Dagur - Tíminn - 16.11.1996, Side 3

|D;tgur-2Itmtrat
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
Laugardagur 16. nóvember 1996 - III
HAGYRÐINGAR
Þær máttarstoðir þáttarins, Búi og Pétur Stefánsson, bregðast
honum ekki og eru þeir skáldin í þessari viku.
Nú var margt í flaumi frétta
hinn fimmta dag í nóvemher;
Clinton, Jeltsín — já og þetta
jökulhlaup á landi hér.
Spónn
Mikið er skrafað um skeiðar og spúna,
skjálfta og eldgos og beljandi flóð.
Lýst eftir hentugu nafni er núna
á nýjasta fjallið á ættjarðarslóð.
Eldgosið magnaða mataði flóðið
sem myljandi flæmdist um Spúnriversand.
Skelkuð var þjóðin, en það er sko lóðið
að þekkt er nú víða mitt ástkœra land.
Áhöldin gömlu er mannfólkið mata
— matkvíslin, diskurinn, skeiðin og prjónn —
vísa mér leið, er ég reyni að rata
að réttasta nafninu handa þér: Spónn.
Haust
Stjörnurnar merla og máninn er hálfur,
myrkri vill felast hið jarðneska svið.
Sestur að völdum er veturinn sjálfur,
vorið er handan við mánaða bið.
Búi.
Að tjaldabaki
Pó ég lifi kröpp við kjör,
kátt er bak við tjöldin.
Hátta ég, til ásta ör,
upp í rúm á kvöldin.
Úti á þekju
Alltaf líður andinn skort,
út’á þekju skálmar.
Ég get vísur aldrei ort
eins og Bólu-Hjálmar.
Pétur Stefánsson.
U M HVERN E R SPURT?
1. Hún fæddist í Reykjavík, þegar heimsstyrjöldinni síðari
var nýlokið. Hún stundaði nám í heimabæ sínum, í Banda-
ríkjunum og í Danmörku. Bróðir hennar er landsþekktur
fyrir afskipti sín af þjóðmálum og sem athafnamaður.
2. Auk starfa á sínu sérsviði og stjórnunarstarfa hefur hún
starfað mikið á vegum líknarsamtaka og er formaður
landssamtaka, sem hafa það að markmiði að styðja og
styrkja þá sam standa höllum fæti í samfélaginu. Foreldr-
ar manns hennar eru þekktir rithöfundar.
3. Ekki er langt um liðið síðan hún snéri sér að stjórnmálum
og þar hefur vegur hennar vaxið hratt og er henni spáð
glæsilegri framtíð á því sviði. Hún hefur verið mjög í sviðs-
ljósinu og hlotið óvæntan frama ekki alls fyrir löngu.
•i|L'shsi) Bo jngeujofs ‘uossinajsjocj uujajsjod 60 jngeujnjojsjujis Jinopsjio
-ÍAg sipsy :njsy JBjpiajoj -epunjoijju JEuossuEjajs sJEgiaJH Bo jnjjopsuap
nuuap jnuos ja uueh -J!u>jae| uossjEpiajH a Jnpejjsy Jð njsy jnpew -uoljs
-JOJ uossuiðjsjoc) jnpun|Bi/\ jo ‘jeuuðij jjpojq ‘uuunpeuieujeqjv ’Z86t uepjs
jed|efqe>jsoJd jnpeuuoj puaA jnjeq ejsy -sue|ejjdspue-j uofjsepuiæA>|Uiejj
-jeunjijnfq eunu ja Bo jnBuipæjjjeunjjjnfq jð unn 'sujs>|>|0|jnpAcf|v jnpeui
-jojbjba uuuofijAu ‘jqjopsuiajsjocj a ejsy Jð uin Jð jjnds uios ueuo>j :yVAS
Níu bœja byggð
í Kolbeinsey
Kolbeinsey með styrktarsteypu á kollinum, en reynt er að halda eynni of-
ansjávar með þvílíkum aðgerðum. En fornar sagnir herma að áður fyrr
hafi margir bæir verið á eynni og búskapur þar ágætur.
Bornar eru brigður á að
Kolbeinsey sé löglegur
viðmiðunarpunktur auð-
lindalögsögunnar, eins og ís-
lendingar halda fram. Byggist
það á því að eyjan sé ekki ann-
að en óbyggt sker úti í Ballar-
hafl og sé því ekki hægt að
miða lögsöguna 200 mílur út af
henni. Annað er það, að Kol-
beinsey er að molna niður og
mun að öllum líkindinn hverfa
undir yfirborð sjávar áður en
langt um líður.
En eyjan var mun stærri og
hefur minnkað óðfluga á síðari
árum vegna ágangs sjávar og
ísa.
Sagnir eru um byggðar eyjar
langt norður í hafi. Þá eru sög-
ur af miklum umbrotum á hafs-
botni og einu sinni fórst íjöldi
skipa með innflytjendur frá ís-
landi til Grænlands, er mikill
ólgusjór reis úti á opnu hafinu í
sæmilegasta veðri. Er þess getið
til að jarðskjálfti haii þá orðið á
hafsbotni. Eldgos er ekki útilok-
að. Geta má að volgrur hafa
fundist á hafsbotninum skammt
frá Kolbeinsey.
Eyjan norður af Grímsey,
sem kennd er við Kolbein, hef-
ur horfið áður, enda hvílir á
eynni sú hula að menn finna
hana ekki.
Kolbeinn var bróðir Gríms
sem samnefnd eyja er heitin
eftir. Hann þurfti að flýja land
og kom við hjá bróður sínum í
Grímsey til að fá leiðarlýsingu.
í Grímsey voru gömul munn-
mæli, samkvæmt Jóni Norð-
mann, að norðaustur af Langa-
nesi væru sjö eyjar. Héti sú
stærsta Kolbeinsey og væri það
land sem Kolbeinn ætlaði til.
Getið er þó um að einu sinni
sigldu Hollendingar á skipi sínu
nærri einni eynni og sáu rjúka
þar á níu bæjum. Ætluðu þeir
að sigla nær og kanna eyna bet-
ur, en þá kom maður þar fram
á annes og veifaði Hollending-
unum að koma ekki nær. Skail
þá samstundis á sótþoka og
misstu hoUenskir sjónar af
eynni og fundu hana ekki meir.
Reyna mætti að segja dönsk-
um þessa sögu til að sannfæra
þá um að Kolbeinsey var byggð,
og er kannski enn þótt hula sé
yfir. Þá hætta þeir kannski að
rengja að skerið sé löglegur
grunnlínupunktur og útvörður
Islands í norðri. Heimildin er í
Grímseyjarlýsingu séra Jóns frá
1846.
Grímur í Grímsey
Sama heimUd segir að fyrsti
mennskur maður sem byggði
Grímsey héti Grímur. Hann
lenti skipi sínu í vík, sem er
syðst á eynni, og byggði sér þar
bæ upp undan. Kallaði hann
bæði víkina og síðan bæinn eftir
henni Grenivík.
En Grímur þurfti að berjast
til landa, því eyjan var fuU-
byggð þegar hann kom þar:
Grímur þessi átti í miklu stríði
og mannraunum við tröll þau
og óvœtti, sem áður bjuggu á
eynni. Eyddi hann þeim og
stökkti með fulltingi goða
sinna, svo þau áttu hvergi vœrt
nema á eyjarfœtinum, en hann
er norðurhali eyjarinnar. Grím-
ur var trúmaður og reisti hof
hof mikið og veglegt á hól ein-
um þar á bjargbrúninni,
skammt fyrir sunnan bœinn.
Vígði hann hojið goðum tveim,
líklega þeim máttkustu, Þór og
Óðni.
Þegar Kolbeinn bróðir hans
flúði úr landi, kom hann við hjá
Grími. Tók Grímur honum með
miklum virktum, og sýndi hon-
um hof sitt og spurði, hvernig
honum litist á. Kolbeinn lét all-
vel yfir, „en, vara máttu þig við,
að það verði ekki of stöpulhátt í
vestanveðrum".
„Já, varaðu skipið þitt, að
það verði ekki of kjalstutt í
Sköruvíkurröst," svaraði Grím-
ur, og skilja þeir svo í hálfstytt-
ingi. Nú siglir Kolbeinn uns
hann kemur undir Langanes.
Lendir hann þá í Sköruvíkur-
röst, og liðast skip hans þar
sundur. Rak kjaltré úr því í
Grenivíkurgjögrum í Grímsey.
Nú er að segja frá hofi
Gríms, að eitt sinn kom ofsalegt
vestanveður, svo hofið fauk
austur af. Ráku viðirnir úr því
síðan í vík einni lítilli vestan til
á eynni. Voru viðirnir bornir
þar upp, og reisti Grímur þá
hofið þar á Miðgörðum. Hélst
hofið þar síðan við, uns kristni
kom og kirkja kom í þess stað.
Vík sú sem viðirnir ráku í var
lengi kölluð Kirkjuvík, og svo er
hún nefnd í gömlum skjölum.
Nú heitir hún Sterta.
Frá Grími er það að segja að
hann varð gamall maður, og
bað hann að heygja sig þar sem
hann sœi bœði til lands (ís-
lands) og hafs (úthafsins). Var
hann þá heygður á klappar-
stapa einum sem stendur upp
úr sjónum á Sandvíkurgjögrum.
Er sá stapi enn í dag kallaður
„Grímur bóndi". Hann er íkúpt-
ur ofan við og mikið lausagrjót
uppi á, ekki svo ólíkt því, að
menn hafi það þangað látið.
Kona hans er heygð á öðrum
stapa þar skammt frá. Er sá
stapi kallaður „Kerlingin hans
Gríms". Hóll sá, er hof Gríms
stóð á, heitir nú Kirkjuhóll, og
sjást þar enn merki mikillar
húsasmíðar, sem snúið hefur
austur og vestur. í austurend-
anum virðist hafa verið breiður
steinstallur.
Síðar segir Jón að
hann hafi grafið
lítið eitt í hofstæð-
ið, en ekki fundið
annað en brunnin
bein og kol. í
tveim holum, sem
sjást á steinstalli,
segja eyjarmenn
að goð Gríms hafi
staðið.
Á höfðanum þar
sem kirkjan stendur
nú, reisti Grímur hof
sitt og helgaði það
Óðni og Þór. Hofið
fauk, en sagt er að
enn sjáist ummerki
eftir goðalíkneskin
gömlu í berginu.