Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1981, Side 30

30
DV — HELGARBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1981.
Menning
Menning
Menning
Menning
Menning
1»
SORP
Rusl, rusl og aftur rusl
Ekkiskilég
hvar fólkið færþetta rusl.
Kaupirþaö ruslið?
Býrþað ruslið tH?
Hvað heldur þú?
íhugun
ogum-
ræða
KRAKKAR, KRAKKAR.
Höfundar: Jóhanna Einarsdóttir, Guðbjörg
Þórisdóttir og Krístjón Ingi Einarsson.
Útgefandi: Bjallan hf., Reykjavik 1981.
Síðasliiðið sumar barst mér í hendur
k er með nnfninu Krakkar, krakkar og
undirtitlinunr Hér er bók til að lesa,
skoöa ag .legjd frá. Þó nokkuð sé um
liðið gei ég ekki á mér setið að draga
fram bess.' litlu bók og þá fyrst og
I remst til að vekj.i á henni athygli. Ekki
mun af veita nú i auglýsingastreymi
jólamarkaðarins, þvi bókin er hógvær
og lætur litið yfir sér. A.m.k. við fyrslu
sýn. En ef betur er að gáð, er bér á
ferðinni einstök bók, þar sem saman
fara markviss vinna og vönduð vinnu-
brögð. í formála bókarinnar segir
m.a.: ,,Leslrarkennarar komast yfir-
að koma til móts við þennan stóra og
þyrsta lesendahóp. Hún er ætluð sem
hliðarlestur við annað lestrarkennslu-
efni og einnig sem myndlestrarbók.”
Þessu næst finnum við í bókinni leið-
beiningar um notkun hennar, ætlaðar
fullorðnum leiðbeinanda, hvort sem
það er nú kennari, foreldri, fóstra eða
annar uppalandi. Þar kemur m.a. fram
að bókin er beinlinis hugsuð og gerð til
að kveikja umhugsun og umræðu. 1
okkar flókna og öra borgarsamfélagi
nútímans vakna oft spurningar í huga
barns þegar enginn fullorðinn er nærri
eða ekki gefst tóm eða ráðrúm til að
ræða mál í því samhengi sem þau birt-
ast i. í bókinni er brugðið upp nokkr-
um atvikum sem vekja spurn eða ihug-
un. Hinar knöppu sögur bókarinnar og
myndirnar hljóta að kveikja
umræðu.
Dæmi:
SORP.
Rusl, rusl og aftur rusl.
Ekki skil ég
hvar fólkiö fær
allt þetta rusl.
Kaupir það ruslið?
Býr það ruslið til?
Hvað heldur þú?
leitt fljótt að þeirri leiðu staðreynd að
hér á landi er mikill skortur á lesefni
iýmk .
'j' ííy
handa börnum, sem eru að byrja að
geta lesið sjálf. Þessi bók er tilraun til
KENNY BURRELL GUITAR FORMS
irranoed c&nxwc’rrsn by oil evans
Jass undir jólatréð
Mitt er erli og örtröð jólaundirbún-
ings og innkaupa er ekki að undra þótt
jassunnendpr örvænti og óttist að
íenda í jölájjeitirlnfrh Hvar sem komið
er í versíanir o^.'fyrirtæki dynur á
hlustum sú tónlist sem hérlendis er
kennd við jól, þ.e. dægurtónlist frá
ýmsum timum ásamt snöggsoðnum
textum, sem höfða eiga til kaupenda i
háliðaskapi.
Ótrúlegustu kokkteilar eru settir
saman á hljómskífur. Hóað er saman
fólki úr tónlistarheiminum, skemmti-
bransanum og leikhúsum og það látið
flytja eitthvert samsull, þannig saman-
sett að allir geti fundið eitthvað við
sitt hæfi. Einn stærsti hópur fórnar-
lamba þessa eru blessuð börnin, því þó
svo foreldrarnir kaupi.þá þurfa börnin
að si ja undir flutningnum.
Jassáhugamenn geta átt það á hættu
að velviljaðir vinir og vandamenn, sem
kunnugt er um áhuga þeirra á tónlist,
fari og kaupi eitthvað af þessari fram-
leiðslu. Allt í bestu trú. Dæmigert inni-
hald jólapakkans eru gömlu góðu jóla-
lögin leikin með sveiflu af einhverjum
gömlum þreyttum manni sem ber þekkt
nafn. Viðhverju er svo sem að búast?
ímyndum okkur orðaskiptin.
,,Ég var að leita að plötu fyrir mann
sem hefuráhugaá jasstónlist.”
„Já, við eigum hérna plötu þar sem
Louis Armstrongsyngur Heims um ból
og á henni eru fleiri þekktar hljómsveit-
ir eins og ABBA og Boney M og svo er
alþjóðlegri samvinnu fyrir að þakka að
á plötunni eru líka íslenskir flytjendur.
Þetta er eiginlega albúm, tvær plötur. ”
Jasstónlistin er látin víkja fyrir betri
söluvarningi. Poppið og jólaframleiðsl-
an í fremstu röð.
Því rak undirritaðan í rogastans þeg-
ar hann í veikri von um að finna eitt-
hvað við sitt hæfi gekk inn í hljóm-
plötudeild Fálkans á Laugaveginum.
Þar hafði jassinn einnig verið færður
til i búðinni en á annan hátt en venja er.
Hann hafði verið fiuttur fram í búð-
ina. Þar blasti við allt það sem glatt gat
gamalt jasshjarta. Tónlist frá öllum
tímum, nýjar upptökur, endurútgáfur
á eldri plötum (eins og t.d. 78 snúninga
plötunum sem víða eru geymdar sem úr
gulli væru). Einleikarar, lítil combó,
stórhljómsveitir, langur listi frægra
nafna: Erroll Garner, Fats Waller,
Benny Goodman, Lionel Hampton,
Duke Ellington, Charlie Mingus og svo
mætti endalaust telja.
Úrvalið var slíkt að líkast var því að
maður væri kominn í einá af stórplötu-
verslunum heimsborganna. Eitt frávik
var þó á því. f verslunum erlendis hefur
mér löngum gramist hve áhugalaust og
lítt vitandi starfsfólkið er um aðra tón-
list en þá sem efst er á vinsældalistum
hverju sinni. Hér var ekki komið að
tómum kofunum. Upplýsingar um allt
það sem væntanlegt var á næstu dögum
við hið stóra safn lágu á lausu. Einnig
Jass
Sverrír Gauti Diego
gladdi það að heyra að hin ágæta is-
lenska jassplata Jazzvakningar, Jazz-
vaka, væri enn fáanleg.þvi frest hafði
að hún væri víða uppseld.
Nú var ekki lengur um það að ræða
að ekki fyndist neitt sem hugurinn
girntist heldur var vandamálið að velja.
Eftir langa leit var að lokum tveimur
plötum brugðið á fóninn. Fyrst kom
platan Strange Fruit þar sem gaf að
heyra, ljúfasta söngkvenna fyrr og síð-
ar, Billy Holiday. Á plötunni var lang-
ur listi laga sem fræg urðu i flutningi
hennar. Þessar upptökur voru flestar
frá þeim tíma er Billy var upp á sitt
allra besta, gamlir standardar sem
maður ósjálfrátt raular með. Þarna var
að finna safn af flestu því sem hún hef-
ur best sungið um dagana.
Óslökkvandi áhugi undirritaðs á gít-
artónlist réð valinu á síðari plötunni.
Þar var á ferðinni hinn þekkti jassgítar-
leikari Kenny Burrell og nefndist platan
Guitar Forms. Fyrri plötur Burrells
höfðu verið nokkuð bundnar föstum
formum eins og t.d. Midnight Blue sem
var eingöngu blues tónlist. Hér kvað
við annan tón. Kenny lék jöfnum
höndum á klassískan gitar og raf-
magnaðan. Platan gefur góða heildar-
mynd af fjölhæfni þessa ágæta gítar-
leikara.
Plötutitlarnir voru í flýti hripaðir
niður á óskalistann sem er nokkurs
konar vinnuáætlun fyrir mína nánustu.
Vonandi er að þeir og aðrir velunnarar
jassáhugamanna gefi okkur ekki ,,jóla-
plötuna í ár” á þeirri hátíð sem er að
ganga í garð.
Glegðilegjól.
1 bókinni eru 22 svona litlar sögur,
tengdar mynd á gagnstæðri síðu.
Myndirnar lýsa blönduðu efni, sumt
er sérstakt, annað hversdagsiegt.
Þannig er veruleikinn líka eins og við
mætum honum dagsdaglega. Letur
bókarinnar er stórt og skýrt og því
auðlesið fyrir byrjendur og við-
vaninga í lestrarlistinni. Bókin er
prentuð á vandaðan pappír þar sem
texti og myndir njóta sin eins og best
verður á kosið. Allur frágangur er
hinn vandaðasti.
í bókarlok koma 10 myndir án
texta. Þær eru þannig kynntar til
„sögunnar”: Hér koma myndir setn
þið getið sjálf búið til sögur um.
Hér er sem sagt á ferðinni óvenju-
leg og falleg bók sem er hvorki ætluð
börnum né fullorðnum. Heldur
börnum og fullorðnum sameiginlega,
sem vettvangur íhugunar og um-
ræðu.
Bókmenntir
Bergþóra Gísladóttir
Þar sem skákL
skapur og lífs-
frásögnlyfta
hvortöóru
Isaac Bashevis Singer:
SAUTJÁN SÖGUR
Hjörtur Pálsson þ ýddi.
Setberg 1981
Frásagnarsnillingurinn Isaac
Bashevis Singer sem nóbelsnefndin
dró úr djúpinu fyrir þremur árum og
færði heiminum á silfurfati er fáum
líkur. Hann hafði skrifað mörg og
löng ár án þess að venjulegt fólk tæki
eftir honum, en siðan hann fékk
Nóbels-verðlaunin hafa menn lesið
hann og dáð — líka á íslandi — og
hann hefur kynnst vel, svo er Hirti
Pálssyni aðallega fyrir að -þakka.
Sautján sögur er fjórða bókin sem
hér kemur út eftir hann.
Singer er gyðingur og aftur
gyðingur af bestu gerð. Hann virðist
mjög samgróinn söguhefðum og
menningararfi þjóðar sinnar og
fylgjast vel með þeirri framvindu sem
þar hefur orðið á síðustu áratugum.
Hugstæðast og mest frásagnarefni er
þó hlutskipti gyðinga á stríðsárun-
um síðari og afleiðingar þess. Seið-
kynngi Singers sem rithöfundar er
einkum fólgin í mannskilningi,
persónusköpun sem er svo trúverðug
að maður unir ekki öðru en hann sé
að segja frá iifandi fólki sem hann
þekki, örlögum þess og raunveru-
legum atvikum. Hann sameinar með
áhrifamiklum og listfengnum hætti
þrjár kvíslar ritlistar — skáldsöguna,
frásögnina og greinina (essay).
Honum tekst að nýta og snúa saman
áhrifaþætti þeirra í eina sögu. Þegar
maður les þessar smásögur, sem hér
birtast, er maður oft í vafa um hvort
þær séu í raun og veru skáldsaga, frá-
sögn eða grein, og raunar eru þær
margar hverjar þetta allt saman. Oft
lætur hann þessar kvíslar leikast á,
teflir þeim fram á víxl í sömu sögu.
Kímniblandin alvara hans nær
mestum tökum á lesandanum. Þótt
hann segi frá þungum örlögum
verður hann aldrei uppvægur heldur
er jafnan mildur í orðum en kemur
þó mannlegum hörmum til fullra
skila. Hið sama er að segja um
gleðina. Hún verður aldrei hástemmd
eða uppveðruð í höndum hans heldur
Bókmenntir
Andrés Kristjánsson
ætíð hógvær og mild í orðum og
öðlast við það ótrúlega dýpt.
Þýðandinn, Hjörtur Pálsson, segir
það réttilega í eftirmála, að vandi sé
að velja smásögur eftir þennan
höfund til útgáfu í meðalstóra bóka á
íslensku. Smásögur hans eru orðnar
margar og akur þeirra fjölgróinn.
Margir lelja að þar beri list hans
hæst. Það sem ég hef lesið eftir
Singer fellur vel við þá skoðun. Hann
er og verður i hópi snjöllustu smá-
sagnahöfunda heimsins fyrr og síðar
og stækkun smásögustakksins með
þeim hætti em áður getur er ef til vill
mesta lyftistöng hans. Smásagan er
form sem hættir til að skreppa saman
um of í höndum höfundar síns vegna
áleitiijnar kröfu formsins um að
stakkur hennar sé hnotskurn. Við þá
viðleitni stendur hann stundum á
beini.
Sögurnar sautján hefur þýðandi
valið úr þremur smásagnasöfnum
Singers. Þær eru auðvitað töluvert
misjafnar að gæðum og gerð en búa
allar yfir seiðmagni sem nær undra-
sterkum tökum á lesanda. Persónu-
sköpunin — ég vil heldur kalla það
persónulýsingar vegna þess hve
fólkið er raunverulegt — er líklega
það sem mest er um vert. Við
skynjum söguna ætíð í reynsluspor-
um þessa fólks. Það hendir oft, að
höfundur ber á borð fátíða lífs-
reynslu stundum gamansama öðrum
þræði, en með einhverjum göldrum
tekst honum ætíð að gera hana eðli-
legaogsjálfsagða.
Freistandi væri að víkja að nokkr-
um söguefnum og persónum í bók-
inni því að þar situr margt eftirminni-
legt í huga manns að loknum lestri,
en það yrðu allt of mörg orð á
þessum vettvangi. Þarna er hver
sagan af annarri gjafari brosa og
tára. Það er þessi samleikur og dulin
og hægstreym spenna sem heldur les-
andanum föngnum.
Þýðing Hjartar Pálssonar er
ágætisverk. Hann hefur fundið það
mundangshóf sem er andrúm skáld-
skapar höfundar. Málfar Hjartar er
mjög fallegt, auðugt og þó hófstillt.
Ég held að þessi þýðing sé afburða-
góð og eigi fáa sina líka um þessar
mundir að trúleik við anda sagnanna.
Útgáfan er sérlega vönduð og falleg.
Andrés Kristjánsson.