Dagur - Tíminn Reykjavík - 05.04.1997, Side 2

Laugardagur 5. apríl 1997 - II
Jkgur-Smmtm
H U S I N
B Æ N U M
Freyja Jónsdóttir
skrifar
s
Aður en Laugavegur var
lagður náði Vegamóta-
brú, síðar kallaður
Vegamótastígur að Klappar-
stíg. Um 1870 voru þrx'r bæir
á þeim slóðum sem Lauga-
vegur 21 er nú og lengra upp
með Klapparstx'gnum. Þeir
voru kallaðir Vegamótabæir
og drógu nafnið af vegamót-
um sem þarna voru en þar
skiptust vegir sem lágu aust-
ur úr bænum. Vegurinn frá
Bakarabrekku og að Vega-
mótabæjunum var nefndur
Vegamótastígur.
í byrjun mars 1884 fær
Magnús Pálsson múrari leyfi
til að byggja sér hús, 10 x 9
álnir, norðan við Vegamóta-
brú. Byggingin átti að standa
5 álna íjarlægð frá Vegamóta-
brú og í sömu ijarlægð frá
Klapparstíg.
Magnúsi var úthlutuð lóð-
arviðbót, 6 álna breiða ræma
vestan við lóð hans norður
frá Laugavegi í oktober 1888.
Húsið var fyrst tekið til
brunavirðingar 19. ágúst
1884 og er þá skráð við Vega-
mótabrú. Það segir að Magn-
ús Pálsson hafi byggt hús, 8 x
5 1/2 álnir að grunnfleti. Það
er byggt af bindingi múruð-
um með múrsteini. Annar
hliðarveggurinn er úr hlöðn-
um grásteini. Þakið er með
járni á langböndum, í húsinu
eru fimm íbúðarherbergi og
eldhús.
Við vesturenda hússins er
skúr, 3x8 álnir, hæð 5 1/2
álnir, sem er notaður til
geymslu. Ekki kemur fram
hver byggði þennan skúr eða
hvenær hann var byggður.
í mati frá janúar 1885 seg-
ir að Magnús Pálsson hafi
fullgjört hús sitt við Vega-
mótabrú.
Samkvæmt íbúaskrá frá
árinu 1890 eru í húsinu þrjú
heimili. Á fyrsta heimili búa:
Magnús Pálsson, húsbóndi,
múrari og eigandi hússins, 46
ára, fæddur í Reykjavík;
Steinunn Jónsdóttir, kona
hans, 56 ára, fædd í Reykja-
vfk og börn þeirra sem öll eru
fædd í Reykjavík; Jón, 24 ára,
Magnús, 18 ára, Helga, 15
ára, og tökubarnið Margrét
Árnadóttir, 5 ára. Einnig voru
á heimilinu; Matthías Árna-
son, 23 ára, skósmíðanemi og
leigjandi, frá Garðasókn á
Akranesi; og Magnús Bene-
diktsson, 20 ára, skósmiður
og leigjandi. Á öðru heimili
voru: Jón Þórðarson, hús-
bóndi og sjómaður, 55 ára,
fæddur í Arnarbælissókn,
Helga Snorradóttir, kona
hans, 55 ára, fædd í Grinda-
víkursókn, Guðfinna Jóns-
dóttir þeirra dóttir, 18 ára,
fædd í Gaulverjabæjarsókn,
Marta Markúsdóttir leigjandi
og lausakona, 55 ára, fædd í
Búrfellssókn og Georg Emil
Pétursson, 16 ára, dótturson-
ur Mörtu, fæddur í Reykjavík.
Á þriðja heimilinu voru:
Guðjón Knútsson, húsbóndi
ig sjómaður, 21 árs, fæddur í
’eykjavík; Málfríður Ásbjarn-
rdóttir kona hans, 27 ára,
Laugavegur 21
fædd á Akranesi; og Valdimar
Finnsson tökubarn, 9 ára,
fæddur í Reykjavík.
í september 1895 sækir
Ole J. Haldorsen um að
stækka húsið svo að það verði
10 3/16 x 12 9/16 álnir að
grunnfleti og að byggja við
það skúr, 4x8 1/4 álnir. Leyf-
ið var veitt en það skilyrði
sett að hlið skúrsins sem veit
að Klapparstíg 3, sé með eld-
varnarvegg. Á sama tíma var
byggð ein hæð ofan á húsið.
Ole J. Haldorsen kaupir
húsið af Magnúsi Pálssyni í
mars 1897. Ekki er vitað með
vissu hvort þessi tímasetning
miðast við að afsal sé gert
fyrir eigninni eða Ole J. og
Magnús hafa átt eignina sam-
an í nokkur ár. En eins og
greint er frá hér á undan er
það Ole J. sem stækkar húsið
1895.
í júní 1924 er húsið tekið
til brunavirðingar: Þar segir
að húsið sé byggt af bindingi,
klætt utan borðum, pappa og
járni á þrjár hliðar en annar
hliðarveggurinn er úr hlöðn-
um steini. Þakið er úr borða-
súð með pappa og járni þar
yfir. Á neðri hæðinni er sölu-
búð með skúffum, hillum og
borðum, fjögur íbúðarher-
bergi og eldhús. Skilveggir
eru úr bindingi með tvöföld-
um þiljum og þiljað er neðan
á loftbita. Allt þiljað og ýmist
veggfóðrað eða málað. Á efri
hæðinni er sama herbergja
skipan og frágangur allur
svipaður og á neðri hæðinni.
Kjallari er undir öllu húsinu
2,2 metra hár með stein-
steypugólfi, notaður fyrir
geymslu. Þá var sölubúð á
fyrstu hæð og mun Ámundi
Árnason hafa verslað þar um
tíma.
f kjallaranum hússins er
brunnur sem nú er búið að
setja yfir. Hann gerði Ole J.
Haldorsen og var brunnurinn
notaður til þess að leskja í
kalk, en það var notað x' stein-
límsgerð. í kjallaranum hafði
Ole trésmíðaverkstæði og
stóð hefilbekkurinn sem hann
smíðaði sjálfur í horninu
Klapparstígsmegin. Lengi vel
var ekki leitt rafmagn á efri
hæðina nema rafmagnsljós
voru í tveimur herbergjum og
eldað á kolavél.
Gluggum var breytt í hús-
inu árið 1925 og 1957 voru
gerðar útlitsbreytingar á úti-
dyrum.
Ole byggði bæði hús í
Reykjavík og úti á landi.
Hann byggði kirkjuna í Norð-
tungu og verslunarhús í
Borgarnesi. Hann smíðaði
einnig vagnhjól og vagna. Af-
komendur hans vita ekki til
þess að hann hafi verið titlað-
ur skipasmiður eins og gert
er í íbúaskrá sem gerð var
um aldamótin síðustu. En
hann var lærður trésmiður og
fékkst einnig við steinsmíði.
Ole og kona hans Else voru
bæði norsk að ættum og fædd
í Noregi. Börn þeirra voru:
Haldor Johann, Ragnar
Sevirin og Johanne. Yngri
systkinin giftust ekki og eign-
uðust ekki afkomendur.
Haldor Johann og kona hans
Sigurrós Þorláksdóttir eign-
uðust soninn Þorlák sem var
þekktur listmálari. Hann var
með vinnustofu og málverka-
sölu á fyrstu hæðinni í húsinu
á árunum 1964 til 1974.
Systkinin Ragnar og Johanne
bjuggu á efri hæðinni alla
ævi.
í kirkjubókum frá árinu
1901 búa tuttugu manns á
Laugavegi 21. Þá er allt húsið
notað til íbúðar. Þar skal
fyrstan telja húseigandann
Ole J. Haldorsen, 51 árs, hús-
bónda, múrara og skipasmið,
fæddan í Noregi; Þá Else
Johnsdatter, 31 árs, fædda í
Noregi; og loks börn þeirra
Haldor Johann, 8 ára, Ragn-
ar, 5 ára og stúlkubarn á
fyrsta ári.
Þá eru á öðru heimili í
húsinu: Guðrún Sigríður
Snorradóttir, 40 ára, fædd í
Álftaneshreppi og sonur
hennar Georg Finnsson, 17
ára, verslunarmaður.
Á þriðja heimilinu búa Jón
Jónsson húsbóndi og sjómað-
ur, 52 ára fæddur í Mosfells-
sókn; Ólöf Hansdóttir bú-
stýra, 43 ára fædd x' Laugar-
nessókn, og Jón Bergþór, 11
ára, sonur húsbóndans.
Á íjórða heimilinu eru
hjónin Ólafur Ólafsson hús-
bóndi og sjómaður, 46 ára
fæddur í Sauðafellssókn og
Jóhanna Guðbjörg Jóhanns-
dóttir, 44 ára fædd í Borgar-
sókn; Ólafur, 21 árs sonur
hjónanna, sjómaður, og
einnig tvær fósturdætur
þeirra, Ragnheiður Árnadótt-
ir, 8 ára fædd á Akranesi og
Jóhanna Viktoría Maríusdótt-
ir, 5 ára fædd í Hvaiximssókn í
Norðurárdal.
Á fimmta heimilinu voru
hjónin Eiríkur Guðmundsson,
húsbóndi og trésmiður, 33
ára fæddur í Mosfellssókn og
Vilborg Guðnadóttir, 32 ára
fædd í Lágafellssókn, börnin
hjónanna, Guðmundur 9 ára
og Ásta Sigríður 7 ára; einnig
var á heimilinu Sigríður
Ólafsdóttir hjú, 20 ára, fædd í
Garðasókn á Akrnesi.
í íbúaskrá frá árinu 1910
eru einungis talin til heimilis
á Laugavegi 21 hjónin Ole og
Else ásamt börnum sínum
þremur, en þeim fæddist
dóttirin Jóhanne Karoline 27.
janúar1901.
Ole Johan Haldorsen lést
6. mars 1931.
Else Johnsdatter lést 30.
mars 1954.
Guðmundur B. Vikar var
með klæðskerastofu á fyrstu
hæð hússins eftir að Ámundi
Árnason hætti að versla þar.
Á eftir honum kom Hannes
Erlendsson klæðskerameist-
ari og var þar á árunum frá
1930 til 1960.
Núna á síðustu árum hefur
verið fataverslun á fyrstu hæð
hússins og í kjallaranum hef-
ur einnig verið verslað með
fatnað.
Laugavegur 21 á sér mikla
sögu sem því miður er ekki
hægt að koma allri fyrir í lít-
illi blaðagrein sem þessari. Á
sumardögum þegar erlendir
ferðamenn fara um í hópum
á Laugaveginum sjást þeir oft
stoppa og virða þetta gamla
og reisulega hús fyrir sér.
Heimildir frá Árbæjarsafni, Borgar-
skjalasafni og Þjóðskjalasafni.