Dagur - Tíminn Akureyri - 11.06.1997, Qupperneq 7

^Dagur-'ðSmirat
Miðvikudagur 11. júní 1997 -19
LIFIÐ I LANDINU
Hvernig hugsar maður?
Hvar endar heimur-
inn? Er hœgt að
komast út fyrir
hann?Á meirihlut-
inn endilega að
ráða eða á hver og
einn að ráða sum-
um hlutum? Hvern-
ig fer ég að því að
hugsa?
Ekki mjög einfaldar spurn-
ingar en vel til þess falln-
ar að rökræða vel og
lengi. Vangaveltur af þessu tagi
eru reyndar dæmigerðar fyrir
börn eins og fram mun koma í
næstu viku þegar áttunda al-
þjóðlega ráðstefnan um barna-
heimspeki verður haldin á Ak-
ureyri. Guðmundur Heiðar Frí-
mannsson, heimspekingur,
fræddi okkur nánar um þessa
hreyfmgu innan heimspekinnar.
„Heimspeki er fræðigreinin
sem fæst við hinstu rök allra
fræða og það virðist hálf galið
að ætla að fara að kenna börn-
um það, en svo er auðvitað
ekki. Heimspeki fyrir börn er
upprunnin í Bandaríkjunum
fyrir 20-30 árum og er höfund-
urinn Matthew Lipman." Lip-
man sem er háskólaprófesssor
var orðinn leiður á því að stúd-
entarnir væru óþjálfaðir í að
hugsa. Hann samdi því sérstakt
kennsluefni handa börnum og
unglingum til þess að þjálfa þau
í að spyrja og hugsa um það
Fyrsti handhafi
Laxnessverðlaun-
anna heldur fyrir-
lestur um bréf
meistarans og
minniskompur í
dag...
Skúli Björn Gunnarsson, ís-
lenskufræðingur, sem
hlaut Laxnessverðlaunin á
síðasta ári heldur fyrirlestur nr.
2 í fyrirlestraröð á Laxnessári
sem Vaka-Helgafell stendur fyr-
ir í tilefni af 95. aldursári nób-
elskáldsins. Erindið verður
haldið í Norræna húsinu og
hefst kl. 17.15. Skúli hefur unn-
ið á handritadeild Þjóðarbók-
hlöðunnar, m.a.
við flokkun á
handritum
Halldórs Lax-
ness, og hafa
því verið hæg
heimatökin hjá
honum að
skoða hluta af
þeim 10.000 bréfum sem Lax-
ness fékk og kompur sem
skáldið hripaði í meðan hann
vann að verkum eins og Sjálf-
stæðu fólki og Sölku Völku.
sem væri að gerast í kringum
þá.
„Þegar nánar er að gáð er
alveg óvitlaust að skoða heim-
speki fyrir börn. Börn spyrja og
velta hlutum fyrir sér og það er
hægt að rökræða við þau um
býsna flókna hluti, furðulega
snemma oft.“
Börn á rökstólum
Með kennsluefni Lipmans hefur
„Það er allt mögulegt í minn-
iskompunum. Hann er mikið að
skissa og punkta hjá sér varð-
andi verkin en síðan eru jafnvel
einhverjar setningar úr daglega
lífinu. Bréf sem til eru frá hon-
um eru t.d. frá því kringum
Barn náttúrunnar, 1919-1920,
en þar má segja að hann sé að
verða að skáldi og því sjást þar
ýmsar pælingar."
Eitt þeirra er bréf sem Hall-
dór skrifaði móður sinni frá
Kaupmannahöfn árið 1919:
„Margt hefl ég séð hér og má
segja um mig: Margt veit sá
sem víða fer, vitrari en sá sem
heima er... Það hefði verið
ólíku heimskulegra af mér að
sitja heima, annaðhvort á
skólabekk eða þá að bjástra við
búskapinn, og hefði ég máske
lent á alveg rangri hillu fyrir
bragðið. Ég finn það glöggt
hvað þessi för
mín er stórt
spor í áttina til
þess sem ég
hefi leitað eftir,
nefnilega þekk-
ingar á mönn-
unum og ver-
öldinni, til þess
að ég geti orðið virkilegt skáld,
hvað allur hugur minn snýst
um.“
Skúli vitnar í fyrirlestrinum
einnig í bréf frá Kristjáni Al-
tekist að þjálfa börn í því að
tala saman og rökræða um
hlutina. Það er gert ráð fyrir að
börn hafi djúpan skilning á öllu
sem þau ræða en hugmyndin er
að þau læri að ræða við jafn-
aldra sína. Þannig stýrir kenn-
arinn t.d. ekki öllu í umræðunni
heldur læra þau að treysta á
sjálf sig og þá vitneskju sem
þau sækja.
„Það er full ástæða til þess
bertssyni, þeim er fagnaði Vef-
aranum með atviksorðunum
frægu „loksins, loksins“, og Jóni
Ilelgasyni. Og hvað eru svona
andans menn að spjalla um í
bréfum? „Það er m.a. verið að
ræða um pólitík milli þeirra
Kristjáns og Halldórs, þeir áttu
nú löngum í ritdeilum á síðum
blaðanna en bréfin sýna
kannski aðra mynd af þeim.
Jón Ilelgason las mikið yfir fyr-
ir Halldór og gerði athuga-
semdir. Jón er því að segja álit
að halda þeirri hugsun vakandi
að skólabörn eru hugsandi ver-
ur sem verður að taka á mark
á. Það er mikilvægasti þáttur-
inn í menntuninni að þau læri
að hugsa sjálf.“
Það eru Alþjóðasamtök um
ástundun heimspekilegrar
hugsunar með börnum (ICPIC)
sem standa að ráðstefnunni
ásamt Háskólanum á Akureyri
og Sumarháskólanum á Akur-
sitt á ýmsu, engar bombur en
þetta eru góðlátlegar ráðlegg-
ingar.“
Þótt lítið sé til varðveitt í
handritadeild af bréfum frá
Ilalldóri segir Skúli hann ekki
hafa verið bréflatan mann en
bréf hans eru ekki farin að
skfla sér enn til handritadeildar
- og hlýtur að teljast skiljanlegt
að fólk liggi á bréfum frá höfuð-
skáldi okkar íslendinga á 20.
öld. lóa
Guðmundur Heiðar Frímannsson,
heimspekingur, segir að þótt heim-
speki sé sú fræðigrein sem taki á
hinstu rökum sé alls ekki galið að
börn fáist við fræðigreinina.
eyri og verður hún dagana 18. -
21. júní. Ráðstefnan er ætluð
öllum sem áhuga hafa á að
örva hugsun barna með spurn-
ingum og samræðum. Um 30
fyrirlesarar flytja erindi um ým-
is mál tengd heimspeki barna.
-mar
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Stóra sviðið
kl. 20.00
FIÐLARINN
Á ÞAKINU
eftir Boch/Stein/Harnick
18. sýn. föstud. 13. júní.
Örfá sæti laus.
19. sýn. laugard. 14. júní.
Örfá sæti laus.
19. sýn. sunnud. 15. júní.
Nokkur sæti laus.
20. sýn. fimmtud. 19. júní.
Nokkur sæti laus.
21. sýn. föstud. 20. júní.
23. sýn. laugard. 21. júní.
Litla sviðið
kl. 20.30
LISTA-
VERKIÐ
eftir Yazmina Reza
Föstud. 13. júní.
Uppselt.
Laugard. 14. júní.
Uppselt.
Sunnud. 15. júní.
Uppselt.
Fimmtud. 19. júní.
Föstud. 20. júní.
Laugard. 21. júní.
Miðasalan er opin mánu-
daga og þriðjudaga kl. 13-
18, frá miðvikudegi til
sunnudags kl. 13-20
og til 20.30 þegar sýningar
eru á þeim tíma.
Einnig er tekið á móti
símapöntunum frá
kl. 10 virka daga.
„...bíræfin lygi, bull og vitleysa“
Skúli Björn Gunnarsson hefur verið að grúska í bréfum og minniskompum
Halldórs Laxness.
Margt veit sá sem
víða fer, vitrari en
sá sem heima er.