Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.1983, Qupperneq 13

DV. MIÐVKUDAGUR 2. NOVEMBER1983.
13
Eitrið frá Áburð-
arverksmiðjunni
I mörg ár hefur Aburðarverk-
smiðja ríkisins verið rekin með tapi.
Áburður hefur verið seldur á verði
undir kostnaðarverði til að þjóna
þröngum hagsmunasjónarmiðum
landbúnaðar og óskhyggju stjóm-
valda að halda niðri verðbóigu.
Fyrir Reykvíkinga hefur þessi
stefna þýtt umhverfismengun af
stæröargráðu sem er óþekkt í þeim
hópi landa sem við teljum okkur til-
heyra.
A undanförnum árum hefur
Áburðarverksmiöjan sleppt út í
umhverfið 600 tonnum af köfnunar-
efnistvísýringi á ári. Köfnunarefnis-
tvisýringur er hinn svokallaði guli
reykur sem umlykur borgina á
góðviörísdögum. Fyrir utan
köfnunarefnistvísýring hefur verk-
smiöjan sleppt út miklu magni af
öðrum óhreinindum.
Köfunarefnistvísýringur er hættu-
legt efni. Að anda því að sér, jafnvel í
litlum mæli, getur haft í för með sér
eftirfarandi einkenni:
—Höfuðverk
— Lystarleysi
— Meltingartruflanir
— Sáramyndun í munni og nefi.
Verksmiöjan hefur aldrei haft
starfsleyfi. Þrátt fyrir þrýsting og
opinbera umf jöllun gerðist ekki neitt
þótt búnaður verksmiöjunnar væri
löngu afskrifaður og úr sér genginn.
Svo langt var gengið að í tið fyrri
ríkisstjórnar neyddist fyrirtækið til
aö taka eríend lán til aö fjármagna
tapreksturinn. Ástæöan fyrir tapinu
er augljós. Það voru engir peningar
til í sjóðum til endurný junar á búnaði
verksmiðjunnar. Fyrirtækið hefur
aldrei fengið leyfi til að verðleggja
framleiðslu sína kostnaðarrétt meö
tilliti til nauðsynlegrar endumýjun-
ar á tækjakosti. Allt til að halda niöri
áburðarverði til bænda — sem hefur
verið heilög stefna ríkisvaldsins.
Ekki hefur vantaö forsendur fyrir
hagkvæmum rekstri fyrirtækisins
þar sem það hefur fengið raforku
keypta á sama verði og álverið í
Straumsvík.
Þó kom að þvi að búnaö verksmiöj-
unnar varð að endurnýja. Og þá voru
ástæðumar ekki þær að búnaðurinn
væri ólöglegur og að nauðsynlegt
væri að draga úr mengun — heldur
var nauðsynlegt að auka
framleiðslugetu verksmiðjunnar.
Kjallarinn
Þorsteinn Einarsson
notkun siðastliðið sumar. Þá var
gamla framleiðslurásin umsvifa-
iaust tekin í notkun aftur.
Það væri forvitnilegt að vita
hvaðan verksmiðjan tekur sér
heimild til aö taka gömlu
framleiðslurásina í notkun. Til að
forvitnast um þetta hafði ég sam-
band við Mengunarvarnir ríkisins,
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur og
Vinnustaðavemd ríkisins. Hjá
þessum stofnunum kannaðist enginn
við að verksmiðjan hefði beöið um
leyfi til að taka gömlu
framleiðslurásina i notkun aftur.
En hér er kannski um að ræða
aðalatriði þessa máls. En það eru
máttlitlar stofnanir meö magnaða
titla.
Eða er þaö til í dæminu að aðrar
reglur gildi um Áburðarverksmiðj-
una en um annan atvinnurekstur í
landinu vegna þess að þar em í veöi
þröngir hagsmunir landbúnaðar. og
að það sé þess vegna sem Áburðar-
verksmiðjan eitrar umhverfi
Reykvíkinga. Hún geri það í skjóli
þess að þótt það sé óleyfilegt þá geti
enginngertneitt.
• „Eða er það til í dæminu að aðrar reglur
gildi um Áburðarverksmiðjuna en um
annan atvinnurekstur í landinu, vegna þess að
þar eru í veði þröngir hagsmunir land-
búnaðar?”
Með nýju framleiðslurásinni átti
mengun af völdum köfnunarefnis-
tvísýrings aðeins að verða einn
tíundi af mengun gömlu rásarinnar.
Hvaðan kom
heimildin
Fyrir nokkrum dögum bilaði nýja
framleiðslurásin sem tekin var í
Við skulum vona að svo sé ekki. En
ljóst er að það verður að auka vald-
sviö og frumkvæði þeirra stofnana
sem eiga að fylgjast með og hindra
mengun í umhverfi okkar hvort sem
um er að ræða á vinnustöðum eða í
náttúrunni.
Þorsteinn Einarsson
verkfræðingur.
Husnæðissamvinnufélag stofnað
Fyrir rúmum hálfum mánuði
gerðist það hér í höfuðborg
einstaklingshyggjunnar að 400
manns tóku sig saman og stofnuðu
félag um nýja leið í húsnæðismálum,
leið sem byggir á félagshyggju og
samvinnuhugsjón, andhverfum
einstaklingshyggjunnar.
Eg á hér við þann atburð þegar
stofnað var húsnæðissamvinnufélag
á fjölmennum fundi aö Hótei Borg
þann 15. október sl. Að stofnun
félagsins stóð fólk úr Leigjenda-
samtökunum og annað áhugafólk um
úrbætur i húsnæðismálum.
Húsnæðissamvinnufélag er, eins
og reyndar hefur verið lýst hér í
blaðinu áður, félag sem byggir ibúöir
sem síðan eru reknar af félags-
mönnunum sjálfum og í sameigin-
legri eigu þeirra. Til þess að fá ibúð
hjá félaginu greiðir félagsmaöurinn
einungis 5% byggingarkostnaðarins
sem þó veitir honum ævilangan rétt
til þess að búa í íbúðinni. Réttur
þessi kallast búseturéttur.
Opið öllum
Eg vil vekja athygli á því að horfið
var frá því að kalla félagið
Húsnæðissamvinnufélag leigjenda
svo sem rætt hafði verið um í undir-
búningsstarfinu. Orsök þessa var sú
að við sem unnum að undirbúningn-
um að stofnun félagsins urðum þess
vör að ýmsir héldu að einungis
leigjendur gætu gengið i félagið. Svo
er þó alls ekki, ein af grundvallar-
starfsreglum húsnæðissamvinnu-
félagsins er nefnilega sú að þaö er
opið öllum, óháð aldri, kyni, stöðu og
eignum. Húseigendur eru meira að
segja ails ekki útilokaðir.
Það er alkunna að fjöldi fólks á
íbúðir sem eru alltof litlar, miðað við
fjölskyldustærð; eftir að verðtrygg-
ing lánakerfisins var tekin upp á
þetta fólk mjög erfitt með að stækka
við sig, það situr í rauninni fast í allt
of smáum íbúðum. Ef byggingar
íbúða með búseturéttarfyrirkomu-
lagi komast á skrið þá gætu þær leyst
vanda þessa hóps.
Ungt fólk er fast i of litlum íbúðum,
en því til viðbótar er f jöldi eldra fólks
fastur í of stórum ibúðum. Búsetu-
rétturinn hentar öldruðum mun
betur en sú aðferð sem nú færist
mjög í vöxt aö byggja sérstakar
eignaríbúðir handa eldra fólki, sem
yfirleitt á þokkalegar, oft á tíðum
mjög góðar íbúðir fyrir. Það væri
skynsamiegt aö eldra fólki væri t.d.
boðið upp á að skipta á afnotarétti
húsa sinna og tryggum búseturétti í
ibúö af hæfilegri stærö.
Almennt séð felur búseturéttar-
formið nefnilega í sér miklu meiri
sveigjanleika og aðlögunarhæfni en
hiö stirðbusalega eignamyndunar-
kerfi sem við búum við. Þegar fólk af
ýmsum orsökum þarf að flytja
neyðist þaö til þess að standa í meiri-
háttar fasteignaviðskiptum þar sem
þaö oft tapar heiming aleigunnar svo
sem þegar einbýlishús úti á lands-
byggðinni einungis dugir fyrir lítilli
blokkaríbúð í Reykjavík.
Mér er nær að halda að þeir einu
sem hagnist eitthvað að ráði á því
Kjallarinn
Jón Rúnar Sveinsson
öfgafulla séreignarfyrirkomulagi
sem hér tíðkast séu fasteignasala-
stéttin og þeir margvíslegu milliliðir
sem allt sitt eiga undir starfsemi
þeirra.
Undirtektir þær sem húsnæðis-
samvinnufélagið fékk þegar á
stofnfundinum er glöggt vitni um
þörfina á úrbótum og endurmati á
sviði húsnæðismála okkar. Hér vil ég
sérstaklega nefna og þakka
jákvæðar undirtektir og stuðning við
félagið að hálfu Jóhanns Einvarðs-
sonar, aöstoöarmanns félagsmála-
ráðherra, og Olafs Jónssonar, for-
manns Húsnæðismálastjórnar, en
þeir tóku báðir til máls á stofnfundin-
um.
Hljómgrunnur
Nýjar hugmyndir höfða sem
kunnugt er oftast fremur til ungs
fólks en hinna eldri og þvi kom það
mér mjög á óvart að meðal
stofnfundarfólksins að Hótel Borg
var fólk á öllum aldri, ungt,
miðaldra og talsvert af eldra fólki.
Þegar á stofnfundinum gerðust
rúmlega 200 manns stofnfélagar i
húsnæðissamvinnufélaginu og þegar
þetta er ritað nálgast félagatalan
500.
Á fundinum var ákveöið að halda
framhaldsstofnfund fyrir lok
nóvembermánaðar þar sem endan-
lega yrði gengið frá lögum fyrir
félagið. Fram að þeim tíma verður
unnið að því að styrkja innviði
félagsins og virkja sem flesta hinna
nýorðnu félagsmanna til starfa.
Það eru mörg verkefni sem þar
blasa við.
Stærsta verkefnið er vitanlega það
aö vinna að vexti og viðgangi félags-
ins. Það er ljóst að húsnæöissam-
vinna á sér miklu meiri hljómgrunn
hérlendis en ýmsir héldu fram og því
eru fyrir hendi miklir möguleikar til
þess að kynna þetta málefni, afla þvi
stuðnings og félaginu fjölda nýrra
félagsmanna.
Sem dæmi um þær undirtektir sem
stofnun félagsins hefur nú þegar
fengið má nefna að aöilar utan
höfuðborgarsvæðisins hafa haft sam-
band við bráðabirgðastjómina og
komið hefur fram vilji til stofnunar
deildar í öðrum landsfjórðungi.
Sömuleiðis hafa forsvarsmenn
Islendingafélaga i erlendum borgum
þegar tjáð sig reiðubúna til sam-
starfs með það fyrir augum að
landar sem búsettir eru erlendis geti
gengið í félagið.
Því öflugra sem félagiö verður því
betri möguleika hefur það í þeim
samskiptum sem framundan eru við
annarsvegar rikisvaldiö um lána-
fýrirgreiðslu og hinsvegar sveitar-
félögin um öflun landrýmis og
byggingarlóöa.
Fjöldi stofnfélaganna tjáði sig á
stofnfundinum fúsan til þess að taka
virkan þátt í störfum félagsins. Það
er fullljóst að til þess að félagið geti
nýtt sér til fulls þá miklu vaxtar-
möguleika sem nú þegar hafa komið
í ljós er þörf víðtæks sjálfboðaliðs-
starfs. Af þessum sökum hefur verið
rætt í bráðabirgöastjóminni að efna
hið fyrsta til einskonar liðsmanna-
fundar þar sem félagsmenn geti frá
byrjun tekið þátt í lýðræðislegum
umræðum og átt þátt i mótun
framtiðarstefnu félagsins.
Að lokum skal þeim, sem æskja
aðildar að félaginu, bent á að snúa
sér til skrifstofu Leigjendasamtak-
anna, Bókhlöðustig 7,101 Reykjavik,
siminn er 27609.
Jón Rúnar Sveinsson,
í bráðabirgðastjóm
Húsnæðissamvinnufélagsins.
Áburöarverksmiðjan stækkar.