
nema ofurtolla og höft á inn-
flutning á landbúnaðarvörum.
Neytendur og í raun bændur
gjalda fyrir afturhaldssama
stefnu í landbúnaðarmálum.
Ungir jafnaðarmenn vilja minna
á að bændur cru líka neytendur."
RiMsútvarpið
Ungir sjálfstæðismenn eru harð-
ari í afstöðu sinni til RUV en
ungir jafnaðarmenn en samt er
samhljómur þar líka.
Ungir sjálfstæðismenn segja:
„Samband ungra sjálfstæðis-
manna telur að opinber útvarps-
og sjónvarpsrekstur cigi ekki rétt
á sér og leggur því til að Ríkisút-
varpinu vcrði breytt í hlutafélag
og það selt. Mikil gerjun hcfur
átt sér stað á íslenskum Ijósvaka-
markaði undanfarin misseri og
metnaðarfullar stöðvar sprottið
upp. Við núverandi aðstæður
búa einkareknar sjónvarpsstöðv-
ar við ójafna samkeppni sem
leiðir af umsvifum RUV7 á aug-
lýsingamarkaði og skylduá-
skrift."
Ungir jafnaðarmenn segja um
sama mál:
„Ungir jafnaðarmenn vilja að
ríkið leggi niður Rás 2. Ríkis-
valdið á ekki að halda úti afjirey-
ingarútvarpsstöð. Ungir jalnað-
armenn vilja hins vegar halda
Ríkisútvarpinu og Ríkissjónvarp-
inu áfram í eigu þjóðarinnar.
Ungir jafnaðarmenn telja Rás 1
og Sjónvarpið gegni ákveðnu
menningar- og öryggishlutverki.
Rás 1 og Sjónvarpið á þó að
rækta fræðslu- og fréttahlutverk
sitt af meiri metnaði en hingað
til hefur verið gert. Hins vegar
vilja Ungir jafnaðarmenn fella
niður afnotagjöld og fjármagna
þessa starfsemi af fjárlögum.
Sömuleiðis telja Ungir jafnaðar-
menn það óeðlilegt að rikisfyrir-
tæki sem þessi séu í samkeppni
við einkaaðila um auglýsinga-
tekjur og kostun framleiðslu."
-S.DÓR
FjárlagabaUett
Listdansarar sveifl-
uðu sér langt út fyrir
fj árlagara niniann í
fyrra.
íslenskur listdans virðist hafa
„dansað" hlutfallslega lengra út
f’yrir fjárlagarammann í fyrra
heldur en llestar aðrar stofnanir.
Éistdansskólinn hafði rúmlega
12 milljóna fjárheimild en út-
koman varð rösklega 38 milljón-
ir, eða 215% umfram heimildir,
samkvæmt skýrslu Ríkisendur-
skoðunar. Og íslenski dans-
flokkurinn, sem haf’ði 43ja millj-
ón króna fjárheimildir eyddi hins
vegar tæpum 60 milljónum, eða
39% umfrarn heimildir. Saman-
lögð útgjöld þessara tveggja list-
dansstofnana voru því um 98
milljónir, eða tæplega 43 millj-
arðar (78%) framúr fjárlaga-
heimildum.
Fj árlagaramminn götóttur
Fjárlagaramminn var misjafn-
lega haldgóður þegar litið er á
útgjöld ýmissa annarra lista og
menningarstofnana. Þannig var
Myndlista- og handíðaskólinn
frekur til fjárins og útkoman
varð tæpar 123 milljónir, sem
var 56 milljónum (77%) umf’ram
fjárheimildir. Arftakinn, Éista-
háskóli Islands hélt sig hins veg-
ar við sín 69 milljóna mörk.
Éeiklistarskólinn, sem nú er cin-
nig kominn undir Éistaháskól-
ann, fór rúmlega 9 milljónir
(31%) umfram 31 milljóna
króna fjárheimild í f’yrra. En
Tónlistarskólinn í Reykjavík fékk
bara sínar rúmu 14 fjárlagamillj-
ónir. Hjá Kvikmyndasjóði var
útkoman 171 milljón (11% um-
fram heimild). En nær 13 millj-
óna útgjöld Menningarsjóðs
voru 106% umfram heimild.
Listasafnið með afgang
Éistasafn Islands átti hins vegar
nær 21 milljón í afgang af sínum
84 milljóna heimildum. Éiður-
inn: Éistasjóðir, var gerður upp
með 44 milljóna afgangi af 215
milljóna heimildum.
Stórveldin Þjóðleildiús og Sin-
fónía voru bæði rekin með tapi.
Hjá Þjóðleikhúsi vantaði 60
milljónir upp á að 366 ntilljóna
ríkisframlag nægði og Sinfóní-
una vantaði 29 til viðhótar 155
milljóna rikisframlagi. -HEI
k-rflú ‘ÚIWMiúiT,
rhliH
iriK
I • í i ■-