Dagur - Tíminn - 05.10.1996, Síða 9

>00’
? uurt /*
\ _ 9
......
—M■■—■
>Oft’
Laugardagur 5. október 1996 - 9
RITSTJORNARSPJALL
Kínversk-íslensk speki
Kínversk kona, Vigdís
Wangchao Bóason, las ís-
lendingum pistilinn á
ráðstefnu um samkeppnisstöðu
íslands, sem haldin var í
Reykjavík í síðustu viku. Dagur-
Tíminn greindi um síðustu helgi
stuttlega frá skilaboðum þess-
arar íslensk- erlendu konu, sem
raunar er orðinn íslendingur
með ríkisborgararétt. Kjarni
þess sem hún hafði að segja var
einfaldur. Hún benti á að sókn-
arfæri íslendinga í samfélagi
þjóðanna fælust í menntun og
frumkvæði á sviði menntunar
og tækni. Ekki í því að útvega
öðrum þjóðum hráefni til að
vinna úr. Hún sett þessi grund-
vallarskilaboð fram með nokk-
uð óvenjulegum hætti þegar
hún stakk upp á því að íslend-
ingar nýttu sér tæknilega
möguleika í upplýsingamiðlum
og samskiptum til að sækja
fram sem markaðsmenn á al-
þjóðlegan mælikvarða, ekki síst
með fisk og fiskafurðir. Það
væri síðan hægt að kaupa Breta
eða aðra útlendinga til að sjá
um einfaldari verk eins og að
veiða fiskinn. Tillagan gekk í
raun út á að íslendingar sem
þjóð gerðust efnahagsleg yfir-
stétt í eigin landi með því að
notfæra sér forréttindi og for-
skotið sem menntun getur gef-
ið.
Þessi skilaboð Vigdísar
Wangcho Bóason eru í raun
hvorki ný né ættu þau að vera
landsmönnum framandi þar
sem ýmsir góðir menn og konur
hafa orðið til að benda á ein-
mitt þetta. Engu að síður náði
þessi framsetning eyrum óvenju
margra okkar - kannski vegna
þess að við leggjum frekar við
hlustir þegar fólk úr fjarlægum
heimsálfum er að tala um okk-
ur. Kannski vegna þess að
einhverstaðar í undirmeðvitund
þjóðarinnar leynist vitneskjan
um sannleika þessara skilaboða
og við vildum láta segja okkur
þetta.
Bókvitið og
bændasamfélagið
Alþýðuspeki hins gamla og
horfna bændasamfélags fullyrti
að bókvitið yrði ekki í askana
látið. Tæknivætt upplýsinga-
samfélg nútímas krefst bókvits
ef menn ætla að fá eitthvað
bitastætt í askana sína. Vandi
íslendinga er að þeir virðast of
fastir í alþýðuspeki fortíðarinn-
ar. Aftur og aftur koma þessi
einföldu skilaboð upp í þjóð-
málaumræðunni og oftar en
ekki virðast allir sammála um
að efla og styrkja menntun,
rannsóknar- og vísindastarf. Þá
eru allir sammála um að efla
þurfi menntunina og þekking-
una sem felst í mannauði þjóð-
arinnar, enda sé hann mikil
mjólkurkú þjóðfélagsins og
hver vill slátra mjólkurkúnni?
Einna helst er hægt að finna
áherslumun á slíkum stundum í
því hvort og hversu mikið
menntunin, rannsóknirnar og
vísindin eiga að beintengjast
því sem er að gerast í atvinnu-
lífinu eða að hve miklu leyti
menn vilja leyfa akademíunni
og grunnrannsóknum að
blómstra. Slíkur ágreiningur er
af hinu góða og hið besta mál
miðað við það tómlæti sem svo
oft virðist einkenna viðhorfin til
menntunar og þekkingar.
Áhuginn dvínar á ný
En síðan dettur áhuginn niður
og gamla „bókvitið verður ekki
í askana látið“ - viðhorfið nær
yfirhöndinni á ný. Þá fær allt
annað en menntun og vísindi
forgang. Og enn er verið að
þrengja að menntakerfinu, með
minni fjárframlögum í fram-
haldskólana og Háskólastigið er
meira og minna komið upp á
Hemma Gunn og Unni Steins-
son með ijárframlög. Nú er það
tilefni sérstakra tjaldhá-
tíðahalda og skrautsýninga á
sérstöku menntaþingi ef menn
ætla að velta menntamálunum
fyrir sér. Og enn er verið að
leggja gríðarlega vinnu, fjár-
magn og vinnukraft í að byggja
upp efnahagskerfi hráefnaút-
flutnings - að útvega öðrum
þjóðum hráefni til að þær geti
nýtt sér þekkingu og menntun.
Hér virðist lausnarorðið fólgið í
því að íslendingar taki að sér
það hlutverk sem flestar þró-
aðri þjóðir hafa reynt að forðast
hin síðari ár, að reyna að gera
landið að stóriðju- og hrá-
málmamiðstöð. Menn gera
hvað þeir geta til að lokka hing-
að atvinnurekstur sem litinn er
hornauga víðast hvar annars
staðar. Eða þá að menn vilja
virkja fallorku og selja raf-
magnið beint út í gegnum sæ-
streng. Þetta er sagt að muni
skjóta fleiri stoðum undir
efnahagslífið og vega upp á
móti þeirri einhæfni að byggja
nær eingöngu á sjávarútvegi.
En eins og hin íslensk-kín-
verska Vigdís Wangcho Bóason
benti raunar á, þá er þriðja
heims bragur á þessu öllu og
landið er jafn efnahagslega ein-
fættur hráefnaútflytjandi eftir
sem áður
Bókvit og brýr á
Seiðarársandi
Þessa dagana fylgjast lands-
menn grannt með framvindu
gossins í Vatnajökli. Okkur þyk-
ir nánast sjálfsagt að njóta góðs
af þeirri þekkingu og vísinda-
starfi sem þrátt fyrir allt hefur
verið trnnið af íslenskum jarð-
vísindamönnum. Slík er þó alls
ekkert sjálfsagt vegna þess að
rannsóknarstarfsemi á þessu
sviði sem annars staðar hefur
átt í vök að verjast um langt
árabil. Gildi þessa rannsóknar-
starfs kemur hins vegar mjög
bersýnilega í ljós á stundum
sem þessari. Nú er hægt að
bregðast við og forða því að fólk
lendi í lífshættu, auk þess sem
hundruð milljóna kunna að
sparast í verðmætum mann-
virkjum sem hægt er að bjarga
vegna þess að menn eru við-
búnir og geta séð fyrir hvað er
að gerast. Þegar hörmungarnar
dundu yfir í snjóflóðumnn á
Vestfjörðum sáu menn að betri
rannsóknir og meiri þekking
hefði e.t.v. skipt miklu meira
máli en þeir höfðu gert sér
grein fyrir.
Um veginn
Öldum saman hafa menn dá-
samað kínverska speki og lagt
við hlustir þegar hana ber á
górna. Þó Vigdís Wangcho Bóa-
son sé e.t.v. hvorki Konfúsíus
né Lao Tse, þá hefur hún flutt
íslendingum þarfa speki sem
vert er að leggja sig eftir. Hún
vísar veginn, um leið og hún
bendir okkur á að sá vegaslóði
hráefnis- og frumframleiðslu
sem við erum nú á er efnahags-
leg blindgata.
Bretar veiði fiskinn
fslendingar selji á Neti
1 kínvorsk*f8lensk
i3, VJgdfs Wang-
> Bðawon, sér
nkcppnisstöðu fs-
nds I nýju og
óvacntu ijósi.
vLTfixiu fivts, 0% S litOiiinin^i
bfá»tn»- Mímniaít hjrili tfl ttð
híffftn rat'ira i WnRrij «t
um. n< fljtji nv*»i út líti ttr.ru
vúru *>« er »f*r viðkv*«t f>rír
vrrövvríflutn frsnthtv\é. Þt'tv-
li'jjpnuurha^ti þurfl
» Wíjtgrhao Btía.'*-
• roariafWráðjC sfl i
t»>rsni.ui < B»n4*rðú-
% •« Uh-txlínpit rági
| fiddtrinsAittitn Á
t, oú w* Ur «a cr(p>*
«4?** f'Uml «ð fntm-
fmsvvðskiptum rm.S
i. t?r ,'t.vr srú k»«:tð
Mivn Cikinn. r« f>-
m !l •->: tr>í>t fi‘V tim
pfyíð.i. Vij'rti* rr vanlriíuð
rafetttni nf% ílwi't i» fífaitfii
mxtn t>r f um~
hityiti
ÍUtt
fvlttrxf «*r í hófti iAiikx^Uirn oj{
þoUör* hvfcS lifvviöur ■
virri *tu-rtir, • ert óiflulnms'-
«>un'trv5 < r melr* t tr u ví*V rttt-
Stlið* tífltrtfsmgiáimrt <-í«v s»s Ku-
vitit 0£ Satr-.rilluðu Arabíiku
fui-vuuLs-mln. srttt rnrr rtn-
Sti*0i5W « otú»
„WA er atiscljirvt gmtum
v*«ttvrti íifeAjömta »<«>>wr rkVl
MðfisWW l•tnah»g*k*■rn
sora Jrryvtir * mtnnVxmli <5>A-
útfluíniiigi tióiutr !<-}•■
«at. vt rðviSVva-.-ituBi, !ÍU uttu-
uns ftsVafurðnm »<k firámálm-
tjrii.* sagði ViRifiv Wjutjjdt.-tn.
Hún wgir Irít* vorfef *un-
arra IriVa ui »<Wa feam tét
)ife»k*ig&srfeftt »« fe*--t'<itf -
f««j
jmlrWIL
tér njgjf
HNr ty :
»ð vtr^
>ant. »>VtWu #
MÖÐRUVELLIR
Þórarinn V.
Þórarinsson
framkv.stj. VSÍ
skrifar gesta-
leidarann
í dag
Það er liðin tíð að Reyk-
víkingar geti gengið um
götur bæjarins að kvöld-
lagi, sæmilega öruggir um að
ofbeldismenn gangi ekki í
skrokk á þeim eða þeirra nán-
ustu. í septembermánuði ein-
um var lögreglunni tilkynnt
um 42 líkamsmeiðingar. Þá
virðist gróft og tilefnislaust of-
beldi færast í vöxt. Fjöldi
manna hefur orðið fyrir var-
anlegum áverkum og örorku
af völdum ofbeldismanna af
Iifskjör og glæpir
báðum kynjum.
Þetta er nýtt og virðist
tengjast stöðugt auknum um-
svifum fíkniefnasala, en það
er einnig talin skýring á
óhugnanlegum ijölda innbrota
í Reykjavík. Ofbeldisglæpir
eru orðnir eitt af einkennum
borgarinnar, en löggæslan
hefur ekki eflst að sama skapi.
Það er þó mismunandi eftir
tegund afbrota, því leitun mun
að borg þar sem jafn hátt
hlutfall gangandi vegfarenda
gætir þess að menn greiði
skilvíslega í stöðumæli. Væri
betur að jafn vel væri gætt að
öryggi borgaranna og gjald-
töku í Bílastæðasjóð borgar-
innar.
Öryggi almennings og varn-
ir gegn yfirgangi ofbeldis-
manna eru mikilvægasta verk-
efni á sviði löggæslu og réttar-
fars. Árásir á líf og líkama
fólks eru í flokki alvarlegustu
glæpa. Borgararnir hljóta að
eiga kröfu á hendur almanna-
valdinu um að viðbrögð og
varnir séu í samræmi við það.
Áherslur í löggæslu og hjá
dómstólum eru ekki augljós
vitnisburður um það. Nýlegt
dærni er um hrottafengna
árás á ungan mann. Árásar-
mennirnir náðust, sváfu úr
sér á lögreglustöðinni, könn-
uðust við atvikið, sem þá tald-
ist upplýst, og voru komnir á
götuna á ný að fáeinum tím-
um liðnum. Þetta er ekki eins-
dæmi, því allt of oft fara of-
beldismennirnir frjálsir ferða
sinna um leið og „málið er
upplýst". Þeir hlæja að öllu
saman og geta haldið ótrauðir
áfram. Stundum nást þeir,
stundum ekki, og þá er málið
bara óupplýst.
Þetta er ólíðandi ástand.
Borgararnir hljóta að kreíjast
þess að fast sé tekið á ofbeld-
ismönnum og þeim ekki sleppt
á götuna fyrr en réttað hefur
verið í máli þeirra og þeir
hlotið dóm. Og afplánun
dómsins á að fylgja beint í
kjölfarið. Varnaðaráhrif refs-
inga eru langmest þegar sam-
hengi glæps og refsingar er
órofið og auk heldur er al-
mennum borgurum a.m.k.
hlíft við barsmíðum á meðan.
Dæmin sýna að saksóknari og
dómstólar geta unnið hratt ef
þeim þykir mikið við liggja.
Fyrir réttu ári snaraði
maður sér inn í gjaldkera-
stúku í bankaútibúi og tók þar
peninga sem hann taldi sig
vanhaga um. Hann ógnaði
engum, meiddi engan,
skemmdi ekkert, en hann var
ákærður og dæmdur í 6 mán-
aða fangelsi réttum sólarhring
eftir atvikið. Þetta atvik er til
marks um að umburðarlyndi
yfirvalda gagnvart ijármuna-
brotum á borð við þetta er
miklu minna en gagnvart of-
beldisverkum. Það viðhorf
verður að breytast hjá lög-
reglu og dómendum og ákær-
anda að skiljast að það er
meiri glæpur að valda manni
varanlegu tjóni á líkama hans
en bankabók.
Lífskjör fólks ákvarðast af
mörgum þáttum, sumum sem
ekki verða keyptir fyrir fé. Ör-
yggið um sig og sína er eitt af
því. Það er því sannanlega
skerðing á lífskjörum og lífs-
gæðum að fá ekki búið við
þolanlegt öryggi. Reykvíkingar
hafa einmitt stært sig af þess-
um þætti og talið mæla með
búsetu hér umfram þær borg-
ir erlendis þar sem glæpatíðni
er mest. Reykjavíkurborg hlýt-
ur því að þurfa að láta sig ör-
yggi íbúanna varða og beita
áhrifum sínum til þess að ör-
yggið verði á ný aðalsmerki
borgarinnar. Vonandi kemur
sá dagur að ekki verði síður
fylgst með ofbeldisglæpum en
stöðubrotum.