Dagblaðið Vísir - DV - 30.01.1986, Blaðsíða 15

DV. FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR1986.
15
Kaka án mjöls og gers
Þá hafa vorir vísu landsfeður sest
á rökstóla á nýjan leik. Vafalítið
koma þeir hressir og endurnærðir
til starfa sinna eftir vel heppnað
jólaleyfi sem sjálfsagt hefur verið
notað til þess að leita álits kjósenda
á því hvar skórinn kreppir í þjóð-
félaginu og hvað þeir vilja sjá gert
á komandi mánuðum. Liggur það
ekki í augum uppi að þingmenn
vilja umfram allt inna störf sín
þannig af hendi að hagsmuna
umbjóðendanna sé sem best gætt?
Það skyldi maður ætla - en raun-
ar læðist á stundum að manni illur
grunur um að á stundum geti pól-
itískir og jafnvel persónulegir
stundarhagsmunir vegið býsna
þungt líka.
Baráttan um brauðið
Það sem einkenna mun störf
þingsins næstu vikurnar verður
baráttan um brauðið, það er skipt-
ingu hinnar margétnu þjóðarköku.
Framundan eru samningar um kjör
á vinnumarkaðnum, bæði við hina
almennu launþega og opinbera
starfsmenn. Samhliða þessum
samningum munu forsvarsmenn
stjórnarandstöðu halda margar og
hjartnæmar ræður í þingsölum,
utan dagskrár og innan, um
launamisréttið, arðránið og
vinnuþrælkunina. Þeir munu undir
drep reyna að endurtaka leikinn
frá 1978 þegar einhver hrikalegasta
stjórnmálablekking sögu okkar
tókst og fólki var talin trú um að
það gæti farið með kjarabaráttuna
inn í kjörklefana í sveitarstjórnar-
kosningunum. Síðan hefur kaup-
máttur hægt og sígandi versnað á
íslandi.
Vitaskuld er það svo út af fyrir
sig ekki því að kenna hvernig þær
kosningar fóru. Kaupmáttur væri
sjálfsagt mjög svipaður í dag þótt
íhaldið hefði haldið Reykjavík þá,
svo dæmi sé tekið. Það eru allt
Kjallari
á fimmtudegi
MAGNUS
BJARNFREÐSSON
aðrar forsendur sem ráða því
hvernig kjör manna eru í landinu
en val fulltrúa í sveitarstjórnir.
Eins og valdi og áhrifum Alþingis
er í raun komið má með talsverðum
sanni segja að val fulltrúa þangað
hafi einnig takmörkuð áhrif á kjör
fólks í landinu, þótt vissulega séu
þau meiri en val sveitarstjórnar-
manna hefur.
Hvað veldur þessu? í fyrsta lagi
það að því er ekki skipt sem ekki
er til. Gallinn við þjóðarkökuna,
sem nú á að skipta, er sá að í hana
vantar bæði mjölið og gerið, og
allir vita hvað verður um vatn sem
sett er í bökunarofn.
í öðru lagi er það að þótt einstaka
menn gíni yfir miklum eignum og
verðmætum í þessu þjóðfélagi -
misjafnlega fengnum - þá virðist
engin von að ná til þeirra, hverjir
sem við stjórnvölinn sitja, enda
eignimar vel varðar í skjóli banka-
leyndar heima og erlendis.
I þriðja lagi liggur við að maður
efist á stundum um að nokkur
raunverulegur vilji sé fyrir hendi
til þess að skipta því sem til skipt-
anna er á annan hátt en gert hefur
verið.
Kannski er það svo að menn vilji
í raun ekki hafa skiptinguna rétt-
látari. Þeir sem eru fulltrúar fyrir
óréttlætið vilja það eðlilega ekki,
hinir myndu missa spón úr aski
sínum ef þeir gætu ekki lengur
haldið ójafnaðargrýlunni að mönn-
um og talið stórum hópi kjósenda
trú um að það að þeir væru hinir
einu sönnu riddarar sem hefðu af
stakri fórnfýsi gert það að ævistarfi
sínu að berjast gegn óréttlætinu.
Og hver vill uppræta lifibrauð sitt?
Er ekki einmitt drjúgur hluti af
verkalýðsbaráttu í löndunum í
kringum okkur fólginn í því að
berjast gegn þeirri tækni sem kann
að gera störfin óþörf?
En á meðan ójöfnuðurinn helst
óbreyttur er hægt að halda margar
utandagskrárræður og fá af sér
margar myndir í fjölmiðlum sem
a „Gallinn við þjóðarkökuna, sem nú á
^ að skipta, er sá að í hana vantar bæði
mjölið og gerið, og allir vita hvað verður
um vatn sem sett er í bökunarofn.“
„Ég held að það yrðu heldur
meinleg örlög fyrir Framsókn
að knýja nú fram kosningar.“
stuðla að því að stjórnmálamenn-
irnir haldi störfum sínum.
Kosningafiðringur?
Sú spurning gerist nú æ áleitnari
hvort stutt kunni að vera í al-
þingiskosningar. Augljóst má vera
að mjög hefur stríkkað á ýmsum
taugum i stjórnarsamstarfinu upp
á síðkastið og það svo að ekki þarf
mikið til að koma til þess að alvar-
legur brestur verði.
Ekki er gott að segja hvort þar
er í raun og veru stefnt að kosning-
um, eða hvort menn eru að ögra
samstarfsmönnum í von um að þeir
gefi meira eftir í ýmsum málaflokk-
um þar sem ágreiningur er mikill.
Það hefur alltaf legið ljóst fyrir
að í báðum stjórnarflokkunum er
óánægja með stjórnarsamstarfið.
Til skamms tíma hefur þessi óán-
ægja verið augljósari í Sjálfstæðis-
flokknum vegna þess hve sterk
staða formanns Framsóknar-
flokksins hefur verið í flokknum,
en nú virðist lítið hallast á. Aðaló-
ánægjupostular Framsóknar hafa
fengið vaxandi styrk frá ýmsum
flokksbrotum og óánægjuhópum
og svo kann að fara að Framsókn
fari að verða býsna ótrygg í sam-
starfinu og að upp á skorti að
þingmenn flokksins skili sér til
stuðnings þeim þingmálum sem
ráðherrar samstarfsflokksins
leggja áherslu á. Afleiðing þessa
getur auðvitað ekki orðið önnur
en sú að sjálfstæðismenn gjalda
líku líkt og það þýðir að ráðherrar
Framsóknar geta ekki setið lengur.
Það þýðir kosningar, því svo langt
er liðið á kjörtímabilið að ekki
munu aðrir fást til að tylla sér í
stólana þann skamma tima sem
éftir er.
Mér er þó nær að halda að engan
langi í raun í alþingiskosningar
eins og málin standa nú. Þær eru
ekki glæsilegar fyrir stjórnarflokk-
ana, síst í miðri kjarabaráttu, og
stjórnarandstöðuflokkarnir eru
hreint ekki vel undirbúnir sumir
hverjir, því margt er óleyst þar
innanstokks.
En vissulega ræður stjórnarand-
staða á hverjum tíma litlu um það
hvenær kosið verður, svo framar-
lega sem hún vill ekki setjast í
stóla.
Ég held að það yrðu heldur mein-
leg örlög fyrir Framsókn að knýja
nú fram kosningar. Flokkurinn
þarf að leysa mörg mál, bæði á
vettvangi þjóðmála og innan-
stokks, áður en hann leggur út i
harðvítuga kosningabaráttu, en
vissulega geta „haukarnir" í sam-
starfsflokknum gert honum lífið
óbærilegt í samvinnu.
En hvort sem kosið verður til
þings í vor eða ekki er mest um
vert að reynt verði að ná skynsam-
legum kjarasamningum. Ef verð-
bólgufjandanum verður sleppt á
þjóðina að nýju í öllu sínu veldi
skiptir litlu máli hvernig alþingis-
kosningar fara. Þá skerðist kaup-
máttur, skuldir aukast og þeir fá-
tæku missa fleiri krónur í svissnesk
bankahólf.
Magnús Bjarnfreðsson.
Það er verið að ganga af Ríkis
mati sjávarafurða dauðu
Ég undirritaður hef áður skrifað
þrjár greinar, sem birtar voru í
Morgunblaðinu, um Ríkismat sjáv-
arafurða og reglugerð sjávarút-
vegsráðherra um fyrirkomulag
mats og eftirlits með sjávarafurð-
um til útflutnings, útgefin 15. mars
1985. Þar sem öllum mátti ljóst
vera að reglugerð þessi samrýmdist
ekki nefndum lögum á ýmsum svið-
um fékk ég Sigurð Líndal, lagapró-
fessor við Háskóla íslands, til þess
að gera úttekt á reglugerðinni
gagnvart gildandi lögum. Alitsgerð
Sigurðar, þar sem hann hugleiðir
og ber saman nefhda reglugerð og
lög nr. 53/1984 um Ríkismat sjévar-
afurða, leiðir ótvírætt í ljós að
reglugerðin stangast í veigamikl-
um atriðum á við lögin og virðir
þau ekki í framkvæmd. í stað þess
að túlka lögin eins og Alþingi gekk
frá þeim brýtur reglugerðin lögin.
En eins og öllum ætti að vera ljóst
þá eru gildandi lög rétthærri en
reglugerð. Þrátt fyrir þetta situr
allt við það sama og yfírvöld gera
ekkert í málinu. Álitsgerð Sigurðar
Líndals hefur ekki verið hrundið
og lögbrotin halda áfram í fram-
kvæmd. Þetta er hin lagalega hlið
þessa máls.
Með reglugerð Halldórs Ásgríms-
sonar eru allir veigamestu þættir í
útflutningsmati sjávarafurða tekn-
ir úr höndum Ríkismats sjávaraf-
urða og fengnir í hendur framleið-
enda eða umboðsmanna þeirra. En
þessir þættir eru úttekt afurðanna
eftir mat, þegar þær eru fluttar úr
landi, sem er yfirmat og hefur alla
tíð verið í höndum ríkismatsins.
Þá segir svo í 3. gr. reglugerðarinn-
ar um önnur þýðingarmikil réttindi
ríkismatsins sem sjávarútvegsráð-
herra hefur afhent útflytjendum í
hendur: „Þeir gefa út flokkunar-
og pökkunarreglur og senda þær
til framleiðenda og skulu þær til-
greina hvernig hráefnisvali
vinnslustöðvar, afurðamati, flokk-
un, pökkun, vigtun og merkingu
skuli háttað. Ríkismat sjávaraf-
urða hefur aðgang að pökkunar-
reglum."
Öll framangreind atriði hafa allt
frá upphafi ríkismats á fslandi
verið í höndum þess, enda hlýtur
öll starfsemi Ríkismats sjávaraf-
urða að hanga í lausu lofti án
nauðsynlegs jarðsambands sé þetta
frá því tekið. Með þessu er raun-
verulega verið að afnema ríkismat
á íslandi en innleiða í þess stað
mat framleiðenda sjálfra á útflutt-
um sjávarafurðum. En til hvers er
þá verið að halda uppi stofnun
rekinni af ríkinu sem heitir Ríkis-
mat sjávarafurða? Á þessi stofnun
máski að vera til þess að láta er-
lenda kaupendur standa í þeirri trú
að hér starfi áfram óbreytt ríkis-
mat? Því er ekki gengið hreint til
verks og viðurkennt með lagasetn-
ingu að útflutningsmat útflytjenda
, hafi tekið við af því ríkismati sem
hér er búið að starfa og þróast í
80 ár? Hvað á þessi blekking og
feluleikur valdhafa að þýða?
Frádæmda rækjan í Súðavík
Sá atburður gerðist á sl. hausti
að yfirmatsmaður á Vestfjörðum
dæmdi frosna rækju í Súðavík
óhæfa til útflutnings sökum
skemmda. Síðar gerðist það svo í
Kjallarinn
PETUR H. OLAFSSON
FISKMATSMAÐUR
málinu að Hjalti Einarsson, fram-
kvæmdastjóri Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna og meðlimur í
Fiskmatsráði og í stjóm Rann-
sóknastofnunar fiskiðnaðarins,
biður um eftirmat á hinni frá-
dæmdu rækju, en SH er útflytjandi
afurða fyrir frystihúsið í Súðavík.
Fiskmatsstjóri gekk inn á slíkt
endurmat og var Pétur Geir Helga-
son, fulltrúi Ríkismats sjávaraf-
urða, látinn vita um hvað til stæði,
en Pétur Geir er sérfræðingur í
rækju og yfirmaður alls rækjumats
á landinu. Var hann af ríkismatinu
beðinn að vera viðstaddur mats-
gjörðina. En rétt áður en mats-
gjörðin fór fram er Pétri Geir vikið
til hliðar og honum sagt að þess
sé óskað að hann verði ekki við-
staddur. Síðan er matsgjörðin
framkvæmd hjá útibúi Rannsókn-
ast. fiskiðn. á ísafirði. Engin opin-
ber tilkynning hefur verið gefin út
um niðurstöðu þessa eftirmats,
hins vegar hefur sú saga komist á
kreik að skoðunarmenn SH hafi
komist að sömu niðurstöðu og yfir-
fiskmatsmaðurinn, að rækjan væri
óhæf til útflutnings. Þá er uppi
orðrómur um að verið sé með þrýst-
ingi að fá samþykki til þess að setja
rækjuna í niðursuðu. Gott væri ef
sá orðrómur væri ekki á rökum
reistur því sú rækja, sem ekki er
hæf til manneldis frosin, er það
ekki heldur þó hún sé sett í dós.
Pétri Geir þótti stöðu sinni
misboðið
Þau eftirmál hafa orðið vegna
þessa rækjumáls að Pétur Geir
telur að á rétt sinn sem embættis-
manns ríkisins hafi verið freklega
a „En ríkismat, sem byggir tilveru sína
^ á slíkum vinnubrögðum, það er ekki
sjálfstætt og óháð lengur heldur verkfæri
í höndum þeirra sem það á að hafa eftirlit
með.“
gengið þegar honum var vikið til
hliðar og honum bannað að vera
viðstaddur matsgerðina á rækj-
unni. Ut af þessu fór hann fram á
það við fiskmatsstjóra að mál þetta
yrði rannsakaðð og hann leystur
frá störfum á meðan sú rannsókn
færi fram. Þetta hefur ekki verið
tekið til greina og er málið í eins
konar óútkljáðri biðstöðu. Starfs-
mannafélag Ríkismats sjávaraf-
urða hefur rætt þetta mál og er
haft fyrir satt að þar vilji menn
styðja rétt Péturs Geirs í málinu.
Þegar þetta mál er skoðað af
mönnum sem þekkja til fram-
kvæmda á ríkismati sjávarafurða
gegnum árin verður að vekja at-
hygli á því að með reglugerð Hall-
dórs Ásgrímssonar er verið að gera
Ríkismat sjávarafurða að eins
konar lepp sem samþykkir að við-
komandi starfsmaður víki til hliðar
í skyldustarfi ef útflytjandi vöru
eða framleiðandi biðja um það.
Þannig verður öll framkvæmd á
ríkismati marklaus og til aðhlát-
urs. Því er hins vegar ekki að neita
að líkar beiðnir komu fram öðru
hvoru frá framleiðendum, sem ekki
þóttu alltaf nógu vandir að virð-
ingu sinni, í hinni löngu sögu um
ríkismat á Islandi. En þeim var
ævinlega neitað. Nú er slík beiðni
hins vegar tekin til greina og óskin
uppfyllt um leið og hún er fram
1 borin.
j En ríkismat, sem byggir tilveru
j sína á slíkum vinnubrögðum, það
I er ekki sjálfstætt og óháð lengur
j heldur verkfæri í höndum þeirra
{ sem það á að hafa eftirlit með.
Pétur H. Ólafsson.