Dagur - Tíminn Reykjavík - 26.04.1997, Page 10

Dagur - Tíminn Reykjavík - 26.04.1997, Page 10
10 - Laugardagur 26. apríl 1997 jOayinÆmmm PJÓÐMÁL Kirkja Krists og þjóðkirkja íslands Útvarpspredikun 20. apríl Séra Halldór Reynisson etta einkennilega páskahret sem spaugstofumenn ollu meðal þjóðarinnar virðist nú að mestu vera gengið yfir. Það má eflaust deila um hversu smekklegt það efni var sem þeir báru á borð, - en fátt réttlætir þó þau hörðu viðbrögð sem Spaugstofuþáttur- inn kallaði fram af hálfu nokkurra fulltrúa kirkjunnar. Það stendur samt eftir þegar storminn hefur lægt að málið allt og meðhöndlun þess hefur enn á ný vakið spurningar hjá mörgu hugsandi fólki um stöðu íslensku þjóðkirkjunnar. Spurningar, vangaveltur og efa um ágæti þessarar öldnu stofnunar sem ekki er auðvelt að þagga niður. Ber ríkisvaldinu að styðja og styrkja þjóðkirkjuna? Á íslenska ríkið að bera kostnað af henni? Það verður að segjast eins og er að vaxandi efa gætir um þetta fyr- irkomulag - ekki einungis á meðal þeirra sem ekki teljast til íslensku þjóðkirkjunnar, - heldur einnig á meðal ýmissa þjóðkirkjumanna - jafnvel einnig á meðal presta. Áður en lengra er haldið er kannski rétt að við hugleiðum að- eins hvað kirkja er. Hvað er kirkja? Ég lagði þessa spurningu fyrir skólabörn sem komu í heimsókn hingað í kirkjuna ekki alls fyrir löngu. Sum barnannk sögðu að kirkja væri hús, bygging eins og t.d. Neskirkja. Gott ef einhver nefndi ekki að kirkja væri stofnun, þó að sá hinn sami skildi nú ekki vel hvað það orð þýddi - en eftir smá vangaveltur sagði eitt barnanna að kirkja væru þeir sem tryðu á Jesú Krist. Já, betur er ekki hægt að svara þessu. Kirkjan eru þeir sem trúa á Jesú Krist og reyna að lifa í samræmi við þá trú. Kirkj- an snýst um þennan boð- skap og hún er mynduð af fólki af holdi og blóði. Hún er eða á að vera samfélag, samtakamáttur þeirra sem vilja þjóna guði og efla kærleikann og róttlætið á jörðinni. En geta menn þá ekki þjónað Guði hver á sinn hátt, hver fyrir sig? Vissu- lega, en er ekki samtaka- mátturinn meiri, en þegar hver baukar í sínu horni - og er ekki eðlilegt að þeir sem hafa sama h'fsviðhorf leggi saman krafta sína í hinni góðu baráttu? Það að lifa sem kristinn maður er að hafa tilfinningu fyrir því að annað fólk skipti máli. Enginn er eyland - sérhver maður er hiuti af meginlandi, sagði enski skáldklerkurinn John Donne. Þetta meginland kristinna manna er einmitt kirkjan. Það er haft eftir Kyprían kirkju- föður að þeir sem eiga Guð að föð- ur eigi kirkjuna að móður. í þessu andlega samfélagi rúmast allir. „í húsi föður míns eru margar vistar- verur" heyrðum við Jesú segja í guðspjallinu sem var lesið áðan. Það er svo annað mál hvort allir vilji tilheyra kirkjunni eða ekki. Þetta andlega samfélag - kirkj- an - á sér síðan birtingarform í stofnunum eins og þjóðkirkju ís- lands og í einstökum söfnuðum um land allt. Og þjóðkirkja er hún meðan að meginþorri landsmanna telst til hennar. Um leið er hún rík- iskirkja af því að hún nýtur stuðn- ings og verndar ríkisvaldsins eins og það heitir í stjórnarskránni. Mikið djúp Einhvern veginn læðist að mér sá grunur að það sé mikið djúp stað- fest á milli kirkjunnar sem and- legs samfélag og þeirrar sein- heppnu ríkisstofnunarkirkju sem almenningur hefur í huga þessa dagana þegar rætt er um íslenska þjóðkirkju. Mér er heldur ekki grunlaust um að íslenska ríkiskirkjan sé orðin nokkuð firrt frá íslenskri þjóð. Að minnsta kosti benda þær uppákomur sem orðið hafa innan kirkjunnar síðustu misserin ekki til annars. Jónas Kristjánsson ritstjóri ger- ir kirkjuna að umræðuefni í leiðara DV 5. apríl sl. Þar segir hann m.a.: „Þjóðkirkjan hefur verið að reyna á þolrif þjóðarinnar á und- anförnum árum. Erfitt er að sjá, að úr því verði bætt á annan hátt en með róttækri aðgerð á borð við þá, sem oft hefur verið nefnd, aðskilnaði ríkis og kirkju og til- heyrandi eignaskiptasamningi ríkis og kirkju.“ Úr annarri átt heyrist í Bubba Morthens sem spyr á nýjustu plötunni sinni: „Er blinda kirkj- unnar að sigla henni í strand?" Það er ekki annað að sjá en að þessir menn beri hag kirkjunnar fyrir brjósti þegar þeir segja þetta. Og þeir eru víst fjölmargir í þessu landi sem svíður það sárt að „vor kristna móðir“ - eins og kirkjan er stundum kölluð - þoli niðurlægingu og háðung. Getur það verið að íslenskri þjóðkirkju væri hollast að ganga út úr því skjóli sem ríkisvaldið hefur veitt henni til þessa? Er hugsanlegt að þjóðkirkjan verði sterkari boðberi Krists, - styrkari stoð hinum smáa- og beittara sverð í þágu mannúðar, ef hún fengi að standa ein og óvarin? Reyndar verður strax að taka það fram að nú hin síðari ár hef- ur í mörgu verið greint á milli ríkis og kirkju. En í eðli sínu hafa þessi tengsl h'tið breyst. Ríkinu ber áfram samkvæmt stjórnar- skrá að styðja og styrkja þjóð- kirkjuna. Mér er spurn hvort þjóðkirkj- an verði áfram í svipaðri sambúð við ríkisvaldið og ómyndug eigin- kona sem þorir ekki annað en að bera allt undir mann sinn? Víst væri það tímaskekkja. Ríki og kirkja Það eru veigamikil rök fyrir því að greina ríki og kirkju meira að en nú er gert. Þau koma úr tveimur áttum; annars vegar frá pólitísk- um og heimspekilegum hugmyndum um eðli ríkis- valds - hins vegar koma rökin frá trúnni sjálfri. Skoðum fyrst hin pólit- ísku og heimspekilegu rök. Hugmyndir okkar um eðli þjóðfélagsins og ríkis- valdsins stafa ekki síst frá réttindabaráttu manna í Evrópu og Ameríku fyrir tvö til þrjú hundruð árum. Sú barátta fólst m.a. í því að menn fengju að hafa trúarsannfæringu sína í friði fyrir ríkisvaldinu. Trú- frelsi, tjáningarfrelsi og önnur mannréttindi voru talin náttúrulegur réttur manna, og allir menn væru skapaðir jafnir með sömu kröfu til slfkra réttinda. Þessi hugmynd um mannréttindi er grundvallaratriði í vestrænu lýðræði. Samkvæmt henni hefur ríkisvaldið ekki leng- ur neitt vald yfir skoðunum þegn- anna og tjáningarfrelsi svo fremi sem það er í samræmi við al- mennt siðferði. Ríkið á ekki að styðja eitt lífsviðhorf frekar en annað. Ekki eina kirkjudeild eða trúfélag umfram önnur. Það eru lika veigamikil rök fyrir aðskilnaði ríkis og kirkju sem koma frá trúnni sjálfri. Við kristnir menn trúum því að Krist- ur sé vegurinn, sannleikurinn og h'fið. f honum sé Guð með ein- stæðum hætti að verki. Kristur er ékki einn vegur af mörgum - hann er vegurinn - hann er held- ur ekki einn sannleikur af mörg- um - hann er sannleikurinn - og hann var ekki bara lifandi maður - í honum bjó sjálft lífsaflið. Um það vitnar guðspjall þessa sunnu- dags. Það þarf hver og einn að taka afstöðu til þessa Krists - en ótil- neyddur. Krist- ur beitir hvorki rannsóknarrétti né ríkissak- sóknara fyrir sig - og það hggur í hlutar- ins eðli að hon- um fylgja ekki allir. Hann þarf heldur ekki á vernd keisara, kóngs eða ríkis- stjórnar íslands að halda. Hann var kominn sem lausnari heims- ins en hann sagði aldrei að allur heimurinn myndi fylgja sér - ekki einu sinni allir íslendingar. Fjölhyggja Það er stundum sagt að ljölhyggja einkenni heiminn í dag. Þeir dag- ar þegar allir hugsa og lifa eins eru liðnir. Hvorki íslensk né önn- ur vestræn menning er lengur eins heildstæð og hún var fyrr á öldum þegar ríkiskirkjan varð til. Við getum einfaldlega ekki lokað augunum fyrir því að sú menning sem ríkiskirkjan spratt upp úr er í upplausn. Átökin innan kirkj- unnar eru hka til merkis um það að fjölhyggjan er farin að setja mark sitt á hana. Svo er það annað: Margir hta á það sem ákveðin forréttindi að þjóðkirkjan njóti verndar ríkis- valdsins. Þá vaknar vitaskuld spurningin hvernig forréttinda- hópur geti verið sannur málsvari þeirra sem minna mega sín - þeirra sem ná ekki einu sinni sín- um rétti - hvað þá forróttindum? Það eru þó líka til rök sem mæla með núverandi sambandi ríkis og kirkju. Sterkustu rökin eru vitaskuld þau að enginn önn- ur stofnun en kirkjan hefur hlúð eins mikið að vexti og varðveislu íslenskrar menningar í aldanna rás. Þrátt fyrir það sem sagt hef- ur verið hér á undan er það enn stór hluti af íslenskri sjálfsvitund að tilheyra kirkju og kristni. ís- lensk menning og kirkjuleg menning verða einfaldlega ekki aðgreindar. Að auki er svo fjöldamargt í hugsun okkar, venjum, lögum og siðfræði sem á rætur að rekja til kristinnar trúar. Jafnvel bók- menntaarfurinn sem við erum hvað stoltust af - var hann ekki mikið til skrifaður í klaustrum? Ef pólitísk, heimspekileg og guðfræðileg rök mæla með að- greiningu ríkis og kirkju þá mæla menningarleg rök fyrir áframhaldandi sambúð þar á milli. Nú er skammt til þess að við höldum upp á 1000 ára afmæh kristnitökunnar. Þá varð niður- staðan sú að ein þjóð þyrfti að hafa einn sið til að slíta ekki frið- inn. En höfum við ekki þroskast að umburðarlyndi á 1000 árum? Getum við ekki enn litið á okkin- sem eina þjóð þrátt fyrir að menn í raun aðhylhst fleiri en einn sið? Og þó hggja rætur okkar vel- flestra í hinum kristna sið. Samt sem áður ætti það að vera íhug- unarefni okkar fslendinga við þessi tímamót, hvort núverandi samband rfkis og kirkju sé heppi- legt miðað við breytta þjóðfélags- gerð. Að borði og sæng Getur það kannski verið lausn að rjúfa að mestu hin íjárhagslegu tengsl, milh ríkis og kirkju, að kirkjan hafi sfna eigin stjórnsýslu, réttarfar og löggjöf í eigin efmnn, en haldi eftir sem áður menning- arlegu sambandi við íslenska rík- ið? Væri það möguleiki að aðskilja ríki og kirkju „að borði og sæng“ svo notað sé kunnuglegt dæmi? Ég er vegur- inn, sannleikur- inn og lífið, seg- ir Kristur við lærisveinana í guðspjalli dags- ins. Fyrir æðstu presta og fyrir- menn þjóðar hans voru þessi orð hins vegar argasta guðlast. - Fyrir sannleikann hlaut Kristur því að deyja - en í hinu nýja lífi reis hann upp - og vegurinn var söfnuður hinna fyrstu lærisveina einmitt nefndur en fékk seirma nafnið kirkja. „Ég er vegurinn, sannleikurinn og lífið.“ Fyrir þessi orð varð kirkjan til, þetta systra- og bræðraband sem leitast við að fylgja Kristi. Þér er boðið að ganga þennan veg Krists - þór sem vilt tilheyra kirkju Krists - og þó skaltu ekki ganga hann nema af fúsum og frjálsum vilja - og fyrr skaltu ekki ganga hann en þú ert reiðubúinn að leita sannleikans í hverju máli - og verja lífið í öllum þess mynd- um. Kirkja Krists, einnig þjóðkirkja íslands verður ávallt að leitast við að ganga á vegi hans, lifa hfi hans og láta sannleika hans leiða sig. Annan stuðning og aðra vernd þarf kirkja Krists ekki að hafa. Biðjum Krist að hann veiti kirkjunni sinn stuðning og sína vernd í hans nafni. Amen. \ GRUNNSKÓLAR =25 HAFNARFJARÐAR Lausar kennarastöður í Hafnarfirði eru um 3200 nemendur í sex grunnskólum. í bænum er góður skólaandi og framundan er mikil uppbygging, stöðugt þróunarstarf og nýsköpun. Við auglýsum eftir áhugasömum og dugmiklum kennurum. Umsóknareyðublöð liggja frammi á Skólaskrifstofu Hafnarfjarðar, Strandgötu 31, en umsóknir berist til skólastjóra sem veita allar nánari upplýsingar um stöð- urnar, Umsóknarfrestur er til 20. maí 1997. Hvaleyrarskóli 1.-10. bekkur 550 nemendur Skólastjóri: Helga Friðfinnsdóttir, vinnusími 565 0200 Lausar stöður: íþróttakennsla Almenn kennsla (yngri nemendur) Lækjarskóli 1.-10. bekkur 450 nemendur Skólastjóri: Björn Ólafsson, vinnusími 555 0585 Lausar stöður: íþróttakennsla Tónmenntakennsla Enskukennsla Setbergsskóli 1.-10. bekkur 660 nemendur Skólastjóri: Loftur Magnússon, vinnusími 565 1011 Lausar stöður: Sérkennsla Öldutúnsskóli 1.-10. bekkur 680 nemendur Skólastjóri: Haukur Helgason, vinnusími 555 1546 Lausar stöður: íþróttakennsla Handmenntakennsla (hannyrðir) Dönskukennsla Almenn kennsla (yngri nemendur) Skólafulltrúinn í Hafnarfirði. Það eru þó líka til rök sem mæla með núverandi sambandi ríkis og kirkju.

x

Dagur - Tíminn Reykjavík

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagur - Tíminn Reykjavík
https://timarit.is/publication/253

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.