Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.1985, Side 24

24
DV. LAUGARDAGUR14. SEPTEMBER1985.
Erlend bóksjá
Erlend bóksjá
>.
>

I Hl IH STRICTKIN 0!
LokíðR vcílax
SÖKUDÓLGUR
ÍKRÍM-
STRÍÐINU
THE DESTRUCTION OF
LORD RAGLAN.
Höfundur: Christopher Hibbert.
Penguin Books, 1985.
Krímstríöiö sem Bretar
álpuðust út í gjörsamlega óundir-
búnir árið 1854 var eitt af
mörgum misheppnuðum stríðsá-
tökum Breta.
Tilgangurinn var að bjarga
tyrkneska heimsveldinu svo-
kallaða undan sókn rússneska
keisarans. Þrjátíu þúsund
manna her var sendur til að ber j-
ast við Rússa. Foringi þeirra var
Raglan lávarður sem hafði hlotið
frama sem aðstoöarmaður
Wellingtons og særst í orustunni
við Waterloo en ekki tekiö virkan
þátt í bardögum í fjóra áratugi.
Hermenhirnir höfðu fátt vopna,
klæða, matar og lyf ja og hrundu
því niður vegna lélegs aðbúnaðar
mun oftar en vopna andstæðing-
anna. Raglan var kennt um þeg-
ar finna þurfti sökudólg og dó
bitur maður og saddur lífdaga.
Hibbert telur aö mjög illa hafi
verið farið með Raglan og honum
að ósekju kennt um mistök
stjómmálamanna og yfirmanna
hersins heima í Bretlandi. Hann
færir fyrir því sterk rök. I leiðinni
segir hann á greinargóðan og oft
áhrifamikinn hátt frá
gauragangi þessa tilgangslausa
og óþarfa stríös.
ATBURDUR
ÍVICHY
INCIDENT AT VICHY.
Höfundur: Arthur Miller.
Penguin Books, 1985.
Þegar þetta leikrit var
frumsýnt í New York síðla árs
1964 vakti það mikla athygli og
lof gagnrýnenda, sem sumir
hverjir töldu það til mikilvæg-
ustu leikrita aldarinnar.
Leikritið gerist í eins konar
biðstofu fangelsis í borginni
Vichy í Frakklandi árið 1942.
Þjóðverjar og franskir
samstarfsmenn þeirra hafa
handtekiö hóp af fólki á götum
úti. Við upphaf leikritsins eru
hinir handteknu saman í biðstof-
unni, en síðan er einn og einn
tekinn til yfirheyrslu
í samtölum persónanna og
gerðum kemur skýrt fram,
hversu ólíkt fólk brást við þýsku
nastistunum og ógnarverkum
þeirra. Eftirminnilegar persónur
og mögnuð dramatisk spenna
einkennir þetta verk Arthur
Millers.
ÖRN Á FLUGISKOTINN
- ÆVISAGA OSCARS WILDE
THE LIFE OF OSCAR WILDE.
Höfundur: Hesketh Pearson.
Penguin Books, 1985.
Oscar Wilde er sem örn skotinn þá er
flug hans nálgast hæstu hæðir og
verður upp frá því að bjarga sér
ófleygur í hörðum, fjandsamlegum
heimi. Þessi orðknái snillingur, sem á-
vann sér óvild ýmissa samtíðarmanna
sinna, m.a. vegna yfirlætislegra og
óvæginna ummæla um menn og
málefni, var ofsóttur af sér minni
mönnum og niðurlægður með þeim
hætti sem hræsnisfull bresk yfirstétt
hefur sérhæft sig í gegnum aldirnar.
Um leið tókst þeim aö lama skáldgáfur
snillingsins sem ella hefði vafalítið
aukiö verulega framlag sitt til heims-
bókmenntanna.
Eins og fram kemur í þessari sann-
gjörnu og hreinskilnu ævisögu, sem nú
er nær fjörutíu ára gömul, var Oscar
Wilde um margt mjög óvenjulegur
maöur. Samræðulist kunni hann
öðrum mönnum betur; hann var
talandi skáld, sem ávallt hafði kynngi-
mögnuö svör á reiðum höndum, jafnt
við vini sem andstæðinga. Oft á tíðum
sveið mönnum undan dirfskufullum
hæðnisorðum sem hittu alltof beint í
mark.
Pearson lýsir Wilde frá öllum
hliðum: uppruna, uppeldi og fjöl-
skyldulífi hans engu síður en skáld-
skap, leiklist og gagnrýni. En fyrst og
síðast lýsir hann manninum Wilde sem
birtist lesandanum ljóslifandi af frá-
sögnum höfundarins.
Síðari hluti bókarinnar rekur ítar-
lega málaferlin sem Wilde lenti í og
sem að lokum enduðu með því aö hann
var dæmdur til tveggja ára fangelsis-
vistar fyrir kynferöislegan samgang
sinn við aðra karlmenn. Frásögnin af
réttarhöldunum, hörmulegum áhrifum
fangelsisvistarinnar á Wilde, og lífi
hans eftir það syndafall, er harmsaga
sem verður breskum dómsmálayfir-
völdum, dómstólum, dagblööum og
óteljandi áhrifamiklum einstaklingum
ævinlega til skammar. Þeir voru ekki
margir sem þoröu að rísa gegn
ægivaldi meirihlutans og rétta Wilde
hjálparhönd þegar hann varö á
svipstundu rúinn ærunni sem eignum
sínum, en Pearson skráir nöfn þeirra
einnig.
Enn í dag eru ýmis skáldverk Oscar
Wilde hugleikin almenningi. Leikrit
hans eru sýnd við góða aðsókn víða um
lönd. Það er aöeins hægt aö harma að
hann fékk ekki óhindraöur aö halda á-
fram að þjóna skáldgyðjunni.
Andstæðingar ríkjandi stefnu
THE TROUBLE MAKERS.
Höfundur: A.J.P. Taylor.
Penguin Books, 1985.
Það er vel við hæfi að breski sagn-
fræðingurinn A.J.P. Taylor taki til
meöferðar deilur um utanríkismála-
(k
stefnuna í Bretlandi síðustu aldirnar.
Hann hefur sjálfur á sinni tíð gjarnan
verið gagnrýninn á ríkjandi viðhorf
breskra stjórnvalda í utanríkismálum
og er því í það minnsta andlega
skyldur ýmsum þeim sem hann fjallar
hér um.
Bókin er annars safn fyrirlestra
sem Taylor flutti árið 1956. Þeir eru
sex talsins og spanna allt frá átökum
um afstöðu til sjálfstæöisbaráttu
Bandaríkjamanna og frönsku
stjórnarbyltingarinnar, til þeirra
skiptu skoðana sem breskir stjórn-
málamenn höfðu um stefnuna gagn-
vart einræöisherrunum Mussolini og
Hitler á árunum milli heimsstyrjald-
anna.
Taylor dregur oft á tíðum skýrt fram
í dagsljósiö hversu réttmæt sú gagn-
rýni hefur reynst í augum síðari tíma
manna sem á sínum tíma þótti jafnvel
ganga landráði næst. En einnig að
stundum hafá menn dregið ranga lær-
dóma af mistokum fyrri tíma og þrátt
fyrir breytingar, haldið áfram aö fylgja
óheppilegri stefnu.
Reyndar virðist viö lestur þessara
fyrirlestra meö ólíkindum hversu sein-
heppin bresk stjórnvöld hafa oftlega
reynst í utanríkisstefnu sinni.
A JPTAYLQR
-A—The-——
TROUBLE MAKERS
wmrrwm mnics poixy m-m
1. Jeffrey Archer:
FIRST AMONG EQUALS.
2. John Saul:
BRAINCHILD.
3. Danielle Steel:
FULL CIRCLE.
4. Helen Hoowen Santmyer:
... AND LADIES OF THE
CLUB".
5. Lawrence Sanders:
THE PASSION OFMOLLY T.
6. Eric van Lustbader:
THE MIKO.
7. Catherine Marshall:
JULIE.
8. Howard Fast:
THE OUTSIDER.
9. Jude Deveraux:
TWIN OF FIRE.
10. LisaAlther:
OTHER WOMEN.
Rit almenns eðlis.
1. David Abodaher:
IAC0CCA.
2. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELLED.
3. Thomas J. Peters, Robert H.
Waterman jr.:
IN SEARCH OF EXCELL-
ENCE.
(Byggt á New York Times Book Review).
Umsjón: Elías Jónsson
FAY WELDON SKRIFAR
FRÆNKU SINNIBRÉF
LETTERS TO ALICE ON FIRST READING JANE
AUSTEN.
Höfundur: Fay Weldon,
Coronet Books, 1985.
Sextán bréf breska rithöfundarins
Fay Weldon (Godd 1933) til ungrar,
ímyndaðrar (?) frænku sinnar, sem er
aö burðast við að semja fyrstu skáld-
sögu sína, er inntak þessarar bókar.
1 bréfunum, eða ritgerðunum,
fjallar Fay um daglegan veruleika
rithöfunda og þá borg hugmynda-
flugsins þar sem höfundurinn býr til
persónur, lífshlaup þeirra og umhverfi
eins og það birtist síðan í fullgerðri
skáldsögu. I því efni veitir hún frænku
BRETLAND
1. SueTownsend:
THE GROWING PAINS OF
ADRIAN MOLE. (1).
2. SueTownsend:
THE SECRET DIARY OF
ADRIAN MOLE, AGED 13
3/4. (2).
3. WilburSmith:
THE LEOPARD HUNTS IN
DARKNESS. (3).
4. James Herbert:
DOMAIN. (4).
5. Jeffrey Archer:
FIRST AMONG EQUALS. (5).
6. J.G. Ballard:
EMPIRE OF THESUN.O.
7. Eric van Lustbader:
THE MIKO.(B).
8. DavidMorell:
RAMBO FIRST BLOOD II.
(10).
9. Shirley Conran:
LACE2. (9).
10. Susan Howatch:
THE WEEL 0F FORTUNE. (7).
(Tölur innan sviga tákna röð viökom
andi bókar á listanum vikuna á undan.
Byggt á The Sunday Times).
sinni bæði innsýn í það hvemig rit-
höfundar starfa og gefur henni mörg
góð ráð.
En hún fjallar einnig um ensku
skáldkonuna Jane Austen, sem Alice
er aö lærá um í ensku bókmennta-
tímunum í háskólanum og finnst fátt
um. Fay reynir að leiða henni fyrir
sjónir að Jane Austen hafi verið hin
merkasta skáldkona þrátt fyrir þær
hömlur sem tíöarandinn (1775—1817)
bjó konum sem vildu sinna listsköpun.
Margar af skáldsögum hennar eru enn
víðlesnar, svo sem Pride and
Prejudice, Mansfield Park, Emma og
Sense and Sensibility, en Fay Weldon
vekur sérstaka athygli á minna
þekktri skáldsögu sem hún telur einna
athyglisverðasta af sögum hennar —
Lady Susan.
Það er hægt aö mæla með þessari
bréfabók Fay Weldon bæði við þá sem
vilja sjá Jane Austen að nokkru í nýju
ljósi sem og hina er gjaman vilja gægjast
SAGA EFRAIMS
EFRAIM'S BOOK.
Höfundur: Alfrod Andersch.
Penguin Books, 1985.
Skömmu eftir valdatöku
nasista í Þýskalandi er Efraim,
þýskur gyðingur á unglingsaldri,
sendur til Englands þar sem
hann býr hjá auðugum frænda
sínum og sleppur þar með sjálfur
við að lenda í dauöavél nasista.
Árið 1962 kemur hann til Berlinar
aftur eftir tuttugu og sjö ára fjar-
veru. Sú heimsókn verður af-
drifarík fyrir Efraim, sem fer
að raða saman brotum ævi
sinnar í sjálfsævisögu.
Höfundur þessarar skáldsögu,
sem vann til svonefndra Nelly
Sachs-verölauna áriðl968 (kennd
við nóbelsverðlaunahafann),
fæddist í Miinchen 1914. Árið 1933
var hann um tíma vistaður í
Dachau-fangabúöunum fyrir
starf sitt sem æskulýðsleiötogi
hjá kommúnistum. Að stríðinu
loknu geröist hann blaðamaður
og rithöfundur og m.a. einn af
0N PíltST READIMG
•JANfJí AUS'rKN
inn um glugga í borg hugmyndaflugsins
og jafnvel reyna að setjast þar að.
stofnendum hins þekkta „hóps
47”. Að þeim samtökum stóðu
m.a. Heinrich Böll og Giinther
Grass.
I þessari skáldsögu sinni
blandar hann saman lýsingum á
Vestur-Þýskalandi eftirstríðsár-
anna og minningum um ofsóknir
gyðinga á nasistatímanum.