Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1983, Blaðsíða 23

DV. LAUGARDAGUR 30. APRIL1983.
93
ita ettir
idd...”
— helgapviðtal við Sigríði
MÞúnu Kristmundsdðttur,
nýbukaða þingkonu
En raunin vard sú að Kvennalistinn varð, ásamt Bandalagi jafnadarmanna,
óumdeilanlegur sigurvegari alþingiskosninganna. Og það sem meira var:
Konur mœta þríefldar til leiks á nœsta þing. Þeirn hefur fjölgað úr 3 í 9, eða
um 200%! Ein þeirra tólfkvenna sem höfðu óumdeilanlega mikil áhrif íþessa
veru með því að boða til Borgarafundarins var Sigríður Dúna Kristmunds-
dóttir. Sigríði Dúnu og málflutning hennar þekkja flestir úr kosningabarátt-
unni. En hver er konan bak við nafnið? Til þess að reyna að upplýsa lesendur
um það heimsótti blaðamaður DV Sigríði Dúnu á heírnili hennar og eigin-
manns hennar, Hjálrnars H. Ragnarssonar tónskálds, á Bárugötunni.
TexthÁrniSnævarr
nokkurn tíma í ööru samfélagi og kynnast leikregl-
um þess. Kennaraliöið stóö undir nafni og vel þaö
og kennslan og nemendahópurinn hvort tveggja til
fyrirmyndar. Skólinn var eins og lítil eyja í þessu
mikla hafi sem Lundúnir eru. Já, menningarlífið er
f jölbreytt og þangað margt aö sækja.”
Fóikið er
áhugaverðasta viðfangsefnið
„Fyrst viö erum aö tala um fagurfræöina þá
langar mig til aö bæta við það sem ég sagöi áðan.
Enda þótt fagurfræði sé mér kær þá valdi ég mér
fag eins og mannfræðina sem fjallar beinlínis um
fólk, vegna þess aö þaö áhugaverðasta af öllu er
fólk. Mér finnst áhugaverðast aö kynnast fólki, því
hvaö fólk er aö hugsa, hvemig þaö setur hlutina
fram, hvemig líf fólks hefur veriö. Mér finnst ævi-
sögur til dæmis skemmtilegar. Áhugi á mannlífi í
öllum sínum myndum hefur kannski orðið enn þá
þyngri á metunum hjá mér eftir því sem árin líða og
kannski er þaö einmitt þessi áhugi sem hefur skilað
mér á sinn hátt út í st jórnmál”
— Aö loknu þriggja ára námi í Lundúnum var
tími til kominn aö halda heim?
„Mér þótti ákaflega leiðinlegt að yfirgefa
Lundúni fyrir fullt og fast. Eg var farin aö kunna
sérstaklega vel viö mig og finnst alltaf aö tengsl i nín
viö þann staö séu sterkari en við nokkum annan, aö
Islandi vitaskuld frátöldu. En ég var óráöin um
framhaldiö og ég hélt því heim. Eg var þó ekki lengi
óráöin heldur réö mig snarlega til kennslu vestur á
Isafjörö eða var réttara sagt snarlega ráöin þangað
og þar var ég veturlangt og kenndi við Menntaskól-
ann, Iðnskólann og í Námsflokkunum. Eg kenndi
geysilega mikiö um 40 tíma á viku sem er ekki beint
viturlegt fyrir manneskju sem aldrei haföi kennt
áður. Ég mundia.m.k. ekki ráðleggja neinumslíkt.
I rauninni skipti mestu máli aö ég fékk aö halda
námskeið í mannfræði viö menntaskólann. Þaö var
mér mikilvægt aö fá aö reyna mig viö kennslu á því
sviöi. Aö finna hversu mikið vald ég heföi á því sem
ég haföi verið aö nema í þrjú ár og var þetta ár aö
því leyti ómetanlegt. Að vera komin hinum megin
viö lækinn, aöhætta aö vera nemandi og vera ke.in-
ari í fyrsta skipti. Aö spyrja ekki sjálf — heidur
svara.”
— Þú lést ekki þar viö sitja í námi?
„Nei, eftir þennan vetur á Isafiröi hélt ég til
Parísar og byrjaöi á Maitrise stigi í mannfræöi viö
Paris Vll-Jussieu háskólann. Dvölin þar byrjaöi
ekki vel. Ég var nokkum veginn mállaus og fyrstu
vikurnar var ég auk þess húsnæðislaus. Fyrsti
mánuöurinn fór því í húsnæðisleit og var þaö hræöi-
legurtími!
Ég var búin aö vera í Lundúnum í þrjú ár ensamt
voru þaö mikil viðbrigði aö koma til Parísar. Bret-
land tilheyrir sama manningarsvæöi og Island, 'iinu
germanska, en nú var ég komin á rómanskt menn-
ingarsvæði. Fyrstu mánuöina var því margt sem
maöur þurfti aö átta sig á. Fyrir utan tungumálið
var um allt annan hugsunarhátt aö ræða, önnur viö-
horf og aðferðir viö aö gera hlutina. Skólinn var
mjög ólíkur því sem ég haföi áöur kynnst. Þú þekkir
skólakerfiö hér, bekkjarkerfið, verkefni og svo
framvegis. I Lundúnum var námið einnig í ákveönu
horfi þótt öðruvísi væri. Þar voru umsjónarkennar-
ar sem fylgdust með hverjum nemanda. En í Paris
VII skólanum var ég allt í einu komin í heljarstóra
hrmgiöu þar sem erfitt var aö átta sig. Kennurum
snjóaöi inn og út og engin leiö var aö ná sambandi
viö þá eftir aö tímum lauk. Hver nemandi var gjör-
samlega á eigin spýtum. Hafði ekkert aöhald nema
af sjálfum sér. Þetta var erfiöur tími. Eg haföi
miklar áhyggjur af því aö ég væri ekki aö gera neitt.
Mér fannst ég ekki koma neinu í verk og fannst lítið
eftir mig liggja. Þetta varö til þess aö þegar mér
bauöst skólavist og styrkur í Bandaríkjunum seinni
part vetrar þá þáöi ég hvort tveggja. En eftir á að
hyggja held ég aö þetta nám í París hafi alls ekki
veriö til ónýtis. Þaö voru aö gerjast nýjar hugmynd-
ir í mér og aö því leyti var þetta ef til vill ár sem
skipti sköpum. Eg kynntist þarna nýjum menning-
arheimi, hafði þurft aö reyna á mig meira en
nokkru sinni fyrr. Það spratt lítið áþreifanlegt af
þessu ári — en þaö skilaöi sér síðar.
Þessu næst tók viö nám í Bandaríkjunum, nánar
tiltekið í Rochester. Ég nam í 4 misseri þar en
dreiföi því yfjr á 2 og hálft ár enda eignaðist ég bam
um haustið 1978. Eg lengdi þó námiö aöeins um eitt
misseri vegna bamsins. Ég dreif Ragnar litla meö
mérút þriggja mánaða gamlan.”
Doktorsritgerðin ennþá uppi r hillu
— Var ekki erfitt aö vera í stífu námi meö lítiö
barn?
„Þú getur nærri um þaö. Sérstaklega vegna þess
að námiö í Bandaríkjunum var mjög strangt.
Lesefnið var um þaö bil þúsund síður á viku og sett
fyrir ákveðin verkefni. Að minnsta kosti ein ritgerö
á viku og þar fram eftir götunum. Ég var þarna í
doktorsnámi en ákvaö aö taka M.A. gráöu jafnhliða.
Þannig aö í raun var um tvöfalt námsálag aö ræöa.
Þetta var erfitt, bæöi námiö og svo lítið bam komið
tilsögunnar.
Ég skrifaöi M.A. ritgerðina heima sumariö ’79,
auk þess sem ég vann á bæjarskrifstofunni á
ísafirði. Viö fórum út aftur um haustiö og þá lauk ég
náminu formlega meö því aö taka Ph.D. Qualifying
exam — nokkurs konar iokapróf í allri mannfræö-
inni. Eg heföi alls ekki getaö lokið náminu ef frænka
Hjálmars heföi ekki komið meö okkur út og passað
Ragnar síðasta sprettinn. En ég er ekki búin meö
doktorsritgerðina, hún liggur enn þá uppi í hillu.
Um jólin ’79 komum viö svo heim og ég byrjaöi
strax aö starfa sem stundakennari í mannfræöi viö
Háskólann.
Hafa þau verið þér lengi hugieikin. varstu tii
dæmis rauösokka?
„Ég var aldrei í Rauösokkahreyfingunni enda
var ég úti í 7 ár, á blómatíma hreyfingarinnar. Eins
og ég sagöi áöan hef ég áhuga á fólki og mannlífi og
kvenréttindabarátta er hluti af því áhugasviöi. Þaö
var haft á oröi þegar ég var bam aö ég heföi nánast
óhuggulega sjálfstæðistilfinningu. Ég vildi alltaf
ákveöa hlutina sjálf, var alltaf „á skjön” viö aöra
og hef sjálfsagt verið foreldmm mínum erfiö. Ein-
hvem veginn hélt þetta áfram og þróaðist. Frá
áhuga á mannlífi, mannréttindum og réttindum
fólks til að velja og hafna fer þetta út í áhuga á mál-
efnum kvenna, mannréttindum kvenna sérstak-
lega, enda víöa pottur brotinn í þeim efnum. Ég
fylgdist grannt meö því sem var að gerast í
kvenfrelsismálum alls staðar sem ég dvaldist er-
lendis, en ég tók aldrei virkan þátt i kvennabaráttu
fyrr en égkom heim aftur.”
Kvennabaráttan á sér
langa, óskráða sögu
Síðan þú komst heim hafa gerst þrír mikilvægir
atburðir í kvennabaráttu hérlendis. 1980 er Vigdís
Finnbogadóttir kosin forseti, 1982 fá Kvennafram-
boö menn kjörna í bæjarstjórnir Reykjavíkur og
Akureyrar og 1983 fær Kvennalistinn 3 menn á Al-
þingi. Hver þessara atburöa er í sjálfu sér einstæð-
ur. Af hverju gerist þetta akkúrat á íslandi?
„Islenskt samfélag er mjög sérstakt. Þaö er í
fyrsta lagi mjög lítið og því er auðveldara en í
stóru samfélögunum ef maður hefur brennandi
sannfæringu aö koma henni á framfæri. Eg þekki
ekkert annaö sambærilegt samfélag þar sem hægt
er aö koma á framfæri skoðunum meö nákvæm-
lega ekkert fjármálaapparat á bak viö sig, eins og
viö kvennalistakonur höfum gert. Þaö er einn
þáttur þess að svona hlutir geti gerst hér. Hins veg-
ar er kvennabarátta á Islandi auðvitaö ekki ný af
nálinni. Hún á' sér langa sögu, óskráða, en meö-
vitund íslenskra kvenna um sögu sína er ákaflega
sterk. Þaö hef ég fundið hjá öllum þeim tugum
kvenna sem ég hef kynnst og starfaö meö í kvenna-
baráttunni. Tengslin viö fortíöina eru ákaflega
sterk. Bein kvennabarátta á sér rúmlega hundraö
ára sögu hérlendis. Kvennalistar hafa áöur verið
bomir fram og þeir em hluti af þessari sömu bar-
áttu þó forsendumar þá væm nokkuö aðrar en nú.
Hér hafa verið konur sem börðust skelegglega fyrir
kvenréttindum og kvenfrelsi og öömvísi værum viö
ekkikomnarþangaðsemviðerum komnarnú.”
— Telur þú aö kosning Vigdísar Finnbogadóttur
hafi haft mikil áhrif á stöðu islenskra kvenna?
„Eg held að kosning Vigdísar hafi haft mikil
áhrif. Forsetinn er sameiningartákn þjóöarinnarog
aö kona skipi þann sess hefur sitt aö segja. Hennar
aðferöir, málflutningur og framkoma eru öömvisi
en tíökaðist hjá fyrirrennurum hennar, hún kemur
meö nýjan hljóm i opinbera umræöu. Þetta hefur
áhrif! Og ekki bara á okkur, nútímann, heldur ekki-
síöur á börnin sem nú eru að alast upp og eru fram-
tíðin. Aö kona skuli gegna þessu embætti er mikil-
vægt því aö þar er komin ný kvenleg fyrirmynd.
Þær kvenlegu fyrirmyndir sem hafa veriö fyrir
hendi hafa verið heldur einlitar en þarna er komin
nýímynd, nýr möguleiki.”
Stjórnmálaforingjarnir
mannlegir eins og allir aðrir
— Hvernig finnst þér aö vera komin í hóp allra
þessara karla í hópi stjórnmálaforingja? Hvernig
var þér innanbrjósts er þú sast viö sama borö og
hinir gömlu foringjar eins og Geir Hallgrímsson
sem fulltrúi íslenskra kvenna, ef svomá segja?
„Ég fann fyrir stærö þess verkefnis sem ég haföi
tekist á hendur, á Alþingi, aö vera eins og þú orðar
þaö „fulltrúi íslenskra kvenna”. Hvaö varöar
umgengni viö stjórnmálaforingjana þá eru þeir
vitaskuld bara mannlegir eins og allir aörir. Þú
kannast kannski viö myndina Þýskaland náföla
móöir (Deutschland bleiche Mutter). Aöal-
persónan, Anna, þarf aö fara á fund herforingja til
aö fá leyfi til aö heimsækja mann sinn á víg-
stöðvamar. I samtali þeirra kemur fram að við þaö
aö eignast bam hafi hún misst lotninguna fyrir
stööum og stööutáknum, fyrir ytri umbúnaði mann-
lífsins. I þessu felst sannleikur. Ég tel aö þaö sé slík
reynsla fyrir konur aö eignast barn aö þaö gefi
okkur aöra sýn á þaö sem skiptir raunvemlega
máli. Og á sama hátt og Anna get ég ekki litiö á
„foringja” ööruvísi en sem manneskjur fyrst og
fremst. Ytri umbúnaður þeirra er ekki aöalatriðið
heldur innrætiö.
Ég er glöðyfir aö hafa fengiö tækifæri tilaöstarfa
aö mínu hjartans máli, aö vera treyst til þess aö
skapaeitthvaðnýtt.”
— Nú tekur þingmennskan við von bráöar, kvíðir
þú því?
„Nei, ekki get ég sagt þaö, en ég held aö það sé
mikilvægt að halda utan um sálartetriö á þingi, aö
missa ekki sjónar á sjálfri sér, eigin lífi og eigin
stærö og detta ekki úr tengslum viö raunveruleik-
ann. Aö hlusta eftir eigin rödd. Hver manneskja hef-
ur ekki annað aö gefa en eigiö líf, hugsun, vit, hug-
myndir og orku, og því mikilvægt aö missa ekki
sjónar á lífinu og þá ekki sís.tsínu eigin.”
Að svo búnu var tími til kominn aö blaðamaður
héldi heim á leiö enda ekki vert aö trufla Sigríöi
Dúnu frá óteljandi verkefnum. Hennar beiö síöasti
kennsludagur í Háskólanum aö sinni, viðræður viö
stjómmálaflokkana, fjögurra ára sonur, sem þarf
móöurlega umhyggju á hverju sem dynur, og
doktorsritgerðinókláraöa. -ás.