Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.1986, Qupperneq 10

10
DV. FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR1986.
Utlönd
Utlönd
Utlönd
Utlönd
Umsjón: Hannes Heimisson og Guðmundur Pétursson
„Sem blautur vettlingur
í andlitið á Færeyingum”
Deilur um danskt styrkjakerfi í Færeyjum
Eðvarð T„ Jónsson, fréttaritari
DVíFæreyjum:
Er tilfinning Færeyinga fyrir
sínu eigin þjóðerni að deyja út?
Þessi spurning hefur verið mjög
til umræðu í færeyskum blöðum
að undanförnu, meðal annars
vegna þess að færeyski félagsmála-
ráðherrann, Niels Paoli Daniels-
en, upplýsti í síðustu viku að nú
væri afráðið að breyta hinum
umdeilda styrk sem veittur er
Færeyingum árlega úr danska rík-
iskassanum. Styrkurinn nemur nú
um 700 milljónum danskra króna.
Þessu fé hefur mestmegnis verið
varið til skóla-, félags- og heilbrigð-
ismála.
„Ölmusa“
Þjóðveldisflokkurinn hefur ætíð
barist hatrammlega fyrir því að
þessi „ölmusa", er flokksmenn
nefna svo, verði lögð niður og
Fólkaflokkurinn, með formann
sinn Jogvan Sundstein í farar-
broddi, hefur viljað breyta þessu
kerfi og fastsetja upphæðina í eitt
skipti fyrir öll. Það myndi hafa í
för með sér að hún minnkaði smám
saman og yrði loks úr sögunni.
Sambandsflokkurinn hefur and-
mælt þeirra hugmynd harðlega og
nú hefur þingflokksformaður Jafn-
aðarflokksins, Jakob Lindenskov,
bæst í hóp þeirra mörgu er líta með
kvíða til þess tíma þegar stóra
ávísunin hættir að berast úr
„neðra“ en þannig vísa Færeyingar
til þess er kemur frá Danmörku.
í grein, sem Jakob Lindenskov
skrifar í málgagn jafnaðarmanna
nýverið, segir hann að það hafi
vakið ugg hjá fólki að heyra félags-
málaráðherrann lýsa því yfir að
ekki yrði hjá því komist að breyta
danska styrknum í fasta árlega
upphæð.
„Þetta er eins og blautur vettl-
ingur í andlitið á Færeyingum,“
segir Lindenskov „og síðasta
kveðjan sem okkur er send frá
danska íhaldsflokknum og Vens-
tre.“
Gróf mismunun
Lindenskov segir því næst að
þeir sem helst fái að finna fyrir
breytingum á núverandi styrkja-
kerfi verði ellilífeyrisþegar og ör-
yrkjar, þetta sé mismunun af gró-
fasta tagi gagnvart þeim þegnum
danska ríkisins er byggi Færeyjar.
„Við fómum velferð okkar og
velmegun meðan aðrir íbúar Dana-
veldis fá sinn ellilífeyri óskertan,"
segirLindenskov.
I lok greinarinnar mælir hann
þungum orðum til Paula Ellefsens,
fyrrverandi lögmanns og formanns
Sambandsflokksins, en hann,
ásamt ritstjóranum og fólkaflokks-
manninum Óla Breckmann, er
annar fuiltrúi Færeyinga á Dana-
þingi.
Segir Lindenskov þá félaga hafa
staðið sig illa og unnið hagsmunum
Færeyja mikið ógagn með mál-
flutningi sínum.
Thor Heyerdahl
á Páskaeyju á ný
Norski könnuðurinn og ævin-
týramaðurinn Thor Heyerdahl
sneri á dögunum aftur til Páska-
eyju, þrjátíu árum eftir að hann
var þar fyrst. Að þessu sinni ætlar
hann að reyna að leysa helstu
dulargátu þessarar Kyrrahafseyj-
ar. Og hann ætlar að freista þess
Stytturnar gengu
Þessar sex hundruð steinmyndir,
hér og hvar um eyjuna, hafa lengi
heillað fornleifafræðinga sem velt
hafa vöngum yfir því hvernig hið
löngu týnda mannfélag eyjarinnar
færði höggmyndirnar alla leið frá
eldfjallinu, þar sem þær voru
Eins og tunna færð á lögginni
Tékkneski verkfræðingurinn,
Pavel Pavel (27 ára gamall), heldur
hins vegar að þjóðsagan sé nær
sanni að þessu sinni og að stytt-
urnar hafi „labbað" en með tilstilli
reipa og handafls manna. Hann las
um „Moai“myndirnar í bók Hey-
Aldurinn segirtil sin
„Moai“stytturnar eru auðvitað
orðnar ævagamlar og veðraðar og
ekki eins bjargtraustar og þegar
þær voru gerðar fyrir hundruðum
ára, svo að við verðum að fara
gætilegar með þær en forfeðurnir
til þess að eiga ekki á hættu að
„Fornleifagrúsk á eyjum hefur
ávallt verið mitt aðaláhugamál.
Það hefur verið mér hjartans mál
að sanna að hafið var eybúum forn-
menningar samband við umheim-
inn en ekki einangrun," segir
Heyerdahl, sem fyrir löngu varð
vellauðugur af bókum sínum, kvik-
myndum og fyrirlestrum um leið-
angra sína.
í þessari ferð vonast hann til þess
að auka við fornminjauppgröft
landstjóra eyjarinnar, Sergio
Rapu. Rapu fékk áhuga fyrir forn-
leifafræði drengur að aldri þegar
Heyerdahl var á eyjunni í sínum
fyrsta leiðangri. Heyerdahl segir
að rannsóknir Rapus hafi sýnt fram
á mikilvægi þess að grafið verði
dýpra í Anakemafjöruna, sem var
miðdepill mannabyggðar á eyjunni
að láta einn „grjótkarlinn“, tröll-
vaxna guðamynd úr tilhöggnum
steini, sem Páskaeyjan er fræg af,
spásséra um eyjuna.
Heyerdahl, sem er orðinn sjötíu
og eins árs, varð heimsfrægur af
leiðangri sínum á flekanum Kon-
tiki. Jók hann enn orðstír sinn með
siglingum papírusbátanna Ra I og
Ra II. Hann er nú kominn til
Páskaeyju í fylgd þriggja manna,
sem með honum voru í fyrstu ferð-
inni til eyjarinnar fyrir þrjátíu
árum. Fimmti maðurinn hefur bæst
í hópinn, ungur tékkneskur verk-
fræðingur sem hefur gruflað upp
aðferð til þess að færa tuttugu
smálesta „Moai“steinmyndirnar úr
stað.
höggnar til, og til þeirra staða þar
sem þær hafa staðið síðan i gegnum
aldanna rás.
Þjóðsagan, sem Heyerdahl fékk
að heyra í leiðangri sínum fyrir
þrjátíu árum, hermdi að „Moai“
myndirnar GENGJU. Nútímamað-
urinn er ekki ýkja trúaður á þjóð-
sögur og reyndi því að gera sér
aðrar hugmyndir, sem leyst gætu
gátuna. Einhverjum datt í hug að
myndasmiðirnir hefðu notað velti-
tré en tilgáturnar voru nærri jafn-
margar mönnunum. Svissneski rit-
höfundurinn Erich von Daniken
varpaði fram þeirri kenningu að
æðri verur utan úr geimnum hefðu
gert steinmyndirnar og haft á valdi
sínu að yfirstíga þyngdarlögmálið.
erdahls. Olli það honum miklum
heilabrotum uns honum kom í hug
aðferð sem hann ætlar nú að reyna
í þessum sex vikna leiðangri. Með
aðferð hans þarf ekki nema átján
menn til þess að flytja eina „Moai“
styttu.
Fyrir þrjátiu árum í Heyer-
dahlsleiðangrinum reyndu menn
að hrófla við styttunum og ráku
sig á að það þurfti sameinað átak
180 manna. En Pavel hefur gert
tilraun heima í Tékkóslóvakíu með
sína aðferð á 20 tonna „styttu" sem
hann gerði úr steinsteypu. Flutti
hann styttuna upprétta með fjórum
reipum, en aðferðinni mætti helst
líkja við það þegar maður vagar til
tunnu á lögginni.
brjóta þær. Því verðum við að nota
meiri mannafla en þyngslin ein
krefjast," sagði Thor Heyerdahl við
fréttamenn við komuna til Páska-
eyju.
Páskaeyja, sem liggur 3.200 km
vestur af Chile í Kyrrahafinu, hef-
ur lagt kenningum Heyerdahls til
margar sannanir. Þegar hann fyrir
íjörutíu árum hélt því fram að forn-
menn hefðu siglt yfir höfin heim-
sálfa á milli var hlegið að honum
fyrir vitleysuna. Hann lagði í
Kon-tiki leiðangurinn til þess að
færa fullyrðingu sinni stað. Hann
sigldi flekanum frá vesturströnd
Suður-Ameríku til Polynesíu-eyja í
Suður-Kyrrahafi og papírusbátun-
um Ra I og Ra II sigldi hann frá
Egyptalandi til Vestur-Indía.
til forna, heldur en gert var í fyrsta
Heyerdahls-leiðangrinum. Svo
virðist sem flóðbylgjur hafi fært
elstu byggðarlög á kaf í sandinn.
En varasamt þykir þó að grafa of
djúpt vegna hættunnar á að veggir
hinna fornu húsa hrynji, ef þeir eru
ekki lengur studdir af sandinum.
Heyerdahl segir að Rapu hafi
verið fyrstur til þess að uppgötva
sérkenni augna „Moai“myndanna
og færa sönnur fyrir því að þau
hafi fyrst verið sett í stytturnar
eftir að þær voru komnar á lokaá-
fangastað. Guðirnir voru hafðir
blindir þar til þeim hafði verið
komið fyrir í musterunum. Þá fyrst
voru augun sett í þá og þau voru
úr aðskildum kóral með gler fyrir
augndepil.
Færeyingar eru ekki vel ánægðir með áætlanir dönsku stjórnarinnar um
niðurskurð á fjárveitingum til félagsmála, sem þeir segja að bitni harðast
á öldruðu fólki.
Thor Heyerdahl fyrir þrjátíu árum á Páskaeyju, en til þess að færa stað
kenningum sínum um aðflutta menningu eyjabúa gerði hann út Kon-
tikiflekann til þess að hafið einangraði ekki eybúa fornmenningar.
Papírusbátarnir Ra I og Ra II, sem Thor Heyerdahl lét smiða eftir sinni hugmynd um hafskip Forn-Egypta,
voru einnig til þess að færa sönnur á kenningar hans.