Dagur - Tíminn - 07.09.1996, Blaðsíða 11

ÍDagur-Œmmm
MINNIN GAGREINAR
Laugardagur 7. september 1996-XI
Þórir Benediktsson
Þórir Benediktsson iðnverka-
maður fæddist á Hlíðarenda
í Bárðardal 28. nóvember
1913. Hann lést á Landakotsspít-
ala 28. ágúst sl.
Foreldrar hans voru Benedikt
Ágúst Kristjánsson, fæddur í
Fossseli í Köldukinn 26. ágúst
1874, dáinn 12. maí 1952, og
kona hans, Steinunn Guðrún Jó-
hannesdóttir frá Sandhólum í
Eyjafirði, fædd 11. september
1876, dáin 23. desember 1932.
Systkini Þóris: Hermann, fædd-
ur 1904, dáinn 1993; Laufey
Kristjana, fædd 1908, dáin 1992;
Guðrún Anna, fædd 1911, og
Steingrímur, fæddur 1915.
Foreldrar Þóris Quttu að Stór-
ási í Bárðardal 1915 þar sem þau
bjuggu til ársins 1930 er þau
fluttu að Svartárkoti í sömu sveit
þar sem fjölskyidan var búsett
næstu þrjú árin.
Þórir stundaði nám við Hér-
aðsskólann að Laugum í Reykja-
dal á árunum 1934-1937, fyrst við
gagnfræðanám, en síðasta vetur-
inn var hann í smíðadeild skól-
ans. Veturna 1939-1941 stundaði
hann nám við Bændaskólann á
llvanneyri í Borgarfirði og út-
skrifaðist þaðan sem búfræðing-
ur. Á þessum árum vann Þórir
ýmis sveitastörf. Vann hann með-
al annars að bústörfum hjá
Þórólfi Sigurðssyni í Baldursheimi
í Mývatnssveit og var ráðsmaður
að Þingeyrum í Húnavatnssýslu.
Einnig vann hann ýmiss konar
verkamannavinnu í Reykjavík eft-
ir 1940.
Árið 1947 kvæntist Þórir
Björgu Gunnlaugsdóttur, fæddri á
Eiði á Langanesi 9. september
1917. Foreldrar hennar voru
hjónin Gunnlaugur Jónasson,
fæddur á Eldjárnsstöðum 22. maí
1872, dáinn 16. desember 1962,
og kona hans, Þorbjörg Daníels-
dóttir, fædd 22. ágúst 1879 á Eiði
á Langanesi, dáin 19. apríl 1936.
Börn þeirra eru: 1) Hilmar,
fæddur 15. aprfl 1947, kvæntur
Guðlaugu Ólafsdóttur. Þeirra son-
ur er Ólafur, fæddur 25. júní
1976. 2) Þorbjörg, fædd 28. sept-
ember 1951. Hennar maki er Ari
H. Ólafsson. Börn þeirra eru Ólaf-
ur Þór, fæddur 1. maí 1974, Björg,
fædd 20. janúar 1976, Helgi Þór,
fæddur 8. aprfl 1982, og Anna
Guðrún, fædd 5. febrúar 1988. 3)
Benedikt, fæddur 9. febrúar 1953,
kvæntur Elínborgu B. Sturlaugs-
dóttur. Þeirra börn eru Bergur,
fæddur 5. maí 1982, Matthildur,
fædd 19. nóvember 1984, og Sara,
fædd 5. september 1987. Sonur
Benedikts með Þórdísi Guð-
mundsdóttur er Þórir, fæddur 30.
júní 1976. 4) Steinunn, fædd 13.
september 1954, maki Eyjólfur
Brynjólfsson. Þeirra börn eru
Eyjólfur Kári, fæddur 8. febrúar
1984, og Þórir Örn, fæddur 27.
nóvember 1986. Sonur Steinunn-
ar og Þórólfs Halldórssonar er
Kjartan, fæddur 13. janúar 1973.
Börn Eyjólfs með fyrri konu,
Rannveigu Karlsdóttur, eru Bryn-
hildur, sem á eitt barn, Brynjólfur
Gísli og Helga Lilja, scm á þrjú
börn. 5) Herdís, fædd 9. maí 1956,
inaki Guðmmidur Ragnarsson.
Barn þeirra Stella Rut, fædd 28.
febrúar 1995. 6) Gunnlaugur,
fæddur 21. október 1957, kvænt-
ur Sigrúnu Bjarnadóttur. Þeirra
börn eru Ingibjörg, fædd 27. októ-
ber 1975, hún á einn son, Gabríel
Dag; Rakel, fædd 8. september
1978, og Eva, fædd 4. febrúar
1992. Þórir og Björg hófu búskap-
inn í Hafnarfirði, en fiuttu til
Reykjavíkur 1949, þar sem þau
bjuggu fyrst á Kirkjusandi. Árið
1954 fiuttu þau í eigið húsnæði í
Melgerði 12, sem verið hefur
heimili þeirra síðan.
Sama árið og þau Þórir og
Björg giftu sig hóf Þórir störf sem
iðnverkamaður hjá Trésmiðjunni
Völundi. Þar starfaði hann síðan
samfellt til ársloka 1986, er hann
lét af störfum fyrir aldurs sakir.
Sl. miðvikudag var móðurbróð-
ir minn, Þórir Benediktsson, bor-
inn til grafar. Á kveðjustund er við
hæfi að líta til baka og riíja upp
liðna tíð. Þá reikar hugurinn til
æskustöðvanna norður í Bárðardal
þar sem Þórir átti sín uppvaxtarár.
Benedikt afi hóf búskapinn á
Hlíðarenda í Bárðardal. En þau
hjónin áttu ekki jörðina og urðu að
víkja af henni árið 1915. Fluttust
þau þá að Stórási í Bárðardal, sem
er eitt af heiðarbýlunum milli Mý-
vatnssveitar og Bárðardals sem
byggðust upp á síðustu öld í kjöl-
far Iandþrengsla í dalabyggðum.
Sjálfsagt hafa húsakynnin á Hlíð-
arenda ekki verið til sérstakrar
fyrirmyndar á þessum árum. Samt
sem áður er ekki að efa að fiutn-
ingurinn þaðan að Stórási hefur
orðið mikil viðbrigði til hins verra
fyrir íjölskylduna. Á Illíðarenda
var tvímælalaust gott að búa, jörð-
in er miðsvæðis í blómlegri sveit,
sléttar grundir og móar milli
Skjálfandafljóts og skógi vaxinnar
vesturhlíðar dalsins, byggð til
beggja handa og beggja vegna
Fljótsins. Aftur á móti var Stórás
eitt af afskekktustu heiðarbýlun-
um í sveitinni, úr sjónmáli við alla
mannabyggð og húsakynni vægast
sagt lóleg. En kostir leiguliðans
voru ekki margir og því var stefn-
an tekin á heiðina þegar ekki
fékkst húsnæði í dalnum.
í Stórási bjuggu þau hjónin síð-
an til 1930 er jörðin fór í eyði og
þar áttu systkinin sín uppvaxtarár.
Enda þótt búskapur afa og ömmu í
Stórási einkenndist af hvíldarlitlu
brauðstriti, sem börnin urðu að
taka fullan þátt í svo fljótt sem þau
voru þess megnug, fer ekki á milli
mála að margar góðar minningar
voru tengdar verunni þar. Þar áttu
þau góða nágranna sem deildu
með þeim áþekkum lífskjörum í
blíðu og stríðu. Á Ileiðinni ríkir
mikil sumarfegurð og öll náttúran
iðar af lífi fugla og ferfætlinga
bæði villtra og taminna. Um það
get óg borið, sem eytt hef margri
vornóttinni á þessum slóðum í
viðureign við lágfótu.
Úr hrjóstrugum jarðvegi vaxa
sterkir stofnar sem ekki láta sér
allt fyrir brjósti brenna. Það sann-
aðist á systkinunum frá Stórási og
þar var Þórir engin undantekning.
Ekki man ég sórstaklega eftir
Þóri frænda á fyrstu árum mínum
í Bárðardal. Kynni okkar hófust er
ég þurfti að dvelja langdvölum á
Landspítalanum árið 1945 vegna
fótbrots. Kom hann stundum á
spítalann til að heimsækja þennan
níu ára gamla frænda sinn. Eftir
að spítalavistinni lauk dvaldi ég
svo í nokkra mánuði að Hliði á
Álftanesi þar sem þeir bræðurnir,
Þórir og Steingrímur, bjuggu þá
ásamt Benedikt afa. Á þeim tíma
stundaði Þórir vinnu í Reykjavík
með búskapnum á Illiði, sem mun
hafa verið eggjaframleiðsla og
ræktun garðávaxta. Á þessurn
tíma tók ég miklu ástfóstri við
þessa frændur mína, sem aldrei
hefur borið skugga á.
Veturinn 1955-56 vann ég á
Keflavíkurflugvelli. Þá voru þau
Þórir og Björg, eða Bogga eins og
hún er oftast kölluð, flutt í Mel-
gerði 12 og flest börnin fædd.
Enda þótt húsið væri ekki stórt,
var ætíð nóg gistirými fyrir okkur
frændurna, mig og Tryggva Krist-
jánsson, þegar við komum í bæinn
um helgar og sannaðist þar að þar
sem er hjartarými þar er og hús-
rými. Þá kynntist ég Boggu hans
Þóris fyrst og gerði mér fljótt grein
fyrir að frændi minn hafði verið
meira en lítið heppinn í vali á eig-
inkonu. Ég var raunar ekki með
öllu ókunnugur hennar fólki, þar
sem Jónas, bróðir hennar, og
Laufey, systir Þóris, höfðu gengið í
hjónaband árið 1939 og sest að á
föðurleifð þeirra systkinanna, Eiði
á Langanesi. Á Eiði munu leiðir
þeirra Þóris og Boggu fyrst hafa
legið saman, enda þótt nokkur ár
liðu þar til þau hófu búskap.
Eftir að ég settist að í Reykjavík
með ijölskyldu mína voru heim-
sóknir í Melgerði 12 einn af föstu
punktunum í tilverunni. Áttum við
Sigrún, kona mín, ótaldar ánægju-
stundir þar og bundumst þeim
hjónunum, börnum þeirra og
tengdabörnum traustum vináttu-
böndum.
Þórir Benediktsson var meðal-
maður á hæð og samsvaraði sér
vel. Hann var alla tíð ákaflega
starfsamur og samviskusamur svo
af bar. Glöggt mátti finna á hús-
Kveðja frá félagsmálaráðu-
neyti
Fyrir nokkrum dögum rædd-
um við hér á innanhússfundi í fé-
lagsmálaráðuneytinu með hvaða
hætti skyldi minnast 50 ára af-
mælis ráðuneytisins nú í septem-
ber. Hefur verið talið eðlilegt að
miða stofnun ráðuneytisins við
septembermánuð 1946, en þá tók
það til starfa sem sjálfstæð
stjórnardeild með skrifstofustjóra
og fleira starfsliði.
I framhaldi af umræðum okk-
ar um afmælið ákvað ég að hafa
samband við Hallgrím Dalberg,
fyrrverandi ráðuneytisstjóra, og
sækja til hans ráð varðandi af-
mælið og fræðast af honum um
hálfrar aldar sögu ráðuneytisins.
Til þessa kom þó ekki, því aðeins
ijórum dögum eftir umræddan
fund barst okkur f ráðuneytinu
fregnin um andlát Hallgríms Dal-
bergs.
Hallgrímur vann næstum alla
starfsævi sína eða um ijögurra
áratuga skeið f félagsmálaráðu-
neytinu. Hann var fulltrúi í ráðu-
neytinu 1948, deildarstjóri 1962,
skrifstofustjóri 1970 og ráðuneyt-
isstjóri 1973 þar til hann lét af
störfum fyrir aldurs sakir 1988.
Hallgrímur tók þátt í því að
móta starfshætti ráðuneytisins
næstum því frá byrjun og um
bændum hans í Völundi að þeir
kunnu að meta þessa eiginleika. Á
árunum 1951 til 1954 byggði hann
íbúðarhúsið sitt að Melgerði 12 að
langmestu leyti í aukavinnu og án
teljandi aðkeyptrar vinnu. Bygging
þess ber glöggt vitni um hagleik
hans við smíðar.
En Þórir átti ileiri áhugamál en
vinnuna. Ilann var nokkuð vel
menntaður miðað við það sem
gerðist á þeim tíma sem hann var
að alast upp. Tómstundirnar not-
aði hann gjarna til að lesa og hann
hafði mikinn áhuga á þjóðmálum.
Með þeim fylgdist hann með
blaðalestri og f gegnum útvarpið. í
pólitíkinni var afstaða hans skýr,
hann var framsóknarmaður fram í
iingurgóma. Ekki var hann samt
alltaf ánægður með gerðir sinna
flokkssystkina, heldur myndaði sér
gjarna sjálfstæðar skoðanir og
hafði gaman af rökræðum um
menn og málefni þegar gesti bar
að garði. Þau hjónin voru vina-
mörg og því var oft gestkvæmt í
Melgerði 12. Á heimili þeirra
dvöldu og ættingjar að norðan
langtímum saman, er þeir voru að
afla sór menntunar í Reykjavík.
Bókmenntir okkar íslendinga
geyma ógrynnin öll af frásögnum
um hetjur liðins tíma. Ætla mætti
að á söguöld hafi íslendingar verið
samansafn af afreksmönnum sem
hvorki létu hlut sinn fyrir löndum
sínum né erlendum þjóðhöfðingj-
um. Líklega er þessi mynd ekki
rétt. Trúlegra er að að baki hetj-
anna hafi leynst hinn almenni
maður, sem söguritarar fyrri tíma
gleymdu að nefna af því að þeir
gleymdu sér í frægðarljóma hetj-
anna. Kannski voru einmitt þessir
gleymdu forfeður okkar hinar
Ijörutíu ára skeið. Ég hygg að all-
ir sem þekktu til starfa Hallgríms
hafi verið sammála um að þetta
hafi verið mikil gæfa fyrir ráðu-
neytið. Áhrifa hans gætti ekki
einungis í félagsmálaráðuneyt-
inu, heldur miklu víðar í stjórn-
sýslunni. Ilann lagði ríka áherslu
á að vanda alla vinnu ráðuneytis-
ins og að öll gögn sem frá ráðu-
neytinu fóru væru sem best úr
garði gerð. Þar naut sín yfirgrips-
mikil þekking hans á öllum mála-
flokkum ráðuneytisins og einstök
smekkvísi á íslenskt mál.
Auk liinna dagiegu starfa í
ráðuneytinu gegndi hann íjölda
félags- og trúnaðarstarfa á veg-
um hins opinbera. Hann sat í
mörgum nefndum á vegunr ráðu-
neytisins og þá oftast senr for-
maður. Hæfileikar hans nýttust
einkar vel í slíkunr störfum, þar
sem lrann átti auðvelt nreð að
laða nefndarnrenn til samstarfs
og ná þannig franr sameiginlegri
niðurstöðu. Margar þessara
nefnda höfðu nreð höndum
samningu lagafrumvarpa eða
endurskoðun gildandi laga,
þannig að verka Hallgríms gætir
víða í lagasetningu í málaflokk-
um félagsmálaráðuneytisins.
Hann var einnig oft, tilkvaddur í
nefndir sem önnuðust vanda-
sama samninga og úrskurðar-
raunverulegu hetjur sem héldu
landinu í byggð og skiluðu sterk-
um stofnum til framtíðarinnar.
Þessa forfeður mætti gjarna nefna
hetjur hversdagslífsins. Ég kýs að
flokka Þóri frænda með þessum
hópi og er þess fullviss að hann
muni sáttur við það.
Með þessum línum flyt ég sam-
úðarkveðjur frá móður minni,
Guðrúnu Benediktsdóttur í Svart-
árkoti, og afkomendum hennar.
Við Sigrún, börn okkar og fjöl-
skyldur þeirra vottum Björgu og
öðrum aðstandendum innilegustu
samúð.
Blessuð sé minning Þóris Bene-
diktssonar.
Haukur Harðarson
frá Svartárkoti
í dag kveð ég elskulegan afa
minn og vin, Þóri Benediktsson.
Það er hálfskrýtið að þú sért far-
inn frá okkur, afi minn, en svona
er gangur lífsins. Veikindi þín eru
á enda og hvíldin eflaust kærkom-
in. Þú varst ávallt hlýlegur og góð-
ur við alla og ég gleymdi aldrei
þeim góðu stundum sem ég og
aðrir deildu með þér í Melgerðinu.
Greind þín og víðlesni verður
mér að leiðarljósi um ókomna
framtíð.
Hver fógur dyggð í fari manns
erfyrst af rótum kœrleikans.
Af kœrleik sprottin auðmýkt er,
við aðra vœgð og góðvild hver
og friðsemd hrein og hógvœrt geð
og hjartaprýði stilling með.
(Kingo - Sb. 1886 - H.Hálfd.)
Hvíl þú í friði, elsku afi minn.
Þinn vinur og barnabarn,
Ólafur Hilmarsson
mál. Má þar nefna að hann var
formaður kaupskrárnefndar í
áratugi og sat lengi í varnar-
málanefnd.
Mér telst svo til að Hallgrímur
hafi starfað með ijórtán félags-
málaráðherrum úr fimm stjórn-
málaflokkum. Sumir þeirra stóðu
stutt við í ráðuneytinu, en ég vil
leyfa mór að fullyrða að hæfileik-
ar og þekking Hallgríms hafi ver-
ið þeim öllum mikils virði í
vandasömum störfum.
Starfsfólki ráðuneytisins var
Hallgrímur góður húsbóndi. Kom
þar margt til. Hann var einstakt
prúðmenni, mikill mannþekkjari
og næmur á fólk. Jafnframt var
hann mikill heimsborgari sem
víða hafði farið, kunni vel að
segja frá og var hafsjór af fróð-
leik um menn og málefni.
Að leiðarlokum skulu færðar
fram þakkir fyrir langt og farsælt
starf í þágu félagsmálaráðuneyt-
isins og jafnframt. þakkir okkar
starfsmanna ráðuneytisins sem
unnum með Hallgrími í lengri
eða skemmri tíma.
Eiginkonu hans, börnum,
tengdabörnum, barnabörnum og
öðrum ástvinum eru færðar inni-
legar samúðarkveðjur.
Húnbogi Þorsteinsson
Hallgrmiur Dalberg
fyrrverandi ráðuneytisstjóri