Dagur - 25.11.2000, Blaðsíða 14

U - LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2000

Þjálfun í vatni
Kona ein, vel á tí-
ræðisaldri sem
aldrei á ævinni
hafði komið í sund-
laug og átti orðið
mjög erfitt með allar hreyfingar
sökum mikillar slitgigtar. Hún
gengur nú upprétt í vatninu,
nokkuð sem hún hefur ekki
upplifað í mörg ár, gerir æfingar
og slakar á.
Meðferð í vatni á sér langa sögu. Heimild-
ir herma að vatn hafi verið notað í lækn-
ingaskyni og til hressingar frá því löngu fyr-
ir Krist. Grikkir og Rómveijar tengdu vatns-
meðferð við líkamlega og sálræna heilsu og
notuðu laugar í tengslum við íþróttir. Frá
því á 17. öld hafa laugar verið notaðar til
meðferðar t.d. á gigt og hjarta- og lungna-
vandamálum (1). I dag eru Iaugar notaðar
af fjölda fólks í ýmiskonar tilgangi s.s. til af-
reksþjálfunar í íþróttum, almennings-
íþrótta, endurhæfingar eða bara til að auka
líkamlega, andlega eða félagslega vellíðan.
Vatn minnkar verki
Vatnið hefur marga eiginleika sem gerir það
eftirsóknarvert til notkunar t.d. í endurhæf-
ingu. I vatni vegur líkaminn aðeins u.þ.b.
1/6 af þyngd sinni á þurru landi svo að álag
á líkamann er verulega minnkað þegar í
vatnið er komið. Það er uppdrif vatnsins
sem veitir líkamanum þennan mikla stuðn-
ing. Þéttni vatnsins veldur því einnig að lík-
aminn verður stöðugri, fólk finnur stuðning
af vatninu t.d. þegar það stendur í lauginni.
Þó getur verið erfitt að standa kyrr í sömu
sporum í djúpu vatni þar sem uppdrifskraft-
ur vatnsins verður þá sterkari en stöðug-
Ieikaáhrifin. Æfingar í vatni taka oftast al-
hliða á líkamann og auðvelt er að auka erf-
iðleika æfinganna smátt og smátt. Flestir
fljóta auðveldlega í baklegu í vatninu ef þeir
fylla lungun af lofti, enda er loft eðlisléttara
en vatn og leitar því upp á við í vatninu.
Vatnið hefur verkjaminnkandi áhrif á lík-
amann og veldur slökun í vöðvum. Því sæk-
ir margt fólk sem er með stoðkerfisvanda-
mál í það að komast í hlýjar sundlaugar og
heita potta.
Ahrifin af hreyfingu í heitu vatni eru
margþætt. Aðeins við hitann og hreyfing-
arnar í vatninu hækkar líkamshitinn,
blóðflæði eykst og hitastigið í vöðvunum
hækkar. Hækkað hitastig Ieiðir svo af
sér aukin efnaskipti sem eru forsenda
fyrir bættu ástandi vöðva og liða. Hita-
stig milli 34°-38°C veldur slökun í vöðv-
um og minnkar sársauka. Fyrir þá sem upp-
lifa sársauka við hreyfingar á þurru landi er
vatnsþjálfunin því ákjósanleg. Þar sem lík-
aminn er mikið léttari í vatninu og blóð-
flæðið betra til vöðvanna sökum hitans er
álagið á liðina og vöðvana minna. Því er
auðveldara að hreyfa fullan hreyfiferil liðar-
ins og viðhalda þannig liðleikanum. Hægt
er að leyfa sér að ganga, hoppa og hlaupa í
vatninu án þess að fá á sig högg eða hnykki
eins og gerist á þurru landi. Vatnið hentar
því langflestum, ungum sem öldnum, sem
vilja styrkja kroppinn, auka þol sitt, liðleika,
jafnvægi og samhæfingu.
Jafnvægi, styrkur og liðleiki
Vatnsþjálfun er góð viðbót í þjálfun t.d. fyr-
ir eldri einstaklinga sem geta ekki tekið þátt
í æfingum á þurru landi vegna jafnvægis-
skerðingar eða annarrar hreyfiskerðingar.
Eldra fólk er eðlilega margt komið með slit
í liði, eymsl í liðaumbúnað og samhæfing
hreyfinga er farin að minnka. I vatninu er
álagið á liðina og liðaumbúnað margfalt
minna og stuðningurinn frá vatninu er mik-
ill. Þrátt fyrir þetta reynir mikið á jafnvægi
í vatninu en því er oft ábótavant hjá eldra
fólki og afar mikilvægt að þjálfa það upp.
Það verður að lærast að halda jafnvægi í
vatninu, styðja sig ekki við en finna stuðn-
inginn frá vatninu. Nýlegar rannsóknir
hafa sýnt jákvæð áhrif vatnsþjálfunar á jafn-
vægi, styrk og liðleika hjá eldri einstakling-
um (3).
Af svipuðum ástæðum er þetta góður
kostur fyrir aðra hópa s.s. gigtarsjúklinga,
eftir Iiðskiptiaðgerðir, og ófrískar konur
með grindargliðnunareinkenni. Uppdrif
vatnsins gefur fólki kost á að framkvæma
ýmsar æfingar og hreyfingar sem það gæti
ekki gert á þurru landi. Æfingar geta verið
léttar sé uppdrif vatnsins notað sem aðstoð
við æfingar. Uppdrif og þéttni vatnsins er
einnig hægt að nýta sem mótstöðu í styrktar-
æfingum og hægt að gera æfingar töluvert
erfiðar.
Gott fýrír ófrískar konur
Við sem störfum við endurhæfingarlaugina
á Heilbrigðisstofnun Sauðárkróks höfum
fengið að upplifa með skjólstæðingum okk-
ar mikla vellíðan og aukna hreyfigetu í vatn-
inu. Þeir gera upphitunaræfingar, styrktar-
og liðleikaæfingar og enda svo á góðri slök-
un í lokin, annað hvort í sundlauginni eða
heita pottinum. Margir einstaklingar hafa
nýtt sér þessa þjónustu síðan endurhæfing-
arlaugin var opnuð um sl. áramót. Sérstak-
Iega er okkur þó minnistæð kona vel á tí-
ræðisaldri sem aldrei á ævinni hafði komið í
sundlaug og á orðið mjög erfitt með allar
hreyfingar sökum mikillar slitgigtar. Hún
gengur upprétt í vatninu, nokkuð sem hún
hefur ekki upplifað í mörg ár, gerir æfingar
og slakar að lokum á í vatninu. Auk fólks
með einkenni frá stoðkerfinu (s.s. gigtar-
fólks), fatlaðra og aldraðra, hafa ófrískar
konur með einkenni grindargliðnunar ein-
nig sótt töluvert í laugina. Enda geta þær
oft hreyft sig þar sársaukalítið, þjálfað auma
vöðva, Iiðkað Iiði, synt og svo slakað á eftir.
Þær tala um það að um leið og þær koma
ofan í vatnið finna þær að þær geta gengið
án sársauka. Sú þjálfun og slökun sem þær
fá í vatninu minnkar verki þeirra ffam á
daginn og gerir þennan tfma í lífi þeirra
mun auðveldari. Ein sagðist helst vilja vera
þarna þangað til barnið væri fætt.
Vatnsþjálfun er ekki töfralausn sem kem-
ur í staðinn íyrir allt annað, en bún er mjög
góð viðbót við aðra þjálfun og oft nauðsyn-
leg sem fyrsta skrefið í frekari endurhæf-
ingu.
Höfundar eru sjiíkraþjúlfarar við Heil-
brigðisstofnun Sauðárkróhs
Heimildaskrá:
1. Anstey K H og Roskell C: Hydrotherapy:
Detrimental or beneficial to the respirato-
ry system? Physiotherapy 2000:86 (1): 5-
13.
2. lris Grönfeldt: Vatnsleikfimi (tilraunaút-
gáfa). Borgamesi 1989
3. Lord S, MitcheU D og Williams P: Effect
of xvater exercise on balance and related
factors in older people. Australian joumal
of Physiotherapy 1993: 39(3):217-222.
4. Rtioti R G: Overview og Non-Swimming
Aquatic Research. J Back Musculoskel
Rehabil. 1994: 4(4):315-318.
Vinurinn graði
KYNLIF
Ragnheiður
Eiríksdóttir
skrifar
Kynreynsla kven-
na stendur mér
ansi nærri, auð-
vítað vegna þess
að ég er kona
með einhverja
reynslu af kynlífi.
Þó svo að karlar
hafi þar komið við
sögu hef ég ekki
upplifað það að
____________ vera karlmaður í
kynlífi og þykir
mér það miður. Ekki það að ég
kunni þvf illa að vera kona, það er
yndislegt og ég fæ ekki leið á því.
Samt sem áður væri nú gaman að
hafa tippi f tuttuguogfjóra tíma,
bara svona til að prófa. Eg mundi
pissa standandi, ég kæmist inn í
búningsklefa karla í Vesturbæjar-
lauginni, ég mundi að sjálfsögðu
rúnka mér a.m.k. einu sinni og svo
mundi ég reyna að fá að sofa hjá
konu! Vitaskuld með smokk þó svo
að tippið væri bara einnola.
Tæknihömlur
Þetta er því miður ekki hægt eins
og sakir standa og því fagna ég því
að eiga karlkyns vini með liðugt
málbein og víðtæka reynslu í karl-
legum málum, kynferðislegum
sem og ókynferðislegum. Þetta
auðgar innsæi mitt sannarlega og
ég lofa því hátíðlega að lesendur
mínir munu njóta góðs af.
Einn í vanda
Um daginn hitti ég vin minn sem
er dæmigerður þrítugur skrifstofu-
maður og gengur með bindi dag-
lega. Hann vinnur eins og hross og
ef hann er ekki f símanum eða
tölvunni þá er hann bæði í síman-
um og tölvunni í einu. Maður
skyldi halda að svona náungi hefði
lítinn tíma til að hugsa um eða
stunda kynlíf en öðru nær,hann er
hreinlega að springa úr kynorku. I
sturtunni á morgnana fer iðulega
fram fyrsta fróun dagsins, eftir
sturtuna tékkar hann alltaf á hvort
kærastan sé tilkippiieg, ef svo er
bætist einn skammtur við fyrir
morgunverðinn, í vinnunni sækja
á hann blautlegar hugsanir og oft
lætur hann sig dreyma um að eiga
heitt stefiiumót heima í hádeginu,
á kvöldin fróar hann sér alltaf og
sinnir líLa sinni góðu konu ef þan-
nig ber undir. Konan góða er heil-
mikil kvnvera og alls ekld hægt að
segja að hún sé lítið fyrir kynlíf.
Vinur minn segir að samt rang-
hvolfi hún stundum augunum og
segi á andvaqrinu: „Djöfull ertu
alltaf graður! Færðu aldrei leið á
þessu?“. Og hún er Ijarri þvf að
vera íyrsta konan í hans lífi sem
gerir athugasemd af þessum toga.
Vegna þessa er vinur minn svo-
lítið áhyggjufullur og hræddur um
að hann sé með sama sjúkdóm og
Michael Doglas og David
Duchovny; kynlífsfíkn!
Jóga
Eftir djúpt spjall um málið, sem ég
mun annars ekki fara nánar út í af
tillitssemi við aðstandendur við-
komandi, komumst við sameigin-
lega að eftirfarandi niðurstöðu.
Vinur minn er ekki kynlífsfi'kill.
Hins vegar er líklegt að með kyn-
Iífinu sé hann að uppfylla alls kon-
ar þarfir hjá sér og losa um spen-
nu sem hann safnar í
hinu daglega gsm- og
tölvupóstsamstri. Kyn-
lífið er meðalið við-
stressi og tjáningarmáti
alls tilfinningaskalans.
Kynlíf er leið hans til að
tjá reiði, gleði, áhyggjur
og ótta ásamt því aug-
ljósa, ást og væntum-
þykju. Þó svo að hann
ráði vel við sínar að-
stæður og uppfylli sínar
skyldur hvort sem er
gagnvart vinnunni eða
fjölskyldunni, er líf
hans hlaðið streitu sem
hefur hingað til aðeins
verið losuð út með mik-
,11, ástundun kynlífs.
Ekki það að slæmt sé að
hafa kynorkuna í lagi,
en það getur verið dálítið óhollt að
kynlífið sé eina Ieiðin til úrvinnslu
streitu og tilfinninga. Hann ætlar
þess vegna að skrá sig á jóganám-
skeið eftir helgi og fá þannig nýjan
farveg fyrir streituna. Varðandi all-
ar tilfinningarnar þá kemur jógað
Varðandi allar tilfinningarnar þá kemur jógað von-
andi til með að hjálpa, en það verður sannarlega
gaman að fylgjast með því hvernig vini mínum á
eftir að vegna
vonandi til með að hjálpa, en það
verður sannarlega garnan að fylgj-
ast með því hvernig vini mínum á
eftir að vegna.
Ragnheiður Eiríksdóttir
er hjúkmnarfræðingur
*ÍW-|LW liynlifspistUl@liotmail.com