Dagur - Tíminn - 25.10.1996, Page 6

6 - Föstudagur 25. október 1996
jDagur-^Emrám
FRETTASKYRIN G
Biskupsembætti
á berangri
Hildur Helga
Sigurðardóttir
skrifar
Þá er 27. kirkjuþingi lokið og hvað
sem öðru líður, þurfa kirkjiumar
menn varla að kvarta undan
áhugaleysi almennings eða ijölmiðla á
því sem þar fór fram.
Hvort sá áhugi er allur af góðu til
kominn er svo annað mál. En á göngum
kirkjuþings, sem lauk í Bústaðakirkju í
gær, mátti greina talsverð sárindi í garð
íjölmiðla hjá mörgum prestum. Þeim
þótti gæta allt of mikillar tortryggni í
garð fjármála kirkjunnar, þar sem of-
sjónum væri séð yfir ímynduðu ríkidæmi
hennar, en hins vegar væri vanmetið allt
það jákvæða starf sem innt er af hendi
innan vébanda hennar. „Það virðist al-
veg hafa farið fyrir ofan garð og neðan
hjá þeim sem fjalla um kirkjuna á opin-
beriun vettvangi", sagði einn presturinn,
„að safnaðarstarf hefur sennilega aldrei
verið í meiri blóma á landinu en einmitt
nú“.
Aðrir prestar, ekki síst af yngri kyn-
slóðinni, eins og t.d. séra Svavar A.
Jónsson frá Akureyri, töluðu um gildi
þess að kirkjan ynni markvisst að því
með aukinni fræðslu og þjónustu við
þegnana að bæta ímynd sína, ekki síst í
fjölmiðlum.
Svipaðar yfirlýsingar má heyra á að-
alfundum hér um bil hvers einasta ver-
aldlegs fyrirtækis. Þær vekja því ósjálf-
rátt spurningar um það hvernig rekstur
fyrirtækisins þjóðkirkjunnar standi í
dag.
Aukin aðgreining ríkis
og kirkju
Helsta meginbreytingin sem orðið hefm
á högum kirkjunnar nýverið, er að hún
hefur öðlast aukið sjálfstæði frá ríkis-
valdinu. Þessu sjálfstæði fylgir mikil
aukin ábyrgð, ekki síst á eigin fjármála-
þáttum, sem nú hlaðast upp í ranni
þjóðkirkjunnar, ekki síst hjá biskups-
stofu.
En fjárhagsleg umsýsla embættis
biskups og það hvernig brugðist skuli við
breyttum tímum, voru helstu viðfangs-
efni kirkjuþings í ár.
Með lagabreytingu 1994, þar sem
kveðið var á um stóraukinn aðskilnað
ríkis og kirkju færðist fjöldi stórra liða
úr umsjá Dóms- og kirkjumálaráðneytis
yfir tU biskupsstofu. Má þar nefna helst-
an kirkjumálasjóð, en undir hann feUur
rekstur prestssetrasjóðs og er gert ráð
fyrir 52 milljón króna framlagi til
hans úr ríkissjóði. Um það segir í
áfangaskýrslu starfshóps þjóðkirkj-
unnar um fjármál kirkjunnar: „Að
mati kirkjunnar nægir þessi fjár-
hæð ekki til að sinna þeim verkefn-
um sem hvfia á sjóðnum....Kirkjan
telur að ekki hafi verið tekið tillit til
umsýslukostnaðar sjóðsins þegar
málefni prestssetra voru flutt frá
rfkinu til kirkjunnar".
Og það er reyndar margt fleira
sem kirkjunnar mönnum þykir ekki
hafa verið tekið með í reikninginn
þegar kirkjan tók yfir hinn ýmsa
rekstur af ríkinu. Svo áfram sé tal-
Silfrastaðakirkja í Skagafirði.
Mynd: GS
ið það sem nú heyrir undir biskupsstofu
má nefna kostnað við kirkjuþing, kirkju-
ráð, prestastefnu og viðhald biskups-
garðs, fjölskylduþjónustu kirkjunnar,
söngmálastjórn og tónlistarfræðslu og
starfsþjálfun guðfræðikandidata. En
kirkjuþing samþykkti einmitt til bráða-
birgða að stytta starfsþjálfunartíma
kandidata um helming, úr fjórum mán-
uðum í tvo, í sparnaðarskyni.
Biskupsstofa í bullandi mínus
Þegar rýnt er í rekstraryfirlit yfir helstu
útgjaldaliði þjóðkirkjunnar, rauntölm-
fyrir 1994 og 1995 og áætlun fyrir 1996,
vekur fyrst athygli hve mikill munur er
milli ára undir liðnum „Biskup íslands".
Sá liður er jákvæður um á þriðju milljón
í hitteðfyrra, um á sjöttu milljón í fyrra,
en áætlaður neikvæður um hátt í fimm
milljónir í ár. Að sögn Sigríðar Daggar
Geirsdóttur, nýráðins fjármálafulltrúa
biskupsstofu, er þarna fyrst og fremst
um uppsafnaðan „fortíðarvanda" ár-
anna á undan að ræða. Þ.e. tilfærslurnar
hafa kostað kirkjuna mikið í bókhaldinu,
a.m.k. sé til skamms tíma litið. „Það
þurfti að ráða nýtt fólk til að sinna nýj-
um verkefnum og við fórum fram úr
fjárlagaáætlun“ sagði Sigríður Dögg.
Að öðrum málum slepptum, þá verð-
ur ekki betur séð en að með öllum þeim
mörgu málaflokkum sem biskupsstofa
hefur nú beint á sinni könnu slagi hún
nú upp í að jafnast á við eitt ráðuneyti.
Starfsmenn biskupsstofu eru hins vegar
ekki nema sextán, að fj ármálastj óranum
nýráðna meðtöldum. Það virðist því
skiljanlegt að kirkjan, lflct og önnur fyr-
irtæki, þurfi ákveðinn tíma til að takast
á við allar þessar rekstrarbreytingar -og
þurfi jafnframt að huga vandlega að
breytingum á innra skipulagi.
Kirkjan hefur farið fram á auknar
fjárveitingar til að standa straum af
þessum breytingum, en oftast fengið þau
svör hjá ríkisvaldinu að fyrst beri henni
að skilyrða eigin starfssemi, t.d. með því
að steypa saman einhverjum af þeim
fjölmörgu sjóðum sem hún hefur innan
sinna vébanda. Undir biskupsstofu heyra
nú einir sex stórir
sjóðir, en litlir
sjóðir sem tengj-
ast þjóð-
kirkjunni skipta
sem næst þúsund-
um, þó að stund-
um sé um afar
smáar upp-
hæðir að
ræða.
Undir lok kirkjuþings voru lagðir
fram sundurliðaðir reikningar biskups-
stofu, en umræður um þá ollu talsverðu
fjaðarfoki fyrstu daga þingsins. Séra
Geir Waage hafði sig mest í frammi
þeirra, sem kröfðust þess að sjá þessa
reikninga, en þeir munu ekki hafa verið
lagðir fram áður. Séra Geir tók sérstak-
lega fram að krafa sfh væri ekki til kom-
in sökum þess að hann teldi óhreint mjöl
í pokahorni biskupsstofu í fjármálum,
heldur hlyti það að vera eðlileg krafa
þingfulltrúa að sjá nú reikninga þar sem
Helsta meginbreyting-
in sem orðið hefur á
högum kirkjunnar ný-
verið, er að hún hefur
öðlast aukið sjálf-
stæði frá ríkisvaldinu
umfang starfsemi
hefur aifidst svo
mjög. Biskup
kvaðst í gær einnig
telja slíkt eðlilegt, en
harmaði þó að séra
Geir hefði sett kröf-
una fram í fjölmiðl-
um með þeim hætti
sem hann gerði.
Til þess er hins
vegar að taka, að
í núverandi
skipulagi er
biskupsstofa
það sjálfstæð
eining að
hún hefur í
raun ekkert
undir kirkju-
þing að sækja
og umræddir
reikningar

voru því fyrst og fremst lagðir fram að
lokum til að eyða hugsanlegri tortryggni.
„Kalda stríðinu er lokið“
Þó að margt missættið innan kirkjunnar
þætti hafa verið viðrað að óþörfu í fjöl-
miðlum, var einnig til þess tekið, m.a. í
máli séra Karls Sigurbjörnssonar í
tengslum við úrsagnir úr þjóðkirkjunni,
að úlfúðin innan kirkjunnar sjálfrar
hefði orðið til þess að margir hefðu
hreinlega „gefist upp á henni“. Vígslu-
biskup, séra Sigurður Sigurðsson á Sel-
fossi, gerði einnig úrsagnirnar að rnn-
ræðuefni, í víðu samhengi, þar sem hann
ræddi um breytta tíma. „Kalda stríðinu
er lokið“, sagði vígslubiskup. „Og ýmis
borgaleg öfl, sem áður studdu kirkjuna
telja sig ekki hafa not fyrir hana lengur“.
Séra Sigurður bætti því við að kirkjan
stæði nú á hugmyndafræðilegum ber-
angri og það væri hin djúpa ástæða fyrir
því að æ fleiri efuðust um að kirkjan
hefði nokkra þýðingu fyrir þá.
Það var því einnig litið í eigin barm
hvað varðar trúfræðileg mál á þessu
kirkjuþingi, en mál málanna voru þó
flest fjármálatengd með einum eða öðr-
um hætti.
Séra Magnús Erlingsson lét þung orð
falla varðandi ráðningu aðstoðarprests í
Ísaíjarðarprestakalli, sem enn hefur
ekki komið til framkvæmda.
En mjög sterk krafa er um slíkt að
vestan, þar sem m.a. hefur mætt mikið á
prestum vegna náttúruhamfara í fyrra
og var málið m.a. mikið rætt á presta-
stefnu í sumar sem leið.
„Er hér einveldi, eða er yfirstjórn
kirkjunnar bara angi af lénsveldinu þeg-
ar allt kemur til alls“, sagði séra Magnús
og var mikið niðri fyrir þegar hann
spurði hvort þessi embættisveiting væri
endanlega dottin upp fyrir.
Hann benti einnig á að einna flest
niðurlögð prestaköll væru einmitt á
Vestfjörðum. En Kristnisjóður sem á að
kosta aðstoðarprestsþjónustu, fær ein-
mitt tekjur sínar af árlegu framlagi rík-
issjóðs, sem svarar hámarkslaunum
presta í þeim prestaköllum sem lögð eru
niður.
„Aukið sjálfstæði kirkjunnar hef-
ur sl. þrjú ár þýtt að sjálfstæði
biskupsembættisins hefur hka auk-
ist til muna“, segir séra Geir
Waage. „Eina eftirlitið með biskups-
stofu nú er í höndum ríkisend-
urskoðunar, sem sér um að bók-
haldið sé í lagi. Embætti biskups,
biskupsstofa er nú stjórnfræðilega
séð á berangri. Það er í raun alls
ekki réttlætanlegt að ætla einum
aðila alla þessa ábyrgð án þess að
hann geti lagt sín verk einhvers
staðar fyrir“. Meðal þess sem séra
Geir vill breyta er að auka völd
vígsluhiskupanna tveggja, þannig
að í stað biskups eins komi til þrí-
eyki. Hvort sem af slíku verður eð-
ur ei, þá er ljóst að íslenska þjóð-
kirkjan gengur nú í gegn um mikla
umbrotatíma, ekki aðeins hug-
myndafræðilega, heldur einnig
skipulagslega.
Hins vegar er fátt nýtt undir sól-
inni í sögu kirkjunnar í heiminum,
a.m.k. ekki það að biskupar þurfi
að reka kirkju sína eins og hvert
annað stórfyrirtæki.
Það er þó deginum ljósara eftir
þetta kirkjuþing, að bein umsvif
fyrirtækisins þjóðkirkjunnar hafa
aukist til muna.