Dagur - Tíminn Akureyri - 17.07.1997, Síða 7

|Daginr-®mmm
HMMB
Fimmtudagur 17. júlí 1997 - 7
ERLENDAR FRETTIR
Króatía
Ivo Goidstein stendur hér við rústir minnismerkis um Gyðinga og Serba sem fasistar drápu árið 1940.
Mynd: Los Angeles Tlmes
Stríðsglæpamenn á hveiju strái
í Króatíu er reynt að
fela sem vandlegast
allar minjar um myrkar
hliðar fortíðarinnar.
Ibænum Gospic í Króatíu
stendur minnismerki úr
steini sem reist var til minn-
ingar um fórnarlömb úr seinni
heimsstyrjöldinni. Petta minnis-
merki er þó ekki nema svipur
hjá sjón. Efsti hluti meginsúl-
unnar hefur verið brotinn af og
einhverjir hafa vandlega máð
út nöfn fórnarlambanna sem
grafin höfðu verið í steininn.
í skógi vöxnum hlíðunum á
bak við minnismerkið niður-
nídda eru aðrar stríðsminjar,
sem ekki síður hafa verið van-
ræktar. Það er djúp og þröng
gryija í fjallshlíðinni þar sem
lík hundruða Gyðinga og Serba
voru dysjuð árið 1941. Þar voru
að verki króatískir fasistar, liðs-
menn leppstjórnar Þjóðverja í
Króatíu.
Fimmtíu árum síðar voru
þessar sömu hæðir umhverfis
bæinn Gospic notaðar til þess
að grafa fleiri lík, að þessu
sinni voru það serbneskir og
króatískir uppreisnarmenn sem
ný kynslóð króatískra þjóðern-
issinna reyndi sitt besta til þess
að útrýma.
Ekki er víst að neinn hefði
orðið til þess að rifja upp þessa
atburði í bráð ef ekki hefði
komið á daginn að nokkrir
þeirra herforingja sem voru í
fararbroddi drápanna frá því
1991 komust til valda að nýju í
kosningunum sem haldnar voru
fyrir þremur mánuðum. Þeir
voru einnig að öllum líkindum í
hópi þeirra sem unnu skemmd-
arverkin á minnismerkinu um
atburðina frá því 1941.
í flestum þeim ríkjum og
ríkjabrotum sem urðu til eftir
upplausn Júgóslavíu er fjöldinn
allur af fólki sem gæti sem hæg-
ast fallið undir skilgreiningu
sem stríðsglæpamenn. í Króatíu
ýtir ríkisstjórn Franjos Tjud-
mans, að sögn ýmissa mann-
réttindahópa, undir
áframhaldandi ofbeldisverk á
báða bóga með því að fegra for-
tíðina og sópa myrkraverkun-
um undir teppið.
„Þetta fólk eitrar andrúms-
loftið fyrir alla. Ef við viljum
betri framtíð fyrir þetta land,
þá verðum við að losna við þess
konar fólk,“ segir Ivo Goldstein,
sagnfræðiprófessor við Háskól-
ann í Zagreb og ákafur stjórn-
arandstæðingur. Faðir hans var
einn þeirra Gyðinga sem drepn-
ir voru í nágrenni bæjarins
Gospic árið 1941 og varpað í
gryfjuna.
Goldstein og fleiri telja minn-
ismerkið í Jadovno hafa verið
eyðilagt til þess að eyða um-
merkjum um voðaverk Króata í
seinni heimsstyrjöldinni fljót-
lega eftir að átök hófust milli
Króata og Serba þegar Tu-
djman hafði lýst yfir sjálfstæði
Króatíu árið 1991. Þúsundir
minnismerkja, ýmist til minn-
ingar um andspyrnuna gegn
nasistum eða fórnarlömb nas-
istanna, voru eyðilögð á þess-
um tíma.
í október 1991 voru 13 Kró-
atar drepnir. í hefndarskyni er
talið að milli 120 og 200 Serb-
um hafi verið safnað saman og
þeir myrtir á einu bretti. Lík
þeirra voru grafin í hæðunum
við Gospic. Þar var í farar-
broddi maður að nafni Tihomir
Oreskovic, og var svo grimmd-
arlega staðið að þessum dráp-
um að stjórn Króatíu sá sér
ekki annað fært en að handtaka
Oreskovic í desember árið
1991. Hins vegar var hann fljótt
látinn laus aftur.
Óljóst er hvað hann hefur
verið að gera síðan, en í kosn-
ingunum í apríl skaut nafn
hans upp kollinum á lista yfir
frambjóðendur og urðu niður-
stöður kosninga þær að hann
var kosinn bæjarstjóri í Perusic,
sem er um 15 kílómetra norður
af Gospic.
Oreskovic er þó ekkert eins-
dæmi. „Vandamálið er að sagan
nemur aldrei staðar,“ sagði Iv-
an Cicak, yfirmaður króatísku
mannréttindanefndarinnar í
Helsinki. Hann, Goldstein og
fleiri halda því fram að með því
að hafa menn á borð við Or-
eskovic í valdastöðum hindri
þróun í áttina að réttarríki og
lýðræði í Króatíu. „Ofbeldið
hættir ekki fyrr en ríkisstjórnin
hafnar öllum hryðjuverkum, án
tillits til þess hver fremur þau,“
sagði Petar Mrkalj, sem einnig
starfar við Helsinkinefndina.
-Los Angeles 'Llmes
Fátækt
Upptrekt útvarpstæki
Koma sér vel í þriðja
heiminum þar sem
brýn þörf er á upplýs-
ingum og fréttum.
Víða um heim á fólk ekki
því láni að fagna að geta
stungið útvarpstæki í
samband við rafmagn. Og sum-
ir hafa ekki einu sinni efni á því
að kaupa sér rafhlöður. Það
hefur því lítinn tilgang að út-
vega fátæklingum þriðja heims-
ins útvarpstæki til þess að þeir
geti sótt sér þangað fróðleik og
e.t.v. bætt stöðu sína að
einhverju leyti í framhaldi af
því.
Lausnin er hins vegar að fá
þeim upptrekkt útvarpstæki,
sem nú hafa verið framleidd í
um tvö ár sérstaklega í því
skyni. Hægt er að ná AM, FM og
stuttbylgju með því að trekkja
upp fjöður með þar til gerðu
handfangi. Um það bil sextíu
snúningar nægja til þess að
hægt sé hlusta á útvarpið í hálf-
tíma eða svo.
Það var breski uppfinninga-
maðurinn Trevor Bayliss sem
átti heiðurinn af þessari hug-
mynd. Seld hafa verið um 175
þúsund tæki til þessa, og megn-
ið af því hefur verið keypt af
hjálparstofnunum sem sjá síðan
um dreifinguna. Meiningin er
að næst komi á markaðinn upp-
trekkt vasaljós.
-The Washington Post
Skrifstofa íslandsflugs á Akureyrarflugvelli:
461 4050
Símbréf 461 4051
ISLAHDSFLUG
-gerir fleirum tært aö fljúga
m
Guðmundur Bjarna-
son og Valgerður
Sverrisdóttir
verða til viðtals í Félagsheitnil-
inu Grímsey föstudaginn 18.
júlí kl. 16.00 - 18.00.
Þau bjóða upp á kaffi og vonast
til að sjá sem flesta.
Framsóknarflokkurinn
Útivistarbúð
á II. hæð
Furuhúsgögn
í sumar-
bústaðinn,
garðinn og
sólstofuna
Útivistarvörur
Gönguskór,
bakpokar
o.fl.
Tjöld
Oðruvísi
tjöld
Sjáið uppsett tjðld á staðnum.
3 arðhæð: Full búð af vönduðum vörum frá 66°N o.fl.
Efri hæð: Tjöld - Skátavörur - Útihúsgögn o.fl.
ÍM VERSLUNIN
SEXTIU OG SEX NORÐUR GLERÁRGÖTU 32 - 600 AKUREVRI - SÍMI 461 3017
ATH: INNGANGUR LÍKA FRÁ HVANNAVÖLLUM - NÆG BÍLASTÆÐI