Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1985, Qupperneq 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR 23. APRIL1985.
Frjálst, óháó dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÚLMIÐLUN HF.
Stjérnarformaðurogútgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLANO JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON. .
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI 084411. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiðsla,áskriftir,smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI ll.SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og piötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áskriftarveröá mánuði 330 kr. Verð í lausasölu 30 kr.
Helgarblað35kr.
Tilboð veldurgremju
Þeir, sem fara þjóöveginn milli Akureyrar og Reykja-
víkur, veröa um þaö bil tíu sinnum fegnir. Rúmlega helm-
ingur leiöarinnar hefur fengið varanlegt slitlag, en í bút-
um hér og þar. Þessum bútum f jölgar svo á hverju sumri
eöa þá að þeir lengjast. Verkinu á aö ljúka áriö 1994.
Þessi bútasmíði er auðsæilega tiltölulega dýr. Þaö kost-
ar töluverða vinnu og mikið fé aö hefja verk og ljúka því.
Enda sýnir reynslan, aö Vegagerðin fær því hagstæðari
tilboö hjá verktökum sem bútamir eru lengri. En hvers
vegna er þá haldið í hið gamalkunna smáskammtakerfi?
Ástæöan er alkunn. Stjómmálamenn þurfa að fá mal-
bikaöan bút í sínu kjördæmi. Ef lagður er skammtur á
Vesturlandi, þarf aö leggja annan á Norðurlandi vestra.
Þetta er hluti hins mikla herkostnaðar þjóöarinnar af
kjördæmapoti og ráðsmennsku stjómmálamanna.
Hagvirki hf. er verktaki, sem hefur oröiö frægur fyrir
lág tilboð á undanfömum árum. Samtals hefur fyrirtækiö
sparað þjóðinni 500 milljónir króna með því að vinna verk
undir áætlunarverði. Þetta fyrirtæki hefur nú kastað
sprengju á borð stjómmálakerfisins.
Hagvirki býðst til að leggja í samfelldri bunu varanlegt
slitlag á það, sem eftir er leiðarinnar. Verkið á að kosta
74% af áætlunarverði og spara þjóðinni rúmar 300 millj-
ónir í mismuninum. Þá vill fyrirtækið klára verkið sjö ár-
um á undan áætlun og lána ríkinu mismuninn.
Auðvitað vakti þetta tilboð mikla gremju í kerfinu.
Samgönguráðherra sagði hér í blaðinu, að það væri ekki
raunhæft og að um það mundi ekki nást samstaða á Al-
þingi. Þingmenn einstakra kjördæma mundu láta í sér
heyra. Loks kallaði ráðherra tilboðið „sérkennilegt”.
Ekki var léttari tónninn í vegamálastjóra. Hann kvað
tilboðið „furðulegt”. Það mundi taka vinnu af tugum
verktaka, bílstjórum og „öllum mögulegum”. Hann kvað
ýmsa galla fylgja því að láta einn verktaka hafa svona
stórt verkefni. Og tæpast þyrfti að klára verkið svona
snemma.
Þannig krefst kerfið þess að fá áfram að beita dýrum
og gamaldags vinnubrögðum. Enda er auðvelt að brenna
peningum, sem aðrir eiga, í þessu tilviki þjóðin. En kerfið
kastar líka peningum á ýmsan annan hátt, til dæmis með
því að láta gera hluti, sem þjóðin þarf ekki á að halda.
Samgönguráðherra er líka heilbrigðisráðherra. 1 því
hlutverki telur hann sig þurfa að verja umtalsverðum
fjárhæðum á hverju ári til byggingar ofvaxins sjúkrahúss
í heimabæ sínum Isafirði. Það mikla mannvirki er þegar
haft til sýnis sem víti til vamaðar.
Fyrirrennarar hans í faginu ætluðu að reisa mikinn
sjúkrahúss-mammút á Akureyri. Þar er fyrirferðarmest
heljarmikil tengiálma, sem sjúkrahúslæknar koma frá
útlöndum til að hlæja að. Þetta eru bara tvö lítil dæmi af
ótal mörgum í fjárlögum og lánsfjárlögum.
Kerfið byggir sínar kröflur um allt land. Til viðbótar
hefur það með sérstöku sjóðakerfi tryggt, að verulegur
hluti fjárfestingar í landinu rennur ekki í eðlilegum far-
vegum til arðbærra verkefna. Þannig á til dæmis að fjár-
festa 1.000 milljónir í landbúnaði á þessu ári.
Stundum furða menn sig á misræmi þjóðartekna og
kaupmáttar og telja jafnvel milliliði stinga mismuninum
á sig. Skýringin er hins vegar sú, að kjósendur hafa.
sjálfir kosið yfir sig kerfi, sem brennir fé á ótal vegu. Nú
síðast mun það gera það með því að neita hringvegs-
tilboði.
Jónas Kristjánsson.
OV
Af hrokkelsi og
vori
I dag er Jónasmessa Hólabiskups
um voríð, enda verður ekki annað
sagt en að vorlegt hafi veríð að und-
anfomu á Suðurláglendinu. Hrokk-
eisavertiðin hófst um miðja sein-
ustu viku og hvert sem litiö er, má
sjá þessi smáskip heiðríkjunnar
skammt undan landi, þar sem þau
draga net sín og glænýr rauðmagi
verður síöan til sðlu á sérstökum
stöðum í höfuöstaðnum, að ekki sé nú
talað um fiskbúðimar, þar sem hann
liggur i bakka innan um aðra soðn-
ingu Atlantshafsins — og flestir fá
sér rauðmaga i matinn, að minnsta
kosti einu sinni — það tilheyrir vist
vorinu, eins og rjúpan jólunum, svo
vitnað sé i foman hátíðamat árstiöa-
bundinn, þótt nokkuð hafi þaö nú far-
ið úr skoröum, því nú fæst nýtt slátur
allt áríö, svið og isket.
Vorboði stjórnarráðsins
Þó segja megi að só vorboði er
kemur með hrokkelsinu sé að mestu
óbreyttur, hefur þó smábreyting átt
sér staö, þvi áður fylgdi rauömaga-
vorið fiskigöngum eöa vorinu í
Skerjafirði.
Um tima kom vorið þó suður í
flugi, eöa á bil frá Húsavík, þar sem
þessi svipmikli fiskur, sem virðist
svo þungt hugsi í fiskbúðinni, veiðist
oftast nokkrum dögum eöa vikum
fyr en i verstöðvunum við Faxaflóa.
Það er þó liðin tíð, þvi rauðmaginn
og grásleppan hafa ekki fremur en
önnur kvikindi sloppið við opinbera
stjómun, og því hefjast veiðamar nú
á ákveðnum degi; og þar með er vor-
inu, eöa vorkomunni í raun og vem
stjómað frá ráðuneytinu, en ekki af
þeirrí lýrikk, sem áður lagði til
fuglasöng og annan munað sem þarf
til þess aö efna i rétt vor.
Að visu má segja sem svo, að þeir
sem róa sálarskipinu núna, eöa á
hinu opna skipi, hafi ekki mótþróa-
laust gengist undir valdiö meö sin út-
höld, og nægir að minna á harkaleg
viðbrögö trillusjómanna í Vest-
mannaeyjum, sem töldu sig hart
leikna af stjómarráðinu, sem taldi
þá, bókhaldslega, hafa veriö á sjó í
langvinnu gæftaleysi i vetur. En svo
gekk færafiskur á miöin, og þá brá
svo viö, að Vestmannaeyingar áttu
aö hafa uppi færin, lögum sam-
kvæmt. Þeir afbáðu á hinn bóginn
þanneigin smáskammtalækningar á
lifriki hafsins; afþökkuðu það kvotl,
sem lagt haföi verið á þeirra smáu
skip, og sumir rém þrátt fyrir boð og
bann stjómvalda.
En auðvitaö haf ði stjómin betur og
aflinn var gerður upptækur þegar
komið var að landi.
Vitað er að trillukarlamir áttu
samúö almennings, einkum þar sem
menn efuðust stóriega um að unnt
værí aö ógna lífríki Atlantshafsins
meö súöbyröingum og handfærum.
En lög em lög, og stjómun er látin ná
til allra skipa jafnt. Og viö þessu er i
sjálfu sér ekkert að segja, því ef trill-
ur færa að fá óskammtað, er hætt við
þvi að smáskipaútgerð myndi auk-
ast, sem aftur gæti haft alvarlegar
afleiðingar, því trilluútgerð er nefni-
lega öðrum þræöi listgrein, sem hef-
ur allt annan takt en þjáningin i
frystihúsinu og i öörum bónusi kring-
umfisk.
Trillukarlinn er fyrst og fremst
sjálfs sins herra, eða var það og út-
gerð hans var einskonar samkomu-
lag við almættið, öndvert við skutara
og önnur stórskip, sem veríð geta að,
svona flesta daga, veðurs vegna.
Má þvi með öðrum orðum segja aö
almættiö setji trillukörlum önnur og
réttari sóknarmörk, en ráöuneytið,
sem tekur dagatalið bókstaflega,
geturgert.
Aflakvóti Grimaayinga
þrotinn
En snerran við Vestmannaeyj-
ar er nú gleymd, líklega vegna
þess að málið var til lykta leitt, því
hann gekk i lurk, eða páskahret,
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
þannig að trillur gátu hvort eö ekki
veríð að. Hitt er öllu alvarlegra, ef
það er rétt sem maðurinn í frystihús-
inu sagði mér, að Grímseyingar séu
nú þegar að verða búnir með þann
þorskkvóta sem þeim var ætlaður í
ár.
Það era ótíðindi, því ef nokkrir sjó-
menn eiga rétt til að fá sin sóknar-
mörk frá almættinu, era það Grims-
eyingar. Og ef nokkur byggöastefna
er skiljanleg fyrir sunnan, þá ætti
það aö vera búsetan í Grímsey.
Ymsar frægar eyjar eru nú ekki
lengur í byggð, t.d. Flatey á Skjálf-
anda, ennfremur eyjar í Breiðafirði.
Fræg útræði eins og Oddbjarnarsker
eru ekki lengur notuö.
Viss hámenning var með þessu
aflögð, menning, sem aöeins var til á
eyjum, og jafnvel í nútíma sam-
félagi væri þaö til mikils skaða, ef
byggð legðist af á stööum eins og
Grímsey. Og þversagnakennt væri
það ef góðar gæftir aö vetrarlagi
yröu til þess aö losa um byggðina
þar. Þessvegna verður endilega að
leyfa Grímseyingum aö veiða áfram
í sumar, þrátt fyrir allan kvóta.
Við é gervigrasinu
Þaö er víöar komið vor en í rauð-
maganum. Við hér á gervigrasinu
fyrir austan fjall, höfðum volgt regn
á laugardag, ásamt viðeigandi
dumbungi og blóðilm lagöi af jörð-
inni. Að vísu hékk hann þurr
framundir hádegi á Samlagssvæð-
inu, meö tilheyrandi sinubruna, en
svo kom vorregnið og laugaði andlit
okkar og vanga, eins og sagt er í há-
leitumskáldskap.
Ásunnudag varsól.
En ekki er þó allt sem sýnist, því
hér liggur nærri því við uppreisn,
vegna þess að ungir mjólkurbændur
vilja ekki lengur stunda kleppsvinnu
fyrir Framleiðsluráð landbúnaðar-
ins, sem hefur haldið þeim í vissri
ánauð, með að neita að viðurkenna
þá sérstöðu, að hér framleiða menn
neysluvörur, eða mjólk sem fer beint
á markað og er drukkin. Telja þeir
aö með núverandi skipulagi séu
þeir látnir standa undir kærleiks-
verkum um allt land, þar sem menn
stunda heföbundinn búskap, oft án
þess að nokkur maður hafi þörf fyrir
þær afurðir, sem þar eru fram-
leiddar. Greiðslur fyrir mjólk koma
svo eftir dúk og disk og eftir mikið
möndl, þannig að þeir eru að verða
gjaldþrota.
En þessir ungu bændur vilja fleira.
Þeir vilja lækka mjólkurverðið,
vegna þess aö almenningur hefur
ekki ráð á því lengur að kaupa mjólk
í sama mæli og áður var, og það telja
þeir sig geta gert með því að minnka
vinnslukostnaðinn, sem á Suöurlandi
er sá hæsti í Evrópu um þessar
mundir, þrátt fyrir að ísland sé al-
ræmt láglaunasvæði, sem ætti að
þýða minni vinnslukostnað.
Þeir vita auðvitað að Island er
harðbýlt land, og aö meira að segja
grasið er einskonar gervigras, því
það eitt dugar ekki til þess að halda
nytinni í kúnum.
Hinsvegar telja þeir að mjglkur-
vélar, skilvindur og strokkar, hljóti
að vinna með svipuðum hætti hér og í
öörum löndum, og eins mjólkurgerl-
amir.
Þeir vita líka að þeir geta aukiö
afuröimar, eða nytina í kúnni. Meö
því að kaupa fóöurbæti árlega fyrir
hvern grip, fyrir um, það bil 11.000
krónur (án kjarnfóðurgjalds) gætu
þeir með þeirri tækni í fóðmn, sem
þeir ráða yfir, aukið nytina um ca
1000 litra á árí, en það þýöir um 25%
aukningu á framleiöslu, með sama
bústofni og tilkostnaöi. Og því getur
mjólkurverðið lækkað. Og hvað sem
um þá má segja, sem nú skjótast
milli bæja í rökkrinu, er þaö ljóst, að
þeir ætla sér ekki að tapa sínum
mjólkurbikar á gervigrasi Fram-
leiðsluráðsins, sem nú grátbænir
stjórnvöld um að „fá áfram aö sjá
um stjómun”, þótt landbúnaðarráð-
herra og formaður Aburöarverk-
smiðjunnar séu staðráðnir í að laga
landbúnaðinn og áburðinn að breytt-
um aðstæðum.
Það er því bjart framundan hjá
öllum hér, þótt miðaldainennirnir
haldi ótrauðir áfram með ofsjónir
sínar og undarennumusteri.
Gleðilegtsumar!
Jónas Guðmundsson
rithöfundur.