Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1981, Blaðsíða 2

2
DV — HELGARBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1981.
Að þessu sinni bregður Helgarblaðið út af þeirri venju
að einskorða sig við íslenskar bækur og dregur úr púss-
inu sænska skáldsögu, sem kemur út í íslenskri þýðingu
frá Iðunni nú fyrir jólin. Þessi skáldsaga heitir Anna og
Kristján og er eftir Áke Leijonhufvud, hálffertugan rit-
höfund, sem ,,sló ígegn "með bókinni íheimalandi sínu á
síðasta ári. Hann hafði sent frá sér nokkrar bœkur áður,
en Anna og Kristján var hans fyrsti verulegi höfundar-
sigur.
Sænskum gagnrýnendum kom saman um að bókin
væri skyldulesning hverjum þeim er byggi með annarri
manneskju. Sagan segir enda frá hjónum í ótraustu
hjónabandi sem geta þó ekki slitið sig hvort frá öðru.
Höfundurinn lætur þau bæði segja söguna til skiptis,
þannig að sjónarmið bœði karls og konu fái að njóta sín.
En það er annað og meira en kynferðið sem skilur þau að
því Anna er úr verkalýðsstétt, Kristján af borgaralegu
velferðarheimili. Þar liggur annar vandi. Og mitt í átök-
um hjónanna verður dóttir þeirra að horfa upp á sálar-
stríð foreldra sinna, barsmíðar og hatrammar deilur.
Bókaforlagið Iðunn gaf okkur leyfi til að birta kafla úr
byrjun bókarinnar. Anna hefur orðið:
Það byrjaði sem sagt með
veislunni. En það var ekki min
sök, að hún var mislukkuð frá
upphafi til enda. Þannig varð það.
Þegar Kristján kom aftur frá
ráðstefnunni i Jamtlandi, var
hann i ömurlegu skapi. Eitthvað
hafði farið úrskeiðis þar. Ég veit
ekki hvað. Hann segir mér ekkert.
En nú vildi hann hafa venjulegt,
normalt fólk i kringum sig og ekki
kraðak af júristum, eins og hann
komst að orði.
Við höfðum ekki boðið heim
fólki, siðan við fluttum inn i ibúð-
ina. Og reyndar ekki svo langt
aftur, sem ég man. Það er vist
ekki skrltið. Kristján vildi bara
hafa fólk I kringum sig, þegar
hann variskapi til þess.Eiginlega
fyrirleithann það. Honum var að-
eins áfram að upphefja sjálfan
sig.
Nú bauð hann vinum sinum
heim. Það var þessi venjulega
kllka, skólafélagar Kristjáns og
starfsfélagar og kunningjar, sem
við höfðum haft samband við svo
árum skipti, án þess að nálgast
hvert annað nokkuð. Ég gat ekki
varist þvi að furða mig á þvi (þótt
ég sé hætt þvi nú) hversu
ópersónulegur tónninn var i veisl-
um okkar. Það var eins og allir
segðu akkúrat þvert á það sem
þeim fannst, ef þeim fannst þá
-yfirleitt eitthvað. Fólk setti upp
veraldarvanan óþolandi svip. Ég
var i þann veginn að bila I fyrsta
skipti þegar ég uppgötvaði þetta.
Sjálf á ég að venjast nánum og
hlýjum mannlegum samskiptum
heiman frá mér. Vist var ömur-
legt I hverfinu i grennd viö Spfir-
vagsgatan (það kemur kökkur
upp i hálsinn á mér, þegar ég
hugsa um lyktina af steiktri sild i
ganginum, alltaf steikt sild og
stöku sinnum eitthvað annað.
hvitkálsspúpa?). En hversu erfitt
sem það var, létum við okkur
hafa það, þegar þörf var á. Og
það var oft. Enginn setti sig á há-
an hest.
Eðá misminnir mig? Er ég að
blekkja sjálfa mig? Ég veit það
ekki. Nú skal ég segja frá veisl-
unni.
Það var á dimmum og ömur-
legum laugardegi I febrúar.
Reyndar var það afmælisdagur
Kristjáns. Um morguninn haföi
ég farið á markaðinn með
Söndru. Við keyptum það, sem
við átti að éta, tómata, icebergs-
salat, avocados og nokkrar lasnar
púrrur.
Þegar við komum heim, hafði
Kristján lagt á borð, með papp-
irsdúk og sérviettum i sjálflýs-
andi lit, hreint sjúklegur litur. Ég
sagði ekkert. Hann ekki heldur.
Það hafði verið svona allar göt-
ur slðan hann kom heim frá
Jamtlandi. Við sátum hvort um
annað. Hvorugt vildi vera fyrra
til að byrja rifrildið.
Við fórum með Söndru til
foreldra minna. Ég fór á bilnum
til Limhamn, þar sem þau hafa
keypt sér litið hús. I garðinum er
alltaf lag af kalkryki frá sement-
verksmiðjunni.
Vitanlega voru þau forvitin.
Það má margt segja um foreldra
mina, en þeim þykir vænt um
mig. A sinn hátt. Nú vildu þau
vita, hvernig þetta gengi hjá
Kristjáni og mér. Þeim hafði
skilist að þar væri ekki allt i
sómanum.
Ég fór undan i flæmingi, þvi að
ég vildi ekki tala um það, meðan
Sandravar með. Við skildum með
léttum faðmlögum, og ég lofaði
að koma og sækja hana daginn
eftir.
Ég skammaðist min. 1 mörg ár
hef ég fundið til sektarkenndar
gagnvart foreldrum minum.
Hvers vegna?
A heimleiðinni hafði ég opið
fyrir útvarpið. Það var fjöl-
skyldudagskrá. Konan sem rætt
var við, hafði barist alla tið fyrir
sig og sin börn. Maðurinn hennar
var alkóhólisti. Þau höfðu skilið
en flutt þrivegis saman aftur.
Hún rak lltinn söluturn og i hvert
skipti sem hann fór frá henni,
ákvað hún að bjarga sér sjálf. En
i hvert skipti, sem hann kom aft-
ur, féll hún fyrir honum á ný.
Ég hlustaði með heitri kennd á
hana.
Ég keyrði alltof hratt. Snjórinn
barst i stórum flygsum yfir veg-
inn. Vegurinn var launháll. Ég
gat ekki hætt að hugsa um þessa
frásögn. Hún hringsnerist i höfð-
inu á mér. Ég vissi ekki, hvort
hún sefaöi mig eða æsti mig upp.
Ég hugsaði. um kvöldið i kvöld
og veisluna og skyndilega ákvað
ég að gera dálitiö, sem ég hafði
lengi slegið á frest — án þess ég
vissi, hvort það stæði I samhengi
við það sem ég hafði heyrt i út-
varpinu. Ég ætlaði að segja
Kristjáni frá Raymond.
Þvi var lokið núna. Hann gat
ekki beðið tjón af að heyra sann-
leikann.
Ég ætlaði að segja honum allt.
Viðurkenna, að ég hefði drýgt
hór, framiö hjúskaparbrot, elsk-
að bæði aftan frá og framan og á
alla enda og kanta. Þetta var ögr-
un. Ég ég segði allt af létta myndi
loftið þar með hreinsast. Svona
hugsaði ég. Svo hugsaði ég um
draum, sem mig haföi dreymt um
nóttina. Draumar minir eru
margir og litskrúðugir. Oftast
man ég þá að morgni. Ég reyni að
túlka draumana, með mismun-
andi árangri. Mér finnst þeir ráða
yfir llfi minu á einhvern alveg
sérstakan hátt. En þessi var
erfiður viðureignar. Hann var
drungalegur, kæfandi, bergmál-
aði þungu endurkasti og óþolandi
óskiljanlegur. Mig dreymdi, að
höfuð, hendur og fætur heföu
skroppið saman i blóöuga kjöt-
klumpa, rétt eins og á mynd eftir
Francis Bacon. Ég vaknaði renn-
blaut af svita og hafði óljósa til-
finningu fyrir þvi, að ég hefði
hrópað upp yfir mig i sömu
andrá. En Kristján svaf rólega.
Yfirleitt segi ég engum drauma
mina. Ég sagði heldur ekki frá
þessum. Kristján hefði hvort eö
var ekki skilið hann. Hann hefði
bara leitt hann hjá sér.
Þegar ég kom heim gerði ég allt
það sem ógert var eftir vikuna,
þvi að enginn annað gerir það. Ég
bjó um rúmin, ryksugaði, svo að
mestu óhreinindin sæjust ekki,
þvoði gólf og fór út með ruslið.
Það er alltaf ég, sem geri það,
Kristján lætur ruslapokana
standa þangað til þeir fara að
lykta. Og þá fer hann ekkf einu
sinni með þá. Kviðinn sem fylgdi
hugsuninni um kvöldið framund-
an, kvaldi mig, það lá við borð
mér væri óglatt. Klukkan hálfsex
var ég búin. Kristján var þá kom-
inn i sparifötin og gekk fram og
aftur, eins og eggjasjúk hæna. Ég
spuröi, hvort hann gæti ekki að
minnsta kosti sest niður. Hann
leit á mig algerlega tómu augna-
ráði og spurði hvað ég hefði verið
að segja.
Ég stillti mig i tvær sekúndur,
áður en ég grýtti afþurrkunar-
klútnum i hausinn á honum. Og
eins og f jandinn næði á honum öll-
um tökum öskraði hann og bölsót-