Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1983, Side 9

DV. LAUGARDAGUR 30. APRtL 1983.
9
Nýía stjérn sem fyrst
Stjómarmyndunarviöræður eru nú
famar af staö fyrir alvöru, eftir aö
Gunnar Thoroddsen sagöi af sér
fyrir sig og ráöuneyti sitt á fimmtu-
daginn. Forseti Islands fól í gær Geir
Ha’lgrímssyni, formanni Sjálf-
stæöisflokksins, aö reyna stjórnar-
myndun. Afsögn ríkisstjómarinnar
dróst óeðlilega lengi. Ekki var eftir
neinu aö bíöa er kosningaúrslit lágu
fyrir á sunnudaginn. Þetta var
óþarfa töf, þegar hver dagurinn er
dýrmætur. Flestir munu á þeirri
skoðun, að nauösynlegt sé að mynda
nýja ríkisstjóm sem fyrst. Efna-
hagsvandinn magnast, veröbólgan
æöir áfram og búast má viö enn einni
holskeflunni í júníbyrjun.
Skárri kostur
en auður seðill
Pólitísk þreyta einkennir þjóölífiö
um þessar mundir. Kosningaúrslitin
endurspegla þessa þreytu og hún var
mjög áberandi í kosningabaráttunni.
Fólkið í þessu landi er oröið leitt á
rislágu nagi stjórnmálamanna og fá-
tæklegum ráöum til úrbóta. Þessi
þreyta kemur fram í því aö þau
framboö, sem nú bjóöa fram í fyrsta
sinn, fá talsverðan hljómgrann. Það
er ekki endilega þaö aö kjósendur
Bandalags jafnaöarmanna og
kvennalistanna séu yfir sig hrifnir af
stefnunni. En meö því aö kjósa ann-
an hvorn þessara nýju lista gefst
óbeint tækifæri til þess aö láta
óánægju í ljós. Kosning nýs lista er
skárri kostur en aö skila auðu.
Reynslan verður síöan að skera úr
um þaö, hvort hin nýju framboð
kemba hærumar. Nokkur hefö er
fyrir því í íslenskri pólitík, aö ný
framboö, sem koma mönnum á þing,
lifa ekki lengur en áratug. Þar við
bætist, aö erfitt er aö ímynda sér
þaö, aö stjómmálasamtök megi
byggja upp á því að útiloka annaö
kyniö af f ramboðslistum.
Stjómarmyndun hefur oft verið
erfiö á Islandi og tekið langan tíma.
Urslit kosninganna nú benda til þess
aö svo veröi einnig nú. Þingflokkarn-
ir era nú sex í staö fjögurra áöur.
Þaö flækir málið. Aöeins tveir mögu-
leikar eru á tveggja flokka stjóm.
Þaö má því búast viö talsverðu þófi
og því, aö fljótlega heyrist háværar
raddir, sem krefjast utanþings-
stjómar. Forseta íslands er því tals-
veröur vandi á höndum. Utanþings-
stjórn er uppgjöf Alþingis og óæski-
legur kostur. Það er höfuöskylda
þingsins aö mynda starfhæfa ríkis-
stjóm. Stjórnmálamennirnir eru
kosnir til þess að takast á viö vand-
ann af fullri einurö, en ekki koma
honum á annarra heröar. Þaö er
ódýr lausn aö fá embættismenn til
þess aö grípa til þeirra óvinsælu ráð-
stafana sem gera þarf. Sú lausn yrði
aöeins til þess aö auka vantrú manna
á þinginu. Þótt aögeröir í efnahags-
málum séu e.t.v. óvinsælar, þá er
þaö ennþá óvinsælla aö gera ekki
neitt. Þingmenn veröa aö gera sér
grein fyrir því aö fólk er tilbúið til
þess aö axla sínar byröar. Veröbólg-
an veröur að nást á eölilegt plan. Viö
skulum ekki bíöa eftir gjaldþroti fjöl-
margra heimila.
Ófullkomin
kosningalög
Aö þessu sinni var kosiö eftir úrelt-
um kosningalögum, lögum sem hafa
í för meö sér mikið misrétti eftir bú-
setu kjósenda á landinu. Tilviljun réö
því þó aö heldur meiri jöfnuöur
náöist í þessum kosningum en áöur
var. Þannig fengu tvö stærstu kjör-
dæmin, Reykjavík og Reykjanes,
samtals 25 þingmenn, ef meö eru
taldir uppbótarþingmenn. Minnstu
kjördæmin, Vestfiröir og Norðurland
vestra, fengu ekki uppbótarþing-
menn, eins og oft hefur þó gerst áður.
Enn hallar þó veralega á þéttbýliö.
Ný kosningalög, sem kosiö veröur
eftir í næstu kosningum, heföu haft
talsveröar tilfærslur í för meö sér.
Þannig heföu komiö inn tíu nýir þing-
menn, en sjö núverandi dottið út.
Þingmönnum Sjálfstæðisflokksins
heföi fjölgaö um þrjá og Alþýöu-
flokkurinn og Alþýöubandalagiö
heföu fengiö sinn þingmanninn hvor
flokkur. Framsóknarflokkurinn
heföi hins vegar tapaö tveimur. Þaö
er því aö vonum aö Framsóknar-
flokkurinn hefur haldiö fastar en aör-
ir flokkar í óbreytt kerfi. En eitt
skyldu menn hafa í huga þegar
skoöaö er fylgi Framsóknarflokks-
Laugardags-
pistill
Jónas Haraldsson
ins. Fylgi hans nýtist verst allra
flokka í þéttbýbnu. Flokkurinn er
með samtals 8.225 atkvæði í Reykja-
vík og á Reykjanesi en fær aöeins
einn kjörinn þingmann og engan upp-
bótarmann í þessum kjördæmum. Ef
nú heföi verið kosið eftir nýju kosn-
ingalögunum, heföi Framsóknar-
flokkurinn haldið þingmanni sínum í
Reykjaneskjördæmi. Á móti heföi
hann misst einn mann á Vesturlandi,
Vestfjöröum og Norðurlandi eystra.
Þriöji maöur B-lista og fyrsti maöur
BB-lista hefðu og haft sætaskipti í
Norðurlandskjördæmi vestra. Þaö
er því aö vonum, aö Jóhann Ein-
varösson, fyrrverandi alþingis-
maður Framsóknarflokksins í
Reykjaneskjördæmi, sé nokkuö sár í
viðtali viö DV eftir kosningamar.
„Við fáum þar (þ.e. í Reykjavík og á
Reykjanesi) yfir 8200 atkvæöi og
einn þingmann, en til samanburöar
fær Kvennaframboðið rúmlega 7100
atkvæöi yfir allt landið og þrjá þing-
menn,” sagöi Jóhann.
Tveir þingflokkar, Bandalag jafn-
aöarmanna og kvennalistamir, kom-
ast nú á þing á einum kjördæma-
kjörnum þingmanni. Þeir taka síöan
meö sér fimm uppbótarþingmenn.
Bandalagiö var meö 7,3% greiddra
atkvæða og kvennalistamir meö
5,5% greiddra atkvæöa. Þetta leiöir
hugann aö þeim reglum, sem settar
era fyrir því aö flokkar eöa samtök
fái menn kjörna á þing. Mönnum er
enn í minni, er minnstu munaði aö
Alþýðuflokkurinn þurrkaöist út af
þingi á síðasta áratug, þótt hann
væri meö um tíu prósent atkvæða.
Þaö era óneitanlega miklir vankant-
ar á því kerfi, sem hugsanlega ónýta
algerlega atkvæöi tíunda hluta at-
kvæöisbærra manna í landinu.
1. maí
Kosningar eru kjarabarátta var
vinsælt slagorö fyrir alþingiskosn-
ingamar 1979. Þessu slagoröi var
ekki mikið hampaö í nýliðnum kosn-
ingum, hvernig sem á því stendur.
En því er þetta gamla slagorð rif jaö
upp hér, aö á morgun er 1. maí,
aiþjóölegur baráttudagur verka-
fólks. Þaö era blikur á lofti hér á
landi. Ávarp fulltrúaráös verkalýös-
félaganna í Reykjavík, Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja og Iön-
nemasambands Islands ber þess
merki aö dökkt er framundan. Þar
segir aö hreyfing íslensks launafólks
standi frammi fyrir ógnvekjandi
óöaveröbólgu og aö vofa atvinnuleys-
isins biði á næsta leiti. Kaupmáttur
launa rýrnar, verömæti sjávarafla
hefur dregist saman, halli á viöskipt-
um viö útlönd er veralegur og erlend-
arskuldiraukast.
I ávarpinu er ákall til stjómmála-
manna. „Stjómmálamenn veröa aö
átta sig á því, að eigi varanlegur
árangur aö nást, er óhjákvæmilegt
að taka alla hagstjóm í landinu föst-
um tökum, svo aö linna megi því
skipulagsleysi sem ríkt hefur. Ný-
sköpun aröbærrar atvinnustarfsemi
er frumnauðsyn, ef ekki á aö koma
til atvinnuleysis. Atvinnuleysi hefur í
för með sér félagslega og efnahags-
lega áþján og ófrelsi. Viö krefjumst
þess af stjórnvöldum, aö slíkt ástand
endurtaki sig ekki á íslandi. Allir
eiga rétt á vinnu. Verkalýðshreyfing-
in er vissulega albúin til þess aö tak-
ast á við vandann í samvinnu viö
stjórnvöld. ..”. Stjórnmálamenn
skyldu því átta sig á því, að nú er lag.
Þeir geta unniö með f ólkinu.
Vandi
sveitarfélaganna
Verðbólgan leikur ekki einungis
einstaklinga og fyrirtækigrátt. Flest
sveitarfélög landsins eiga nú við
mikinn vanda aö stríöa. I fjárhags-
áætlunum sveitarfélaganna er gert
ráö fyrir u.þ.b. 50% verðbólgu. Aug-
ljóst mál er að þær áætlanir geta
engan veginn staðist þegar verö-
bólgan nú mælist í þriggja stafa tölu.
Fulltrúaráð Sambands íslenskra
sveitarfélaga fjallaöi m.a. um þenn-
an mikla vanda á fundi sínum nú um
miðjan mánuðinn. í ályktun fundar-
ins er vakin athygli á mjög alvarlegu
fjárhagsástandi sveitarfélaganna í
landinu. Oöaveröbólga og óverö-
tryggðir tekjustofnar hafa gert þaö
aö verkum, að allflest sveitarfélög
landsins eru nú vanmegnug aö sinna
lögboðnum verkefnum.
Fundur fulltrúaráösins samþykkti
aö fela stjóm sambandsins aö leita
eftir samstarfi við ríkisvaldið um
sameiginlegt átak til hagræðingar og
sparnaðar í opinberam rekstri og
verði það gert í samráöi viö stéttar-
félög og aðra hagsmunaaðila. Þaö
kreppir því aö og hætt er viö aö fleira
veröi undan aö láta en lögbundin
verkefni sveitarfélaganna. Þannig
má búast viö miklum samdrætti í
heföbundnum sumarverkefnum
sveitarfélaganna. Þaö horfir því aö
óbreyttu ekki of vel fyrir námsmenn
og fleiri, sem koma út á vinnumark-
aöinn í vor.
Jónas Haraldsson