Dagur - 04.01.2001, Blaðsíða 10

10 - FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 2001
FIMMTUD AGUR 4. JANÚAR 2001 - 11
FRÉTTASKÝRING
GUÐMUNDUR
RÚNAR
HEIÐARSSON
:
Hí; * ; SKRIFAR
Sameiginleg markmið
og forsendur við gerð
kj arasamninga.
Ákveðin vakning.
Kennarar og sveitarfé-
lög í ameríska smiðju.
Kaldhæðni örlaganna.
Talsmenn grunnskólakennara og
launanefndar sveitarfélaga telja
að ein helsta ástæða þess að
samningar tókust á milli þeirra án
átaka hefði verið sú samninga-
tækni sem beitt var við gerð
samningsins. Þessi samninga-
tækni felur m.a. í sér að báðir að-
ilar settu sér sameiginleg mark-
mið sem síðan var unnið út frá í
stað þess að fara strax í skotgraf-
irnar að hefðbundnum íslenskum
samningavenjum og fjölmiðla-
strfði.
Þótt þessi aðferðafræði kunni
að þykja ný hér á landi telja bæði
Halldór Björnsson starfandi for-
seti ASI og Ari Edwald fram-
kvæmdastjóri Samtaka atvinnu-
lífsins að álíka tækni hefði verið
beitt við gerð kjarasamninga
Flóahandalagsins og atvinnurek-
enda sl. vor. Báðir þessir samn-
ingar eiga það sameiginlegt að
hafa ekki verið vísað til ríkissátta-
semjara og náðust án verkfallsá-
taka. Þá segist Birgir Björn Sigur-
jónsson formaður samninga-
nefndar launanefndar sveitarfé-
Iaga hafa kynnsl þessari tækni í
námi sínu við Harvard háskólann
í Bandaríkjunum.
Sitthvað tækni og kjör
Það er hins vegar svo annað mál
hvað fólki finnst um þau kjör sem
þessi samningatækni elurafsér. I
það minnsta hefur mörgum fund-
ist að sú kjarastefna sem mörkuð
var í Flóasamningnum hafi ekki
skilað miklu í buddu verkafólks.
Þá er enn óséð hvaða kjarabætur
eru að finna í samningi grunn-
skólans við sveitarfélögin. Sá
samningur er ekki að fullu undir-
ritaður auk þess sem það á enn
eftir að kynna hann fyrir kennur-
um og sveitarstjórnum. Það verð-
ur ekki gert fyrr en samningar
hafa tekist við skólastjóra. Stefnt
er að því að þeim samningum
Ijúki fyrir vikulok.
Kaldhæðni örlaganna
Það er hins vegar kaldhæðni ör-
laganna að helsti hugmyndasmið-
urinn fyrir því að þessi samninga-
tækni var kvnnt lyrir grunnskóla-
kennurum sem og einnig Banda-
lagi háskólamanna, BHM, var
Elna Katrín Jónsdóttir formaður
Félags framhaldsskólakennara. I
það minnsta hefur þessi saminga-
tækni ekki verið sjáanleg í við-
ræðum framhaldsskólakennara
við ríkið og árangurinn kannski í
samræmi við það. Allavega telur
hún að yfirstandandi kjaravið-
ræður framhaldsskólakennara við
ríkið hafi gengið verr en nokkrar
aðrar viðræður sem hún man eft-
ir.
Afskipti pólitíkusa
Hún segir að helstu ástæðurnar
fyrir því séu m.a. þær að samn-
inganefnd ríkisins hefur orðið
fyrir miklum og truflandi og sí-
fellt utanaðkomandi áhrifum og
þá aðallega frá stjórnmálamönn-
um. Þá hefur gengið óvenju illa í
viðræðunum að hafa ætíð að leið-
arljósi hagsmuni framhaldsskól-
ans og ncmenda. Elna segir að
það sé vissulega undarleg tilfinn-
ing að vera í þessari stöðu. Hins
vegar kristallast þarna kannski að
orð og afhafnir fara ekki alltaf
saman.
Upphafið að því að þessi samn-
ingatækni var kynnt fyrir samn-
inganefndum Kennarasambands
Islands má rekja til þess að Elna
Katrín fór á sínum tíma á nám-
skeið hjá Endurmenntunarstofn-
un Háskóla íslands sem fjallaði
um leiðtogahlutverkið. I fram-
haldi af því setti hún sig í sam-
band við prófessorinn og fyrirles-
arann á því námskeiði, Banda-
ríkjamanninn Neil Katz og skipu-
lagði með honum námskeiðið um
samningatæknina „við skrifborðið
sitt". Þá fengu aðildarfélög BHM
námskeiðið lánað frá KI.
Mjög krefjandi
Guðrún Ebba Olafsdóttir for-
maður Félags grunnskólakennara
segir að hugmyndin að þessum
vinnuhrögðum hefði komið hæði
frá kennurum og Iaunanefnd
sveitarfélaga. Hins vegar hefðu
kcnnarar kynnst þessari tækni á
tveggja daga námskeiði sl. sumar
hjá Neil Katz. Þessi aðferð bygg-
ist m.a. á því að koma sér saman
um sameiginleg markmið kjara-
samnings, kortleggja væntingar
og þarfir hvors aðila fyrir sig og
finna út hvar þær fara saman,
finna lausnir og niðurstöður sem
háðir geta verið sáttir við. Enda
telur hún að báðir aðilar eigi að
geta verið tiltölulega sáttir við
það sem samið var um í samningi
grunnskóla og launanefndar
sveitarfélaga.
Hún bendir þó á að þetta fyrir-
komulag sé mjög krefjandi og út-
heimtir mikla þolinmæði að ræða
málin út frá lausnum en einblína
ekki eingöngu á vandamálin. I
upphafi viðræðnanna hefði t.d.
komið í Ijós að báðir aðilar voru
með fjögur sameiginleg markmið.
Það var að Ijúka samningagerð
fyrir áramót, gæta hagsmuna
nemenda í hvívetna, laða að hæfa
og metnaðarfulla starfsmenn og
hækka grunnlaunin. Síðan skuld-
bundu menn sig til að ræða þá
óskalista sem háðir aðilar settu
fram.
Þá hefði það sett sinn svip á
samningagerðina að innan samn-
inganefndar launanefndar sveit-
arfélaga var fólk sem þekkir til
innan skólans og þarfa hans, önd-
vert við það var við gerð fyrsta
kjarasamnings kennara við sveit-
arfélögin eftir yfirtöku þeirra á
grunnskólanum. Síðast en ekki
síst telur Guðrún Ebha að vinnu-
hrögð fulltrúa sveitarfélaga hafi
borið þess mcrki að þeir báru hag
skólans og ncmenda fyrir brjósti
með það í huga að gera góðan
skóla enn betri og læra af reynsl-
unni frá því þau tóku við grunn-
skólanum árið 1996.
Nýmæli
Hún segir að hún hafi aldrei fyrr
tekið þátt í álíka samningagerö.
Af þeim sökum séu þetta nýmæli
fyrir samninganefnd grunnskóla-
kennara. Hún bendir þó á að
menn hefðu áður reynt að byrja á
svipuðum nótum í fyrri samning-
um en það hefði ekki gengið upp
fyrr cn nú. Hluti af því sé líka sál-
fræðilegs eðlis, þ.e. að Iáta ekki
hugmyndir gagnaðilans koma sér
í uppnám og tapa ekki sýn á sam-
eiginleg markmiö.
Sem dæmi um vinnubrögðin
nefnir Guðrún Ebba að samn-
inganefndirnar hefðu aldrei þurft
að funda næturlangt á þeim 16
fundum sem haldnir voru. Þegar
lundað var á kvöldin á sfðari stig-
uni samningalotunnar hefðu
samningamenn kennara m.a. far-
ið saman út að horða og komið
lerskir til baka. Þá hcfðu skipu-
lagsbreytingar á Kennarasam-
handinu gert það að verkum að
grunnskólakennarar voru í fyrsta
skipti með sína samninganefnd
sem fjallaði eingöngu um þeirra
mál. 'Það er bréyting frá því sem
áður var þegar samninganefnd Kí
samdi £yrir alla félagsmenn KI en
ekki aðeins fyrir grunnskólakenn-
ara.
Námskeið í Harvard
Birgir Björn Sigurjónsson for-
maður samninganefndar launa-
nefndar sveitarfélaga segir að
strax árið 1 999 hefði launanefnd-
in veriö farið að hugsa á þessum
nótum sanmingatækninnar. Síð-
an hefði starf nefndarinnar gagn-
vart grunnskólakennurum tekið
mið af því.
Astæðan fyrir þessari stefnu-
mörkun launanefndarinnar má
m.a. rekja til þess að nokkru áður
hafði Birgir Björn verið á þriggja
mánaða námskeiði í Harvard þar
sem þessi samningatækni var
kennd. Hann segir að þessi að-
ferðafræði sé noklvuð góð þar sem
stefnt er að því að finna þá lausn
sem gefur báðum aðilum sem
mestan ávinning. Þá hefði þetta
smollið saman þegar f ljós kom að
samninganefnd grunnskólakenn-
ara hafði nýlokiö námskeiði hjá
Neil Katz sem er með svipaða að-
ferðafræði í samningum og
kennd er við Harvard.
Vegvísir
Aðspurður hvort það hefði ekki
vakið furðu meðal annarra nefnd-
armanna í launanefnd sveitarfé-
laga að fara þessa leið segir Birg-
ir Björn að menn voru búnir að
átta sig á því að það yrði að leita
nýrra leiða til að ná árangri. Það
hefði því verið mikil þörf og eftir-
spurn fyrir það hjá sveitarstjórn-
armönnum. Birgir Björn telur að
svipað hefði verið uppi á teningn-
um hjá kennurum. Hann bendir
á að menn befðu verið húnir að
prófa allar mögulegar leiðir þar
sem engin þeirra hefði gefið af
sér ncinn sérstakan árangur. Af
þeim sökum hefðu menn viljað
prófa eitthvað nýtt.
Hann telur jafnframt að þessi
samningatækni sé að sjálfsögðu
vegvísir fyrir þá samninga sem
Iaunanefndin á eftir að gera við
stéttarfélög starfsmanna sveitar-
félaga. í það minnsta sé reynslan
af kennarasamningnum mjög
verðmæt sem launanefndin ætlar
sér að reyna að nýta sem mest og
best.
Airnar hugsunarháttur
Birgir Björn bendir einnig á að
þessi aðferðafræði við samninga-
gerð sé að mörgu leyti mun erfið-
ari og jafnvel tímafrekari leið en
aðrar sem farnar hafa verið \dð
samningagerð. Þar skiptir einna
mestu máli að vanda vel alla
heimavinnu í upphafi viðræðna
frá heggja hendi.
Sem dæmi nefnir hann að það
sé erfitt að þurfa að velta mikið
fyrir sér hverjir séu hagsmunir
gagnaðilans, f\'rir hverju sé hann
að berjast og hvernig hægt sé að
taka tillit til hans og eigin sjónar-
miða. Hann telur að mörgum þyki
það heldur ftókið að þurfa að sctja
sig í þessar og álíka stellingar.
Hins vegar hefði það hjálpað mik-
ið við samningsgerðina að byrja
vinnuna á því að skoða sameigin-
leg stefnumál fyrir grunnskólann
til mjög langs tíma án þess að
horfa nokkuð á þann kjarasamn-
ing sem fyrir var.
Birgir Björn bendir einnig á að
grunnskólinn sé langstærsta og
mikilvægasta stofnunin sem sveit-
arfélögin reka og því hefðu sveit-
arstjórnarmenn ekki viljaö „sluk-
sa“ með þetta mál. Jafnframt
sögðu kennarar að grunnskólinn
væri þcirra vinnustaður og þvf
mjög brýnt að vel sé að honum
búið. Síðan hefðu menn unnið út
frá þessum sameiginlegu hags-
munum. Hins vegar hefðu menn
alltaf vitað að skrefin í átt til nýs
samnings mundu verða erfiðari
eftir því sem nær drægi. Með það
í huga hefði verið unnið að lausn
þeirra með því að finna hesta sam-
nefnara heggja aðila allt til enda.
Allt miðaði þétta að því að skapa
frið um grunnskólann.
Ólesið námsefni
Björk Vilhelmsdóttir formaður
Bandalags háskólamanna, BHM
segir að forustumenn allra aðild-
arfélaga bandalagsins hefðu setið
námskeið hjá Neil Katz sl. haust
um þessa samningatækni. Hún
segir að fólk hefði almennt verið
mjög ánægt með þá kcnnslu.
í framhaldi af því hefði BHM
sent Gunnari Björnssyni formanni
samninganefndar ríkisins allt
námsefnið í von um að það gæli
nýst nefndinni í hennar vinnu.
„Við höfum ekki oröið vör við það
cnnþá að hann hafi lesið það,“
segir Björk. Hún segir að það sé
ekkert til fyrirstöðu af hállu aðild-
arfélaga BHM að setjasl niður
með samninganefnd ríkisins og
fara í viðræður samkvæmt hug-
myndafræði þessarar samninga-
tækni.
Hún segir að námskeiðið hefði
þó haft þau áhrif að í samninga-
viðræðum aðildarfélaga BHM við
ríkið hafa menn verið að ræða þá
sameiginlegu sýn sem þeir hafa á
gerð næstu kjarasamninga. Hins
vegar vantar enn á að það sé byrj-
að á því strax í byrjun viðræðna.
Formaður BHM segir að samn-
ingagerð við aðildarfélögin gangi
mjög seint fyrir sig. Að hennar
mati virðist sem samninganefnd
ríkisins hafi ekki umboð til að
semja við félög BHM fyrr en búið
sé að semja við framhaldsskóla-
kennara.
„Frunikvaðlar“
Halldór Björnsson starfandi for-
maður ASI segir að við gerð Flóa-
samningsins sl. vor hefðu menn
beitt álíka tækni og sér virðist sem
grunnskólakennarar og sveitarfé-
lögin hafa gert. „Það þarf að ekki
að spyrja að því hverjir eru frum-
kvöðlarnir, enda mörkuðum við
okkur svona stefnu," segir Hall-
dór. í því sambandi bendir hann á
að í þeim viðræðum hefðu menn
verið orðnir sammála um stefnu
sem síðan hefði orðið niðurstað-
an. Það hefðu verið alveg ný
vinnubrögð enda mjög skynsam-
legt að vinna við gerð samninga á
þennan hátt. Fyrir vikið tókst að
gera nýjan samning án nokkurra
átaka.
Ný nálgun
Ari Edwald framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins segir að sú
samningatækni sem grunnskóla-
kennarar og Iaunanefnd sveitarfé-
laga notuðu sín í milli sé ekki al-
veg ný af nálinni. Hann bendir á
að í yfirstandandi samningalotu
hafa Samtök atvinnulífsins reynt
að halda til haga svonefndri „for-
senduaðferð". Það er að ræða það
svigrúm sem sé til samningagerð-
ar og þær forsendur sem liggja til
grundvallar. I þeirri vinnu sé
kappkostað að ná almennri viður-
kenningu beggja vegna borðsins á
þeim staðreyndum sem verið sé að
vinna með. Þarna sé um nýja nálg-
un að ræða sem byggir á gagn-
kvæmu trausti í stað hótana um
valdbeitingu í formi verkfalls.
Ákveðin vákning
Þórir Einarsson ríkissáttasemjari
segir að nálganir við gerð kjara-
samninga séu oftast nær tvenns
konar. Annars vegar svokallaðir
„forsendusamningar" og hins veg-
ar „togstreilusamningar". I fvrri
nálguninni reyna menn að búa sér
til sameiginlegar forsendur eða
markmið eins og gert var í kjara-
viðræðum Flóans við Samtök at-
vinnulífsins. llins vegar fer minna
fyrir því í svonefndum „togstreitu-
samningum" þar sem menn hyrja
nánast með átökum og látum.
Ríkissáttasemjari segir að það sé
margt sem bendir til þess að það
sé ákveðin vakning fvrir gerð svo-
nefndra forsendusamninga en
áður var. I því sambandi bendir
hann á að það sé m.a. hugmyndin
að baki því að gera viðræðuáætl-
anir.
Leitun er að jafn hreinu kjöti og islenska fjallalambinu.
Islenska
kjötið gott
„Sýklalyfjaleifar fundust ekki í
sauðfé, hrossum, nautgripum og
holdahænsnum. Aftur á móti
reyndust 6,5% innsendra sýna úr
svínum innihalda sýklalyfjaleifar
árið 1994 og tæp 10% árið 1995.
Sýklalyfjaleifar fundusl ekki í
svínaafurðum hin árin sem rann-
sóknin náði til,“ segir í helstu
niðurstöðum sýklalyfjaleitar í
sláturdýrum á íslandi, sem
greint er frá í fylgiriti Lækna-
blaðsins (40/2000). Efniviður
rannsóknanna voru rúmlega
3.400 sýni sem tekin voru úr
fimm dýrategundum í sláturhús-
um víðs vegar um landið á árun-
um 1991 til 1999 til athugunar á
sýklalyfjaleifum. Við rannsókn-
ina var beitt prófi sem byggir á
næmi tveggja bakteríustofna f\'r-
ir hinum ýmsu flokkum sýkla-
lyfja.
Niðurstöðurnar gefa til kynna
að íslenskar búfjárafurðir séu al-
mennt lausar við sýklalyfjameng-
un og er það í samræmi við þá
ímynd sem menn vilja gjarnan að
íslenskar landbúnaðarafurðir
hafi. Helst virðist þörf á aðgæslu
í notkun sýklalyfja í svínabúskap.
Með réttum leiðbeiningum um
notkun og útskilnað lyfja má ein-
nig koma í veg fyrir sýklalyfjaleif-
ar í þessum afurðum," segir
Signý Bjarnadóttir á Tilrauna-
stöð HÍ í meinafræði á Keldum,
sem framkvæmdi þessa rann-
sókn ásamt fimm öðrum og skýr-
ir frá niðurstöðunum á yfirstand-
andi ráðstefnu um rannsóknir
læknadeildar HÍ. - HEl
Sautján mill-
jóna sendiráð
Staðsetning sendi-
ráðsins í Mosambique
byggist á því að þar er
að ljnka byggingu
sendiráðs fyrir Noreg
og Danmörku við hlið
sendiráðs Svíþjóðar
Utanríkisráðuneytið hefur
ákveðið að opna sendiráð í höf-
uðborg Mosambique, Maputo,
og verður Björn Dag-
bjartsson, forstöðumað-
ur Þróunarsamvinnu-
stofnunar íslands
(ÞSSI), fyrsti sendiherr-
ann þar.
Þróunarsamvinnu-
stofnun lslands er sjálf-
stæð ríkisstofnun sem
heyrir undir utanríkis-
ráðunevtið. Hún var
stofnuð með lögum árið
1981 og er ætlað að
vinna að tvíhliða samstarfi is-
lands við þróunarlönd. Ahersla
er lögð á samvinnu við þau lönd
þar sem lífskjörin eru lökust og
er aðstoðin einkum veitt á þeim
sviðum þar sem Islendingar húa
vl’ir sérstakri þekkingu og
reynslu. Starfsmenn ÞSSI í Afr-
íku eru 23 í dag en ekki er gert
ráð fyrir að þeirra starf muni
heyra undir sendiráðið, en tilvist
sendiráðsins mun styrkja hana
verulega, ekki síst vegna þess að
á fundi þar sem rædd eru þróun-
armál er fulltrúi stofnunarinnar
ekki hoðaður, heldur aðeins
sendiherrar. Það hefur verið
starfseminni allnokkur Akkile-
asarhæll þar sem starfsmenn
Þróunarstofnunarinnar hafa
ekki frétt af efni slíkra samræm-
ingarfunda fyrr en Iöngu síðar,
cn það er Alþjóðabankinn sem
heldur utan um þessa samræm-
ingu í samstarfi við Sameinuðu
þjóðirnar. Staðfesting ríkisstjórn-
ar Mosambique hefur ekki
horist, en reiknað er með henni
á næstu vikum. Sendiráðið mun
einnig sinna Suður-
Afríku, Namibíu og
Malawi, og ef til vill
fléiri ríkjum Afríku.
Staðsetning sendi-
ráðsins í Mosambique
byggist á því að þar er
að ljúka byggingu
sendiráðs fyrir Noreg
og Danmörku viö hlið
sendiráðs Svíþjóðar
sem aftur á móti leigir
sendiráðum Finnlands
og Kanada húsnæði, og var utan-
ríkisráðherra boðið pláss í hygg-
ingunni þegar hann var þar í
heimsókn f\rir einu og hálfu ári.
A fjárlögum ársins 2001 er gert
ráð fyrir 17 milljónum króna til
sendiráðs í Mosambique, sem er
lítil upphæð borðið saman við
700 milljónir sem ætlaðar eru til
nýs sendiráðs íTokvo íjapan. Sú
upphæð mun ekki lækka tramlag
til þróunarhjálpar til samræmis.
Bent er á aö ferðalög sendiherra,
sem í dag situr í Reykjavík, kosta
töluverða tjármuni. - GG
Björn Dagbjarts-
son verður sendi-
herra.