Dagur - Tíminn - 16.11.1996, Blaðsíða 5

íDitgur-'CEútrátn
Laugardagur 16. nóvember 1996 - V
fyrirhyggju. Jónas Hallgrímsson
var rómantískt skáld, dýrkaði
fortíðina og unni stórbrotinni
náttúrufegurð. Var hann sá á-
kefðarmaður um endurreisn Al-
þingis á Þingvöllum að lá við
þráhyggju. Hann átti formæl-
endur fáa, en trygga og merka.
Er það önnur saga, sem vert
hefði verið að gera skil í fyrra-
sumar, er liðin voru 150 ár frá
setningu hins nýja Alþingis, en
minning þess syðra var einstak-
lega lítilijörleg. Niðurlægjandi.
Að kvöldi hins 15. maí, iðu-
lega ranghermt 21. maí, átti
Jónas fund með vildarmönnum
sínum og skoðanabræðrum.
Sömdu þeir og undirrituðu skjal
og áskorun um Þingvalla þing-
stað. Voru fáir og þókti sýnt
hvernig færi. Jón Sigurðsson
varð að biðja að koma málinu á
framfæri, en hann var á förum
heim. Hefur Jónas verið næsta
daufur, þegar hann sá hvert
stefndi. Eru um þetta ýmsar
frásögur, læsilegar og samúðar-
fullar, en ekki að sama skapi
raunhæfar. Eins það, að alúðar-
vinir hans fylgdu honrnn til
húsa hans, en hann hafði þá á
leigu stofu á efri hæðinni í
Sankti Pétursstræti í Latínu-
hverfinu. Tvö steinþrep eru af
stéttinni upp í bæjardyrnar, en
þaðan stigi til lofts, pallur miðju
hæða, en þrepin vel breið og
lág. Þessi stigi er enn með um-
merkjum og hlýtur að kaUast
prýðilegt smíði. Gluggar eru við
paUana og bjart, þótt enn væru
fullar 5 vikur til Jónsmessu, en
Danir telja að hinar ljósu nætur,
sem þeir kalla svo, byrji hinn 5.
maí og ljúki 7. ágúst. Að vísu
ekki viðjafnanlegt ljósnættinu
hér norður frá. Og þó að Jónas
þegar upp er gengið. Vindist
fótur þess, sem upp stígur, t.d.
vegna blautra leðursóla á stíg-
vélum eða fótskóm, væri það
vinstri fóturinn, sem yndist eða
brysti. Niður stigann hins vegar
hægri fóturinn. Skal fullyrt, að
hann færi brátt aftur á stjá,
þegar velviljaðir vinirnir voru
farnir. Gæti ekki sofnað af á-
hyggjum og kvíða vonbrigð-
anna, og vildi því út og á göngu,
ekki ósennilega til þess að fá
sér hressingu í öli. Hann snýr
sér fimlega í þessum hæga stiga
og við paUinn er bjart við
gluggann. En honum er fastur
fótur, með því líka, að nokkur
bleyta hefur verið á þrepunum
eftir hann og vinina rétt áður.
Þegar hann snarar sér með
hægri hendi á handriðsbogan-
um, vinst hann úr ökklaliðnum,
svo heiftarlega að var opið brot,
a.m.k. önnur pípan stóð út.
Slíkt brot var næsta vís dauði.
Náttúrufræðingnum var það full
ljóst. Hann ákveður að bíða
dauða síns með karl-
mennskuró. Hitt er misskiUn tU-
gáta, að hann léti ekki vita af
sér eða kallaði á hjálp, af því að
hann ætti ekki fé til að greiða
læknis- og sjúkrakostnað, því
að stórt hundrað ókeypis
sjúkrarúma var á Friðriksspít-
alanum eins og fyrr er getið.
Hann vissi, að það var ekki tU
nokkurs að láta flytja sig þang-
að, en heldur auðmýking að fá-
tækra sænginni þekktum há-
skólaborgara, fræði- og vísinda-
manni, sem aukinheldur var
dáður og lofaður af löndiun sín-
um í Höfn fyrir óviðjafnanlegan
skáldskap.
Vinur hans tók að undrast um
hann, vissi um vonbrigðin á

Legstaður Jónasar í Hjástoðarkirkjugarði. Myndir af skáldinu og frá Hraunsvatni við hrapaðan legstein af öðru
leiði settar hér vegna gesta úr Norðurlandi 1986, þegar 40 ár voru liðin frá broti grafarinnar. Á.s. 1986
þingstaðarfundinum og hættu á
þunglyndiskasti, en þeir frændur
voru ekki ýkja sterlíir á taugum
sumir hverjir eins og síðar
greinir, og fór því í Pétursstræti
og fann hann þar veikan af hita-
sótt, enda þegar kominn eldur í
beinin, ígerð, sem varð blóðeitr-
\ 7907
Friðriksspítali, aðaldyr við Breiðgötu
1910. Nú iðnminjasafn.
hefði aðeins haft þetta leigu-
húsnæði í stuttan tíma, var
hann alvanur stiganum. Hér
varð slysið, sem bauð honum
bana. Á hann að hafa misstigið
sig á leiðinni upp stigann með
félögum sínum örlaganóttina
eftir þingstaðarfundinn. Talið,
að væri eitthvað við skál. Má
það vel vera. Leynt vini sína ó-
happinu, enda dofinn og vonað
að væri eigi svo stórfellt. Eiga
þeir síðan að hafa kvatt, þegar
hann var lagstur útaf.
Þessi gamla sögn um skáldið
og vinina er auðsæilega röng,
en búin líkindalegum orðum í
góðu skyni. Enda trúað og
næsta lífseig. Jónas skáld vast
ekki aðeins um ökklann, heldur
hlaut hann opið fótbrot. Því
hefði ekki tekist að leyna, þótt
vildi vera einn með Guði sínum
á örlagastundu. Og það var
hægri fóturinn sem brotnaði. Sú
staðfesta vitneskja er öll sönn-
un þess, hvert hann var að
fara. Vandað og haldtraust.
handriðið er á vinstri hönd,
Tekinn í notkun 1757. Lagður niður
Á.S. 1988
Strikalínan á að sýna útlínur grafarinnar, sem rofin var 1946. Tveir þriðju
hlutar kistu 1875 voru upp teknir og öll barnakistan frá sama ári, en hún lá
á loki kistu Jónasar frá 1845. Voru það jarðneskar leifar Stryvings græn-
metissala og 4 ára barns hans. Mestur hiuti kistu frá 1907 lenti í brotinu,
leifar Trine Madsen, en 1898 var maður hennar, Adolf Christian, jarðsettur
hér og að nokkru yfir gröf Jónasar. Þegar réttur til 20 ára grafarhelgi rann
út 1928, fékk ísienska sendiráðið í Kaupm.höfn umráðarétt yfir hinu marg-
nýtta, óreglulega grafstæði. — Teikningin verður nánar útfærð í næstu
grein um líkamsleifar í tveimur löndum.
«-
—
í hinni skrautmiklu Þrenningarkirkju, sem upphaflega var byggð 1637-1657, fór útför Jónasar fram. Stóra klukkan
minnir á, að tíminn líður og ævi hins jarðneska manns. Á.s. 1986
un, þó fyrst á nokkurra daga
fresti. Var hann þá kominn á
Friðriksspítala, en áður færi
þangað var prófessor Finnur
Magnússon fenginn til að ganga í
ábyrgð mn greiðslu, svo að hann
þyrfti ekki að þiggja náðarrúm
innan um öreigana, íslenskur
lærdómsmaður og skáld, af góð-
bændum og prestum kominn og
niðji hins valinkunna danska
klausturhaldara á Möðruvöllum,
Hans Schevings. Segir Konráð
Gíslason, trúnaðarvinur hans, að
hann lægi í 4 daga á spítalanum
og ekki brenndur dauðans
marki, heldur hfvænlegur að sjá.
En á stofugangi að kvöldi hins
25. maí, á 10. degi eftir slysið í
stiganum, lét læknirinn svo um-
mælt, þegar hann hafði skoðað
fótinn, að aflima yrði að morgni.
Skyldi það vera kl. átta, en ekki
varði yfirlækninn að það yrði um
seinan. Jónas Hallgrímsson dó
jöfnu ris- og dagmála, þ.e. kl.
hálf átta, þann 26. maí.
Útförin var gerð frá Þrenn-
ingarkirkjunni, sem vant var
um íslendinga á Hafiiarslóð.
Báru landar, sem íjölmenntu í
sorg og söknuði, kistuna að
gröfinni í norðan- og vestan-
verðustum Hjástoðarkirkju-
garði í blíðuveðri hinn 31. maí.
Líkflutningur milli landanna
kom vitanlega ekki til greina á
þeim tímum. Ekki einu sinni
norður yfir heiðar, þótt lista-
skáldið hefði dáið í Reykjavík,
hinum nýja þingstað. Og eng-
um, hversu heitt sem hann
elskaði landið sitt og var stoltur
af uppruna sínum, kom til hug-
ar að grafarró skáldsins yrði
nokkru sinni raskað. Leiðið
greri von bráðar í gróðursæld
garðsins og mildi hins danska
sumars, ómerkt, en fært af ná-
kvæmni í legstaðaskrána, er
síðar var þó hnikað ögn til
vegna réttingar á skipulagi og
við lagningu gangstíganna.
Samt er ekki um að villast hvar
íslenski náttúrufræðingurinn
var leiddur, lagður djúpt í mold,
né heldur hinar kisturnar löngu
síðar í þetta sama, afrétta graf-
arstæði, leiði nr. N 1095. Mis-
vísunina á meðfylgjandi teikn-
ing að sýna, en það er höfuð-
atriði hins s.n. beinamáls fyrir
hálfri öld, eins og frá verður
sagt síðar í þessum greinaflokki
um Leifar í tveimur löndum.
Ágúst Sigurðsson,
Prestbakka.
Höíundur máls og mynda er fyrrv.
sendiráðsprestur í Kaupmannahöfn.