Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1981, Blaðsíða 16

16
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1981.
STYRKIR
til háskólanáms í Hollandi
Hollensk stjórnvöld bjóða fram tvo styrki handa íslendingum til
háskólanáms í Hollandi skólaárið 1982—83. Styrkirnir eru einkum
ætlaðir stúdentum sem komnir eru nokkuð áleiðis í háskólanámi eða
kandídötum til framhaldsnáms. Nám við listaháskóla eða tónlistarhá-
skóla er styrkhæft til jafns við almennt háskólanám. Styrkfjárhæðin er
1.050 flórínur á mánuði í 9 mánuði. — Umsækjendur skulu vera yngri
en 36 ára og hafa gott vald á hollensku, ensku eða þýsku.
Umsóknir um styrkina, ásamt nauðsynlegum fylgigögnum, skulu hafa
borist menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6, 101 Reykjavík, fyrir 20.
janúar n.k. — Umsókn um styrk til myndlistarnáms fylgi ljósmyndir af
verkum umsækjanda, en segulbandsupptaka ef sótt er um styrk til
tónlistarnáms, — Sérstök umsóknareyðublöð fást í ráðuneytinu.
Menntamálaráðuneytið,
24. nóvember 1981.
FÉLAGSMÁLASTOFNUN
AKUREYRAR
óskar að ráða félagsráðgjafa til starfa frá jan. nk. um nokkurra mánaða
skeið. Annars konar starfsundirbúningur kemur einnig til greina. Upplýs-
ingar um starfið veitir félagsmálastjóri í sima 96-25880.
Umsóknir sendist Félagsmálastofnun Akureyrar, pósthólf 367, Strand-
götu 19 b Akureyri, fyrir 15. des. nk.
Félagsmálastjóri
Skip til ísfiskflutninga
Okkur vantar skip til fiskflutninga nú þegar og/eða síðar
í vetur.
Þarf helzt að lesta 100— 150 tonn.
Heppilegt verkefni fyrir loðnuskip.
Útgerðarmenn sem áhuga hafa á þessum flutningum eru
vinsamlega beðnir að hafa samband við okkur nú þegar.
ísienska útflutningsmiðstöðin hf.
Eiríksgötu 19, Rvík. Símar 16260 og 21296.
Spástefna
um þróun efnahags-
mála árið 1982
Stjórnunarfélag íslands efnir til spástefnu um þróun
efnahagsmála áriö 1982 og veröur hún haldin í Krist-
alssal Hótels Loftleiöa fimmtudaginn 10. desember
1981 og hefst kl. 14.00.
Dagskrá:
14:00 Spástefnan sett
— Tryggvi Pálsson, Stjórnunarfélagi islands.
14:20 Spá um þróun efnahagsmála árið 1982
— Ólafur Davíðsson, forstjóri Þjóöhagsstofnunar.
14:40 Spá um þróun peningamála áriö 1982
— Bjarni Bragi Jónsson, hagfræðingur Seólabanka íslands.
15:00 Álit á þróun efnahagsmála árió 1982
— Valur Valsson, framkvæmdastjóri Félags íslenskra iðn- '
rekenda.
15:15 Álit á þróun efnahagsmála árið 1982
— Björn Björnsson, viöskiptafræöingur, Alþýöusambandi
fslands.
15:30 Kaffi
Efnahagslegar forsendur við gerö fjárhagsáætlunar
1982 fyrir:
16:00 Álafoss hf.
— Pétur Eiriksson, forsljóri Álafoss hf.
16:10 Samband íslenskra samvinnufélaga
— Eggert Ágúst Sverrisson, fulltrúit Sambandi íslenskra
samvinnufélaga.
16:20 Flugleiðir hf.
— Valgerður Bjarnadóttir, forstöðumaöur hagdeildar Flug-
leiða hf.
16:30 Eimskipafélag íslands hf.
— Þórður Magnússon, framkvæmdastjóri fjármálasviös
Eimskipafélags islands hf.
16:40 Reykjavíkurborg
— Björn Friðfinnsson, framkvæmdastjóri fjármáladeildar
Reykjavíkurborgar.
16:50 Almennar umræður.
Spástefnan er ætluö framkvæmdastjórum, fjármála-
stjórum, starfsmönnum hagdeilda og öörum sem
hafa meö höndum áætlanagerð í fyrirtækjum og
stofnunum.
Þátttaka tilkynnist til Stjórnunarfélagsins í síma
82930.
Menning Menning
STRANDHÖGG
HAGALÍNS
Guflmundur G. Hagalfn:
ÞAR VERPIR HVfTUR ÚRN
Almenna bflkafélagið, Raykjavh, 1981. 158
bls.
Hver skyldi hafa trúað því hérna í,
gamla daga að maður mundi hafa
meira og meira gaman af því að lesa
bækurnarhansHagalíns, hann sem þá
þegar var allur í fortíðinni, gömlum
köllum og kellíngum sem töluðu mál
hornstrandafólks sem varla var hægt
að skilja svo tiktúrufullt sem það
virtist venjulegu djúpfólki — og
maður gat ómögulega hugsað sér
hvernig það væri hægt að elskast á
svona máli.
Manni fannst líka þetta fólk (af
bókum Hagalíns vel að merkja) feikn
alvarlegt og mikill þungi í því, gróft
og stirðbusalegt. Höfundur undir-
strikaði þessi einkenni með ýmsum
tiltektum í stíl, bæði sjaldheyrðum
orðum og með því að nefna per-
sónurnar oftast fullu nafni, t.d.
Hreggviður bóndi Líkafrónsson, hún
Arnkatla mín Snorradóttir, eða
„Hún Arnkatla þekkti svo vel
Messíönu Zakariasdóttur, að hún
vissi, að nú væri hennar munnur sem
harðlokuð bók.” (82).
En nú, árið 1981, finnst manni
þessi sérviska Hagalíns sjarmerandi.
Tískan er orðin
afturhverf
Hagalín hefur lifað af sér
holskefluna sem reið yfir upp úr
striðsárunum. Mig furðar ekki á því
að nýju bókinni hans, Þar verpir
hvítur örn, sem hann skrifar á
áttugasta og fyrsta aldursári, skuli
svo vel tekið af gagnrýnendum og
væntanlega einnig af lesendum.
Tískan er orðin afturhverf. Það vita
allir að það er orðið fínt að vera
sveitamaður, sérstaklega ef maður
hefur flúið borgarmenninguna. Við
viljum afturhvarf til náttúrunnar,
borða ómengaða fæðu, klæðast
fötum úr ekta náttúruefnum, drekka
vatn úr lækjum og snæða við
kertaljós. Það er heldur ekki lengur
smart að heita Lóló eða Anný.
Arnkatla og Messíana eru miklui
fallegri nöfn. Og eru það ekki einmitt
Hornstrandir sem orðnar eru
aldingarður íslendinga eftir að allir
eru flúnir þaðan?
Bókmenntir
RannveigG. Ágústsd
Og sauðkindin
eftirlitslaus
Hagalín lýsir fólki og byggðarlagi
einhvers staðar á Ströndum og sagan
gerist á stríðsárunum, seinni,
sennilega undir lok stríðs. Nokkur
flótti hefur brostið í liðið og sumir
hafa komið sér suður í uppgripin.
Þeir sem eftir sitja verða þeim mun
ákveðnari að þrauka. Alltaf verða
það færri og færri sem fást í göngur
og sauðkindin er orðin nær eftirlits-
laus á óravíddum heiðanna.
Prestlausir eru íbúarnir líka orðnir.
Þá berst Hreggviði bónda
Líkafrónssyni bréf frá biskupi
íslands þar sem hann býður sóknar-
börnum í Víknaprestakalli að taka
við skoskum presti, Jóni Kormáks-
syni kölluðum svo upp á íslenska
vísu, sem hlotið hafi sína menntun í
Háskóla íslands og hafi upphaflega
komið til landsins frá Skotlandi til að
kenna landsmönnum íþróttina golf.
— Semsagt strandaður maður á
fslandi.
Freistingar að sunnan
Hinn framándi prestur verður
hreyfiafl sögunnar. Nú fer fyrst af
stað húsfreyja Hreggviðar sem vill að
bóndi sinn bregði við skjótt og tryggi
sóknarbörnum sálusorgara. í þessum
kafia sögunnar leikur Hagalín sér að
því að etja saman þeim hjónakornum
í mesta bróðerni þó. Konur Hagalíns
eru ætíð miklar hetjur. Á meðan
bóndi hugsar um hvernig presturinn
nýi geti væntanlega útvegað bændum
skoska fjárhunda og hrúta leggur
húsfreyja hans meiri áherslu á ung-
barnaskírn og aðra geistlega
þjónustu. Hún nýtur styrks frá
tengdamóður sinni, afgamalli,
henni Messíönu. Þeirra viðureign
iýkur svo að Hreggviður auglýsir
safnaðarfund i útvarpi.
Á þessum fundi kemur öll sveitin
saman og þar er margt um merkilegar
persónur. Hagalín setur á svið
gamanleik í kirkjunni sem fær sinn
þrótt frá undirspili alvörunnar í lífs-
baráttunni sem fólkið heyr við harða
náttúru, fólksfæð og freistingarnar
að sunnan.
Grimmur er Hagalín
Hagalín nefnir sögu sína Þar
verpir hvítur örn og við getum sagt
að hann hafi sótt heitið í kvæði
Jónasar Annes og Eyjar m.a. vegna
þess sem Messíana segir, bls. 27:
,,Það eru fleiri en skáldið, sem
rægði hann Breiðfjörð, sem vita það,
að hér — reyndar nokkru norðar —
hafa í fortíðinni verpt hvítir ernir.
Amma mín hafði það eftir ömmu
sinni, að þetta hefði alltaf verið góðs
viti, já, vitað á hvalreka og gjarnan
helzt hent í verstu harðindum.
Stundum líka verið fyrirboði
hentugra stranda hollenzkra og
franskra skipa — Guð alltaf talinn
náðugur þeim, sem þar týndu lífi,
hungruðum lýð til úrbótar.”
Þetta er grimmt hjá Hagalín en
stórkostleg útlistun á þeim syndugu
hugrenningum fátækra bænda að
strand sé guðsblessun. Jónas
Hallgrímsson lætur örninn hvíta vera
tákn dauðans fyrir farmann en tákn
lífs fyrir strandbúann. Svona eru
erindi hans um Hornbjarg i
ofangreindum kvæðabálki:
Yzt á Homströndum hertir
Hombjarg og Kópatjöm.
Þeir vitaþaö fyrir vestan,
þar verpir h vítur öm.
Um sumamótt, er sveimar
sól yfir norðursióð
og þoka sigur um sjóinn.
Hann sHur rauður sem blóð.
Og öm'mn iHur ekki
onó hið dimma haf,
og horfír i hkninijómann.
Hafskipið sökkur í kaf.
Einkennilegur fugl
Það er ekki sama hver fuglinn er
heitir miðkafli bókar. Þar verða
hvörfin i sögunni. Einkennilegur fugl
hefur hafst við á leirunum í marga
daga og fólk er orðið órótt. Þetta er
afskræmi meðal fugla, óbermi að
fólki finnst, „. . . hálsinn og nefið,
hvort tveggja geysilangt, . . . Svo
voru á þessu feiknalangir vængir, en
kvikindisafmánin skrokklaus að
kalla.” (77). Ekki vil ég taka fram
fyrir hendurlesenda, en gaman er að
grufla í hvort hér sé kominn stríðs-
fuglinn — Þetta reyndist vera hegri
sem hafði villst af leið. En fólk óttast
að hann muni boða eitthvað illt.
Jakob hinn fuglafróði aftekur það.
Hins vegar segir Arnkatla: „Hér á nú
að hafa sézt hvítur örn.” (82).
Útlendum presti
skolar á land
Það er ekki að sökum að spyrja.
Hinn útlendi prestur kemur og sigrar
söfnuð sinn með góðri ræðu og
skynsamlegu framferði, sem einkum
er fólgið í þvi að fjarlægja Olgeir
nokkurn Bjarnason, uppreisnar-
mann og angurgapa sem lent hafði í
seturliðsvinnu og umturnast til
sósíalisma eða hvað það nú hét.
Hagalín tengir þarna þjóðtrúna
um hvita örninn, sem magnar
giftusamlegt strand, við baráttusögu
Hornstrendinga. En hvernig var það
annars með hann séra Jack? Var
hann ekki líka hvítur öm sem villtist
til Vestfjarða? Ég er orðin svo
gleymin.
Að baða sig
í góðri frásögn
En einu gleymi ég ekki. Það er hve
unaðssælt það er að baða sig í góðri
frásögn, þar sem vísanir tala til
manns ef maður þekkir smávegis til
íslenskrar menningar (sbr. vísunina
um þann sem „rægði hann
Breiðfjörð”). Það er svo gaman að fá
aðspreyta sig.
Og þá kem ég að lokum að máli og
stíl. Hugmyndafræðin, söguþráður,
plottið — allt þetta er undirskipað
stílnum og málinu. í þessari sögu
heldur meistari á stílvopni. f sextíu ár
hefur hann skerpt vopn sitt. Það er
nú orðið flugbeitt.
Komið nú þrælar landsprófsins og
lesið.
Þið sem setið hafið við suðukatla
hersins, lesið. Kannski er vígi
íslenzkunnar ekki eins sterkt og við
höfum hingað til haldið. Þá er tími til
athafna áður en við verðum eins og
írar.
Guðmundur G. Hagalin.