Dagur - Tíminn Akureyri - 26.07.1997, Blaðsíða 9

JDagur-'ðKmom
Laugardagur 26. júlí 1997 - 9
RITSTJÓRNARSPJALL
Öskrað upp í vindinn
«. *
^ ðss&ftgöassiS_______
■’á' " mmmm
í 22‘t-ZJSL **2í * mmmy& Æ
Hgggp
g§§§? 5§gg
SSgSjsaS '-*»
feís? SáF^S&s
stfssí ftsís^^tas / L^É^s
‘iíÍ'^TZ / álLúV^* / J
:-^c' / £HV/i
^twhí^ a*<£:nn.<* ÆMmmMm ; m
«a£3** iE
ÍS W«'SS«
, **** k,t
'Z'%/*$&'
&»«Í,a£42S'
í : “«%4. r*«w „í ajm
!££f'5s$8'
»w ,7% »,
•-«..**v«*w.m,,:
S&*
a^-Sá? **
Ssssaí&"
S&fiSSS&lL'&a
Öt í?jSk5»:@
S?
'"?átTá,du Um 80 ,_. ""
run^Zltl,^t,le!
awe

S-Mf *?;
','í»5í2?‘KÍ'2e *"’
, **»««, «*r
••■V *■
fínustu dagpeninga fyrir að
ferðast, til að standa straum af
kostnaði sem enginn er. í 10-15
daga ferð forsetahjónanna í
Vesturheimi geta þau aukið
mánaðartekjur sínar um
hundruð þúsunda. Hverjar eru
þá raunverulegar tekjur for-
seta? Samkvæmt Kjaradómi
434 þúsund. Og tvö hundruð.
En það er píp.
Sama á við
ráððherrana.
Rifrildi um
launahækkun
um 6 eða
8.55% er al-
gjörlega út í
loftið því
mánaðar-
tekjur
þeirra
eru
miklu
háðari
því hve
mikið
Hvern er dómurinn að blekkja?
Sig? Almenning? Hvaða regin-
fífl heldur dómurinn að við sé-
um? Hann þykist geta reiknað
upp á brot úr prósentu (8.55%)
hve mikið „mánaðarlaunin" eigi
að hækka, og eigum við líka að
trúa því að hann geti reiknað
upp á mínútu hver „yfirvinna"
biskups sé!? Hvergi sést betur
hvers konar rugl þetta er en
einmitt þegar dómurinn reynir
að reikna með tölfræðilegum
vísindum úr einhverja
sanngjarna
stóla. Eigum við að trúa því að
ráðherranefnd Evrópuráðsins
hafi meint 14-20% kauphækkun
handa íslenskum dómurum?
Hvar stendur í lögum um
Kjaradóm að hann eigi að taka
mið af shkum ábendingum?
(Sem reyndar engar eru.)
Hvernig er þessi 14-20% tala
fengin ef hún á að tryggja
hvorki meira né minna en sjálf-
stæði dómstólanna? Gerir hún
það? Ef nú allir almennir lands-
menn fá 20% kauphækkun, eru
dómstólarnir orðnir ósjálfstæðir
vegna þess að þeir lækka hlut-
fallslega í launum? Jafn
rétt og
löndum.
Frá því í byrjun maí
hefur forsætisráðherra verið
með annan fótinn erlendis. í því
dæmi skiptir hann engu 7 eða
8%, hann bætir bara við sig ein-
um degi í London á leiðinni
heim.
Fjármálaráðherrann, sem
segir að Kjaradómur hefði
heldur átt að nefna töfratöluna
6%, er nú búinn að sitja lengur
en nokkur annar fjármálaráð-
herra síðan guðveithvað. Líf-
eyrisréttindi hans eru sjálfsagt
að verða einhver þau glæsileg-
ustu sem um getur í landinu. Ef
við reiknum sjálftökurétt hans
og hinna ráðherrana á dagpen-
inga, og makadagpeninga líka,
og setjum óvenjulega góðan líf-
eyrisrétt þar ofaná, hver eru þá
laun ráðherrans? Kjaradómur
segir 379 þúsund og níu hundr-
uð. Píp.
Biskup og félagar
í óendanlegum vísdómi sínum
kemst Kjaradómur að því að
biskup eigi að fá greiddar 40
„yfirvinnustundir“ á mánuði.
Dómarar 37, umboðsmaður
barna heldur færri. Með því er
hægt að halda „mánaðarlaun-
unum“ niðri, á pappírnum, þótt
þau séu mun hærri í raun.
launa-
hækkun (8.55%), en
skáldar svo samtímis eitthvert
klukkukort með því að reka það
út í vindinn.
Sá vindur er almenningsálit-
ið og hæstu mögulegu tekjubæt-
ur að mati dómsins „án þess að
allt verði vitlaust." Hvar segir í
lögum um Kjaradóm að hann
eigi að leggja pólitískt mat á
það hvað almennningsálitið
leyfi? Og kalla yfirvinnu?
Dómarar
Kjaradómur fer hins vegar í
pólitískan leik með því að skrifa
stutta barnaskólaritgerð („ítar-
lega greinargerð"!) um sjálf-
stæði dómara. Til að undir-
strika það er smurt nokkrum
prósentum ofan á töluna sem
aðrir fá.
Ætlast háttvirtur Kjaradóm-
ur til þess nú að við trúum því
að dómstólarnir séu sjálfstæð-
ari en áður af því að dómarar
fengu 14%, en aðrir 8.55%?
Hann vísar til ábendinga frá
hinum og þessum æðri stofnun-
um úti í heimi um það að
treysta þurfi sjálfstæði dóm-
skrípa-
grund-
vallarsjónarmiðið er,
birtist útfærslan sem
mynd. Til að tryggja sérstöðu
dómara hækka þeir meira en
aðrir - en fá þremur klukku-
tímum minni yfirtíð en biskup!
Og lífeyrisréttindin
aftur
Tók Kjaradómur með í reikn-
inginn að hæstaréttardómarar
hafa lengi stundað það að fá
„sig leysta frá störfum" við 65
ára aldur á fullum launum?
Þegar Kjaradómur ætlaði ríkis-
saksóknara sömu „mánaðar-
laun“ og dómurum gleymdist
þá að taka með í reikninginn að
hann þarf að grenja út sömu
fríðindi - lifeyrisfríðindi - og
óvíst að hann fái? Á þá ekki að
skenkja honum aðeins meiri
yfirtíð á móti?
Alþingismenn næstir
Og svo er boðað að Alþingis-
menn „verði næstir". Launakjör
þeirra verða eflaust ekki metin
með ríflegum lífeyrisréttindum
eða greiðslum fyrir ósannaðan
útlagðan kostnað (þeirra dag-
peningakerfi). En það er ekki
verst.
Verst verður fárviðrið þegar
öskrað verður upp í vindinn aft-
ur um hrikalegt óréttlæti af því
að þeir hækki meira í launum
en ...næstum allir.
Sem þeir þufa þó að gera. Án
þess að möndlað sé með „lög-
heimili" í kjallaraholum eða ris-
herbergjum úti um hvippinn og
hvappinn og „ferðakostnaður“
verði tilefni fyrirlitningar. 219
þúsund krónur á mánuði er
ekki hátt þingfararkaup. En
það eru drjúgir vasapeningar
fyrir þá sem stunda
þingstörf í hjá-
verkum. Mun
Kjaradómur gera
kröfu um það að
menn hafi þingið að
aðalstarfi um leið og
hann gerir betur við
þá sem þar sitja?
Siðlaust
Þaö er auðvitað siðlaust
hve margbrotið, ógegn-
sætt og spillt tekjuöflun-
arkefi æðstu manna rík-
isins er. Innan þessa kerf-
is á svo að starfa einhver
gerðardómur vammlausra
manna sem vita ekkert út
frá hvaða forsendum þeir
vinna. Þeir fara gjörsamlega
í rugl eins og nýkominn úr-
skurður sýnir. Þeir reikna
upp á punkt og prik „eðlilega
launahækkanir". En út frá
hvaða forsendum? Að það sé
rétt gefið í upphafi, sem er alls
ekki raunin. Og svo gerasl þeir
siðameistarar þjóðfélagsins til
að auka sjálfstæði dómstóla,
sem þeir reikna nákvæmleg
upp á eyri hvers virði sé!
Þá taka þeir nokkra hópa og
smyrja rækilega ofaná laun
þeirra „yfirvinnu“ sem er bara
þátttaka í feluleiknum stóra, en
skilja aðra eftir sem bersýni-
lega eru alveg jafn vel eða illa
að þeirri meðferð komnir.
Allsherjarúttekt
Kjaradómur í núverandi
mynd er gjörsamlega kominn í
þrot og rúinn trausti. Ekki
vegna þess að fólkið sem hann
skipar reyni ekki sitt besta eða
geri ekki vel. Heldur vegna þess
að það starfar í siðlausu um-
hverfi. Starf dómsins er von-
laust. Nú verður að leggja hann
niður og reikna til fjár öll laun
og fríðindi æðstu manna ríkis-
ins og setja upp á borðið.
Leggja niður það sem er
hneykslanlegt, svo sem ferða-
dagpeninga fyrir kostnaði sem
enginn er. Breyta því sem er
óverjandi: ríflegum lífeyrisrétt-
indum. Og það sem erfiðast er:
komast að niðurstöðu um inn-
byrðis samræmi í kjörum tiltek-
inna hópa, bera saman við þá
sem samanburðarhæfir eru
annars staðar, og taka tillit til
almennrar kjaraþróunar. Sem
sagt: skilgreina réttlætið í tekj-
um æðstu manna ríkisins. Hver
þorir?
Stefán Jón
Hafstein
skrifar
Hvernig er hægt að skil-
greina óréttlæti ef maður
veit ekki hvað réttlæti
er? „Óréttlæti“ er það orð sem
nú 6r öskrað upp í vindinn
vegna úrskurðar Kjaradóms um
laun æðstu manna ríkisins.
„Burt með Kjaradóm,“ segir
dómkór alþýðunnar. „Það hefði
nú verið nær að segja 6%,“ seg-
ir ijármálaráðherrann, „eða 5
til 6%“ segir forsætisráðherra.
Til að friða ljónin kastar ríkis-
stjórnin bitum fyrir þau: hækk-
un á tryggingabótum og at-
vinnuleysisbótum. Allt er þetta
tii að komast hjá því að ræða
kjarna málsins.
Kjarni málsins...
...er þessi: Það er alveg sama
hvernig menn reyna að ljúga að
sjálfum sér að Kjaradómur
ákveði iaun æðstu manna, hann
gerir það ekki, nema að hluta,
og fyrir suma. Deilur um hækk-
un upp á 4.7%, 5-6% eða 8.55%
eru upp í vindinn. Kjaradómur
á að ákveða laun tiltekinna
hópa og taka þar mið af: 1) inn-
byrðis samræmi í kjörum þess-
ara hópa, 2) að þau séu í sam-
ræmi við laun annars staðar í
samfélaginu hjá fólki með sam-
bærilega ábyrgð, og 3) með til-
liti til þróunar á kjaramarkaði.
Út frá þessu, og innan tiltölu-
lega þröngs ramma sem dóm-
urinn gefur sér, telur hann, og
því er ég eins sammála og I
hægt er fyrir leikmann, að /
talan 8.55% sé ekkert verri /
en hver önnur. Út af fyrir /
sig getur þessi tala alveg L~.
staðist eins og formaður
dómsins hefur margoft hamrað
á. Samt er hún út í bláinn.
Víðara samhengi
Hið víðara samhengi er nokkuð
sem ekki verður séð að dómur-
inn taki tillit til. Og er niður-
staða hans þó „ítarlega" rök-
studd eins og þar er haldið
fram. Hvert er samhengið? Kjör
þessara manna sem um ræðir
eru aðeins AÐ HLUTA ákveðin
með grunnkaupi. Æðstu menn
ríkisins búa í tekjuöflunarkerfi
sem er ógagnsætt og spillt og
Kjaradómur tekur ekki á.
Forseti og ráðherrar
Kjaradómur ákveður upp á
hundraðkalla hver laun forseta
eigi að vera, forsætisráðherra
og ráðherra. Upp á hundrað-
kall. Forseti hefur 434 þúsund
á mánuði. Og tvö hundruð
krónum betur. En. Hann er
skattlaus. Kjaradómur ákveður
ekki að forseti sé skattlaus.
Tekur hann mið af því? Forseti
nýtur sérlega góðra lífeyrisrétt-
inda jafnvel þótt hann sitji
skamma hríð á stóli. Er það
metið til launa? Og svo nýtur
hann persónulega hlunninda af
jörðinni Bessastöðum, ef hann
vill, dúntekju. Og svo fær hann,
og væntanlega maki líka, fulla