Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.1984, Qupperneq 10

10
DV MANUDAGUR 5. MARS1984.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Fiskeldi Norðmanna
stendur undir
þrefóldum
ríkisstyrkjum
sjávarútvegs þeirra
Lax- og silungseldi er á leið með að verða stóriðja í Noregi.
r%/' h
Fiskeldisstöð í Eresfirði í Noregi, reist í nágrenni viö Grytten-virkjunina.
Isiendingar og Norðmenn hafa tekið höndum saman um stofnun fiskeldisstöðvar í Kelduhverfi í Þingeyjarsýslu og
þessi mynd er frá byrjunarframkvæmdum þar.
Atlantshafslaxinn er oröinn að
stóriðju og stórtekjulind hjá fisk-
eldisstöðvum í Noregi. Þær fylla nú
orðiö mörg hundruð meöfram allri
ströndinni frá Norðursjó og allt til
Norðurhöfða, staösettar inni í þröng-
um f jörðum eða á eyjum.
Síöasta ár framleiddu þessar eldis-
stöðvar 25 þúsund smálestir af laxi
og silungi sem seldar voru á markaði
í Evrópu og í Bandaríkjunum. Ut-
flutningstekjur af þessu námu um
3000 milljónum króna.
En fiskeldi sem framleiðslugrein
er í örum uppgangi i Noregi og hagur
þess á eftir að vænkast enn. Er búist
við 50% tekjuaukningu á þessu ári
(miðaö viö í fyrra) og aftur 1985 ann-
að eins. Samkvæmt öllum áætlunum
ætti ársframleiöslan að vera komin
upp í sextíu til sjötíu þúsund smálest-
irfyriráriðl990.
Lax- og silungseldiö er því alldrjúg
búbót fyrir dreifbýliö með strönd-
inni, sem áður byggði á sjávarút-
vegi, en vegna dvínandi fiskistofna
og veiðitakmörkunar til fiskvemdun-
ar hefur mjög sorfið að þeim at-
vinnuvegi á síðustu árum. Og er þó
lengra síðan en elstu menn muna að
laxveiðiár í Noregi skiluðu af sér ein-
hverju í líkingu við íslenskar lax-
veiðiár.
Arne Langeland, framkvæmda-
stjóri hjá útflutningsráði Noregs,
segir aö ótæmandi markaðsmögu-
leikar séu fyrir nýjan lax og silung.
Meginvanda laxeldisstöðvanna segir
hann vera þann aö fullnægja eftir-
spurn en tryggja sér jafnframt nóg
af ungum laxi til stækkunar og út-
þenslu.
Alinn upp í ómenguðum sjó þrifst
eldislaxinn vel en þegar hann hefur
náö hagkvæmri stærð er honum
slátrað og hann fluttur á markað í
kælibúnaði.
Karsten Ellingsen, eigandi stórrar
fiskeldisstöövar á Lofoten-eyjum,
sagði fréttamanni Reuters, sem þar
var á ferð á dögunum, aö það tæki
fimm daga að koma laxinum þaðan
til Parísar.
Flugleiðis er lax úr Norður-Noregi
ekki nema tvo daga að berast neyt-
endum í Houston í Texas. Nýr lax
var raunar stærsta vörueiningin sem
flutt var flugleiöis frá Evrópu til
Bandaríkjanna á siöasta ári því að á
Bandaríkjamarkaö voru sendar um
4000 smálestir.
Laxeldi með nútímatækni býður
upp á meiri nýtingu sjávarafurða
sem fela í sér vonir um arðbæran iðn-
að með miklum möguleikum fyrir
lönd eins og Island og Noreg. Og um
Noreg má segja að þar sé ekki lengur
um draumavonir að ræöa. Þar er
þetta orðinn áþreifanlegur veruleiki.
Arne Jensen, prófessor í lífefna-
fræði, starfandi hjá hafrannsókna-
stofnun Norðmanna, er meðal þeirra
sem mikla trú hafa á hinum ýmsu
möguleikum sem þarna þykja fyrir
hendi. Bendir hann á að flétta megi
saman margþætt fiskeldi við Noregs-
strendur þarsemskilyrðintil vaxtar
eru hin ákjósanlegustu. Hlýst það af
hinum sérstæöu aðstæðum að þar
mætast hlýr Golfstraumurinn og ís-
kaldur s jórinn úr Ishafinu.
Þar koma í hugann þörunga-
vinnsla, skelfiskseldi og eldi hefð-
bundnari nytjafiska eins og til dæmis
þorsks. Prófessorinn sér í anda að
heilum firði verði skipt upp í eldis-
hólf fyrir fiska, skelfisk og þara-
yrkju. Þarinn er hráefni til vinnslu
ýmissa efna og eitt hólfið ætlað hon-
um, en annað hólf fyrir skelfiska,
rækjur, humar, öðu, hörpudisk og
fleira, og um allt gæti svo eldis-
fiskurinn svamlað til þess að gæða
sér á næringarefnunum.. Svo er auð-
vitað fiskrækt þar sem seyði eru alin
upp í eldisstöðvum en sleppt í sjó og
veidd síðar þegar þau ganga á miðin
aftur í nýtanlegri stærö.
I augum þessara manna er málið
einfaldlega það að sjávaryrkja hafi
lent þúsundum ára á eftir landbúnaði
þar sem skepnur og plöntur hafa ver-
ið í skipulegri ræktun öldum saman.
Þeir sjá með lífefnafræðinni mögu-
leika á stórstígri þróun í nýtingu
sjávar þar sem fjárfestingin til
framfara þyrfti ekki að vera nema
brot af því sem landbúnaöurinn þarf.
Ein svona fjölhæf eldisstöð mun
byrja vinnslu í Noregi á næsta ári.
Þar veröur bæöi laxeldi og hörpu-
disksrækt og síðar meir ostrurækt.
Þegar tölvutæknin, ný næringarefni,
betri nýting ylvolgs frárennslisvatns
frá hefðbundnari verksmiðjum,
kemur til, blasir við að möguleikam-
ir til þróunar eru nær óendanlegir.
Olíufundinn í Norðursjó og
vinnslu olíunnar bar aö á elleftu
stundu fyrir Norömenn. Það var at-
vinnunýsköpun fyrir 50 þúsund
manns á einmitt þeim tíma sem of-
nýting fiskimiöanna fór að segja til
sín í sjávarútveginum. Utgerð er þó
áfram mikilvægur atvinnuvegur í
Noregi eins og hjá okkur Islending-
um enda eru Norðmenn stærsta fisk-
veiðiþjóðin á Vesturlöndum.
Um 60 þúsund Norðmenn hafa at-
vinnu sína af fiskiönaðinum en með
hverju árinu sem h'ður hefur hann þó
orðið óaröbærari svo að ríkissjóður
hefur orðið að hlaupa undir bagga
með honum. Ríkisstyrkir til þess at-
vinnuvegar námu nær 5000 milljón-
um króna á síðasta ári.
Þetta hefur hvatt Norðmenn mjög
til þess að heröa sig á sviði fiskeldis.
Ljóst er að fiskeldisstöðvarnar
stefna hraðbyri í aö skila af sér meiri
útflutningstekjum en fiskveiðamar
hafa gert. Skelfisksrækt mun auka
þar enn á enda svo komið sunnar í
álfunni, 1 þar sem skelfiskur hefur
meira verið veiddur og nytjaður, að
þar er sjávarmengun óðum að spilla
fengsælustu skelfisksmiðunum.
En sumir þeirra sérfræðinga sem
lögðu hönd á plóginn við aö ryðja
f iskeldinu braut í Noregi og koma því
fósturbami til manns vom fengnir
hingað til lands fyrir meira en
fimmtán árum af frumherjum fisk-
eldis hér á Islandi sem viídu svipast
um hvort hér fyndust staðir heppi-
legir til fiskeldis. Þessir sérfræðing-
ar sögðust þá hvergi hafa fundið í
Noregi staöi sem fólu í sér jafngóða
möguleika til fiskeldis og þeir rákust
á hér. Oft brýnum við róminn Islend-
ingar yfir harðræði þess að búa á
mörkum hins byggilega heims en í
þessu tilliti voru og eru aöstæöur all-
ar okkur í hag. Munurinn er óskap-
legur. Fiskeldi er á leið með að verða
stóriðja í Noregi. Hér er sú fram-
leiðslugrein ekki komin úr burðar-
liðnum. Getur varla skýrara dæmi
um muninn á því, þar sem tregðulög-
málið ríkir, eða þar sem framsýnin
og framfarasinnaðir menn halda á
málum.