Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1986, Blaðsíða 7

DV. LAUGARDAGUR 8. MARS1986.
51
Leiðtogar hægri flokkanna: Chirac, Giscard d’Estaing, Barre. Þeirsitja á svikráðum
hver við annan.
Refurinn Mitterrand verður að tjalda
öllu sem til er ef hann vill komast
heill út úr þeirri togstreitu sem ein-
kennir nú frönsk stjórnmál.
Svo gæti farið að Jacques Chirac (t.h.) yrði íor-
sætisráðherra á ný.
verða 1988. En víst er að óvenjulegt
ástand mun ríkja í frönskum stjórn-
málum ef þessi staða kemur upp.
Þriðji leiðtogi stjórnarandstæð-
inga er þingmaðurinn frá Lyon,
Raymond Barre. Hann vill láta kné
fylgja kviði og neyða Mitterrand til
afsagnar ef hægri menn fá meirihluta
á þingi. Barre telur að Mitterrand
verði að hlíta þjóðarvilja og segja
af sér tapi sósíalistar, hvað sem laga-
bókstaf líður. Taka verður fram að
Barre segir ekki berum orðum að
reka eigi Mitterrand frá völdum en
þverneitar að starfa með honum.
Áætlun hans virðist felast í því að
þingið neiti að fallast á að veita
forsætisráðherra, útnefndum af
Mitterrand, traustsyfirlýsingu, hver
sem hann sé. Sögulegt fordæmi er
fyrir þessu því á þennan hátt var
Millerand forseti neyddur til afsagn-
ar á þriðja áratugnum, er þriðja
lýðveldið var upp á sitt besta.
Flokksmaskínur RPR, undir stjórn
Chiracs, og UDF, þar sem áhrifa
Giscards d’Estaing gætir enn mjög,
hallast að samstarfslausninni. Barre
er félagi í UDF, eins og d’Estaing,
en vill ekki binda sig á flokksklafa.
Talið er að hann stefni á framboð til
forseta 1988 enda nýtur hann mests
trausts hugsanlegra frambjóðenda
um þessar mundir.
Jacques Chirac, borgarstjóri París-
ar og forsætisráðherra Giscards
1974-76, er ekki allur þar sem hann
er séður í þessum málum. Er fyrst
var tekið að ræða þessi mál var helst
á honum að heyra að hann vildi
neyða Mitterrand til afsagnar ef
hægri nienn sigruðu.
Tónninn í honum hefur verið að
mýkjast. Áður fyrr sagði hann að
Mitterrand ætti einungis að fá leyfi
til að samþykkja ákvarðanir hægri
sinnaðs meirihluta eftir kosningar
eða hypja sig ella. Nú virðist hann
fylgjandi málamiðlunarleið en
reyndar er hann talsvert ’.oðinn í
svörum. Hann segir: „Auðvitað virð-
um við ákvæði stjórnarskrárinnar
um völd forseta.“ Þau ákvæði eru
hins vegar svo teygjanleg að erfitt
er að túlka orð Chiracs.
Sumir þykjast sjá þess merki að
tilhugalífið sé byrjað milli Chiracs
og Mitterrands. Ráðgjafi Chiracs lét
hafa eftir sér að mönnunum kæmi
vel saman persónulega. Þeir væru
báðir pólitískir refir sem hefðu gam-
an af snjöllum leikfléttum. Enda þótt
Chirac virðist einstrengingslegur í
málflutningi, eins og títt er um góða
ræðumenn, virðist hann eiga mjög
létt með að skipta um skoðun. Chirac
þarf engu að síður að kyngja ansi
miklu ef hann gerist forsætisráð-
herra Mitterrands.
Sókn sósíalista
Fyrir einu ári töldu aðeins 36%
Frakka Francois Mitterrand hafa
staðið sig vel í embætti. Frá því að
forsetinn hóf þátttöku í kosninga-
baráttunni hefur fylgi flokks hans
aukist hröðum skrefum. Samkvæmt
skoðanakönnunum telja nú 45%
Frakka Mitterrand hafa staðið sig
vel. Sósíalistar hafa fengið stuðning
27,5-28,5% kjósenda undanfarinn
mánuð. Það er ágætur árangur því
í júní 1984 fengu þeir aðeins 20,8%
atkvæða í kosningum til Evrópu-
þingsins. Vissulega eiga þeir langa
leið í þau 37% atkvæða sem þeir
fengu 1981 en engu að síður er ekki
ólíklegt að þeir eigi eftir að brjóta
30% múrinn eins og flokkurinn ein-
setur sér.
Fylgishrun kommúnista
Franski kommúnistaflokkurinn
hefur löngum verið mun öflugri en
aðrir slíkir flokkar í Vestur-Evrópu,
að þeim ítalska einum undanskild-
um. Eftir síðari heimsstyrjöld naut
flokkurinn stuðnings nær 30% kjós-
enda.
Georges Marchais, foringi komm-
únista, má prísa sig sælan ef flokkur-
inn nær 10% atkvæða. Sá sem hefði
spáð þessu áður en Mitterrand varð
forseti hefði vafalaust verið álitinn
meira en eilítið skrítinn.
Enn meira áhyggjuefni er þó að
fylgið minnkar eftir því sem nær
dregur kosningum. Það hefur fallið
úr 11% i 9,5% á einum mánuði í
skoðanakönnun SOFRES stofnunar-
innar sem talin er mjög áreiðanleg.
Enn verra fyrir flokkinn er að hann
aflar sér lítils fylgis meðal unga
fólksins og reyndar virðist fylgið
vera nánast eingöngu meðal verka-
manna.
Front National
Þjóðfylkingin (Front National)
nær tæplega að verja fylgi sitt frá
því í kosningum til þings Evrópu-
bandalagsins. Þá hlaut flokkurinn
11% atkvæða en er nú spáð 8,5%
atkvæða og virðist þó í einhverri
sókn. Flest bendir til þess að banda-
lag RPR og UDF nái meirihluta á
þingi og þurfi ekki að treysta á
stuðning þingmanna Front National.
Styrkur flokksins í kosningunum fer
eftir því hvort honum tekst að sann-
færa sem flesta kjósendur um að
RPR/UDF nái ekki meirihluta. Þetta
tvíeyki mun hins vegar hamra á þvi
að andstæðingar Mitterrands verði
að vera samstiga og kasti ekki at-
kvæðum sínum ú glæ með stuðningi
við Front National.
Allmikið fylgi til smáflokka
Ýmsir smáflokkar ná talsverðu
fylgi ef allt er reiknað. Samkvæmt
áðurnefndri könnun Sofres fá flokk-
ar vinstra megin við kommúnista
alls 3% og ýmsir hægfara vinstri
menn 1,5%. Umhverfisverndarmenn
fá 2%.
Á hægri kantinum fá óháðir hægri
menn 3%.
Hægri 37%, vinstri 36%
Ef rýnt er í skoðanakannanir
kemur margt forvitnilegt í ljós. Alls
telja 36% Frakka sig vera til vinstri
í stjórnmálum. en aðeins fleiri. 37°ó.
telja sig vera hægra megin. 24%
neituðu að segja af eða á og 3% höfðu
enga skoðun. 1981 töldu hins vegar
42% Frakka sig vera til vinstri i
stjórnmálum en aðeins 31° ó til
hægri. 20% neituðu að gera þetta
upp við sig og 7% höfðu enga skoðun.
Nú er það svo að af sögulegum
ástæðum er þessi skipting i vinstri
og hægri mun rótgrónari en víðast
hvar annars staðar. Hugmvndin um
vinstri og hægri á 200 ára afmæli
eftir rúm þrjú ár. Hinn ellefta sept-
ember 1789, í upphafi frönsku bvlt-
ingarinnar. settust þeir sem vildu
einungis veita konunginum frestandi
neitunarvald vinstra megin við for-
seta þingsins en fylgismenn algjörs
neitunarvalds settust hægra megin.
íslenska kerfið
Frá því de Gaulle komst aftur til
valda og fékk samþykkta nýja stjórn-
arskrá 1959 hafa línurnar milli
vinstri og hægri verið ákaflega skýr-
ar.
Kosningalögin stuðluðu að þessu.
Kosið var í einmenningskjördæmum.
Ef enginn frambjóðandi náði 50%
atkvæða í fyrstu umferð var kosið
um tvo efstu frambjóðendurna í
annarri umferð. Þetta varð til þess
að ef flokkar vildu nýta atkvæði sin
urðu þeir að gera bandalög á milli
fyrstu og annarrar umferðar. Oft
hafa líka verið gerð bandalög fyrir
kosningar, til dæmis vinstri flokk-
arnir árið 1978.
Þetta kosningakerfi varð einnig til
þess að sá flokkur, sem flest atkvæði
hlaut, fékk mun fleiri þingmenn
hlutfallslega en kjörfylgi hans sagði
til um. Sósíalistar fengu yfirgnæf-
andi meirihluta árið 1981, þrátt fyrir
að þeir fengju aðeins 37% atkvæða
í kosningunum.
Búast má við þvi að nýju kosninga-
lögin, sem gera ráð fyrir hlutfalls-
kosningu, breyti mjög frönskum
stjórnmálum. Samningamakk flokka
um stjórnarmvndum að íslenskum
sið mun halda innreið sína fvrr en
varir inn í franska pólitík enda er
vafasamt að einhver einn flokkur nái
meirihluta á franska þinginu sam-
kvæmt nýja kerfinu. Hægri flokk-
arnir UDF og RPR eru í bandalagi
sem stendur en grunnt er á því góða
milli flokkanna.
Sósíalistar vonast auðvitað til þess
að þeir nái sem stærsti flokkur þings-
ins úrslitaáhrifum eins og til dæmis
Sjálfstæðisflokkurinn hér á íslandi.
Margt 'bendir til þess. er til lengri
tíma er litið. að sósíalistar nái að
hirða mestallt fvlgi kommúnista.
Þeir hafa vitaskuld stefnt að því um
úrabil og haft til fyrirmvndar systur-
flokka sína á Norðurlöndum.
Það er vissulega stormasamt í
franskri pólitík þessa dagana. Mitt-
errand forseti þarf vafalaust á allri
sinni reynslu að halda á næstunni.
Hann verður ekki öfundsverður af
hlutskipti sínu ef hægri menn ná
meirihluta á franska þinginu. Hann
verður þá án efa að skipa einhvern
úr þeirra hópi í embætti forsætisráð-
herra. Það bendir allt til að hægri
menn fari með sigur af hólmi 16.
'mars. Þá gæti hæglega komið upp
sú staða að Jacques Chirac, borgar-
stjóri Parísar, verði forsætisráðherra
og upp hefjist svo tveggja ára tog-
streita milli forsetans og forsætisráð-
herra sem oddvita meirihluta þings-
ins.
Árið 1988 fara fram forsetakosn-
ingar. Og þá mun verða hart barist.
Líklegt er að Michel Rocard, Laur-
ent Fabius, núverandi forsætisráð-
herra, og Lionel Jospin, aðalritari
sósíalista, berjist um útnefningu
sósíalista. Á hægri kantinum stendur
slagurinn á milli Raymonds Barres
og Jacques Chiracs, þó aðrir, til
dæmis hinn ungi Francois Leotard,
geti blandað sér í baráttuna.
Kosningarnar 16. mars eru af-
drifaríkur forleikur.
ás