Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1986, Blaðsíða 16

Sérstæð sakamál
Sérstæð sakamál
Sérstæð sakamál
DV. LAUGARDAGUR 8. MARS1986.
»■*
jo-, ' <» .;
Lockheed Electrafiugvélin í flugtaki.
Hver urðu
orlog
Amelíu Earhart,
uugkonunnar
frægu?
-Klukkan 8.43 að morgni 3. júlí 1937
heyrðu loftskeytamenn um borð í
skipinu Itasca, sem lá við anker
nærri Howlandeyju í Kyrrahafi. rödd
Amelíu Earhart í síðasta sinn. Flug-
konan fræga var þá á síðasta áfanga
hnattflugs síns um miðbaug og
greinilega í vandræðum. Talið er að
skömmu síðar hafi hún nauðlent
Lockheed Electraflugvél sinni, en
hvort hún lenti á hafinu eða eyju eða
rifi er enn ekki vitað. Með Earhart
í þessari ferð var siglingafræðingur
hennar, Fred Noonan.
Ýmsar getgátur hafa verið uppi um
hvarf þeirra, og ein er sú að þau
hafi lent í höndum Japana og verið
dæmd fyrir njósnir og tekin af lífi.
- Sumir telja sig hafa séð þau í fanga-
: búðum Japana, en enn hefur ekkert
komið fram sem tekur af allan vafa
í málinu.
Frá Lae í Nýju-Gíneu
2. júlí 1937 ók Amelía Earhart
Lockheed Electraflugvélinni sinni
út á enda flugbrautarinnar í Lae á
Nýju-Gíneu. Fyrir aftan flugstjórn-
arklefann sat Fred Noonan, siglinga-
fræðingur hennar. Þau voru að
leggja upp í síðasta áfanga hnatt-
flugs síns um miðbaug, en heildar-
vegalengdin var 43.500 kílómetrar.
Amelía hafði orðið fyrst kvenna til
þess að fljúga ein yfir Atlantshafið
og fyrsti flugmaðurinn sem flogið
hafði einn frá Hawaiieyjum til Kali-
forníu.
Hnattflugið hafði hafist 17. mars
er Earhart og siglingafræðingarnir
tveir, sem voru þá með henni, flugu
3880 kílómetra leið frá San Francisco
til Honolulu. Þar urðu þau hins
! vegar fyrir óhappi. Þegar fiugvélin,
sem var tveggja hreyfla, var að hefja
sig á loft í Honolulu sveigði hún til
hliðar og skall á jörðinni.
Hnattflugið hefst á nýjan leik
Lockheed Electrafiugvélin þurfti
viðgerðar við og 1. júní hófst hnatt-
flugið á nýjan leik. Earhart hafði nú
breytt áætlun sinni og flaug í austur-
átt. Að þessu sinni var Noonan einn
með henni því að hinn siglingafræð-
ingurinn, Harry Manning, hafði
hætt við þátttöku i fiuginu eftir
óhappið í Honolulu. Earhart og
Noonan fiugu yfir Bandaríkin. Suð-
ur-Ameríku, Afríku, Asíu og Ástral-
íu. Þar höfðu þau viðkomu í Darwin
en héldu svo til Nýju-Gíneu.
Erfiðasti áfanginn
Nú var aðeins einn áfangi eftir, frá
Lae til smáeyjunnar Howland, sem
er aðeins 1,2 km á lengd og 0,8 km á
breidd. Vegalengdin er 4113 km og
yfir opið haf að fara. Bæði Earhart
og Noonan höfðu lýst yfir því að
þetta yrði erfiðasti áfanginn. Á
Howlandeyju hafði bandaríski sjó-
herinn og flugherinn látið gera flug-
braut vegna hnattflugsins og til þess
notið stuðnings innanríkisráðuneyt-
isins. Howlandeyja er skammt fyrir
norðan miðbaug.
Þá höfðu fiotinn og landhelgis-
gæslan lagt til tvö skip, USS Ontario
og Itasca, og lágu þau við ankeri
skammt frá Howlandeyju. Áttu þau
að aðstoða við fjarskipti og hugsan-
lega björgun, ef svo skyldi fara að
Earhart og Noonan þyrftu að nauð-
lendaásjónum.
Fjarskipti fyrst góð
Loftskeytamaðurinn í Lae var
........ . ^nnwfcrv. __
Harry Balfour og klukkan 10.22,
11.22 og 12.22 sendi hann Earhart
veðurfréttir á þeirri tíðni sem hún
notaði að deginum. Hann heyrði hins
vegar ekki frá henni fyrr en um
klukkan þrjú síðdegis. Þá kvaðst
hún vera í 10.000 feta hæð en sagðist
ætla að lækka flugið því að þykkir
skýjabakkar væru fram undan
Klukkan 5.20 talaði Earhart aftur
við Balfour og sagði honum að hún
væri nú í 7.000 feta hæð. Gaf hún
upp staðarákvörðun. Var hún þá
1265 km frá L'ae og á réttri leið.
Horace Blakeslee, skipstjóri á OSS
Ontario, hafði gert sér grein fyrir því
að fjarskipti við flugvélina kynnu að
verða erfið. Lágtíðnimóttökutæki
var í flugvélinni, en með því var ekki
hægt að senda, og um borð í skipinu
var ékkert hátíðnisenditæki en
stefnuviti Earhart gat aðeins tekið á
móti boðum frá slíku tæki.
Er Earhart hafði síðast samband
við Lae, klukkan 5.20, taldi hún að
hún yrði yfir USS Ontario um klukk-
an tíu um kvöldið. Einn mannanna
um borð í.skipinu taldi sig heyra í
flugvél nokkrum mínútum eftir tíu.
Þá var kveikt á kastljósum um borð
en engin flugvél sást.
Um þetta leyti heyrði loftskeyta-
maður á Naurueyju, sem er norðar,
Amelíu segja að hún sæi skip fram
undan.
Um borð í Itasca
Loftskeytamennirnir um borð í It-
asca heyrðu ekkert í Earhart fyrr en
klukkan 2.45 um morguninn. Þá gátu
þeir greint að hún talaði um skýjað-
an himin. Klukkustundu síðar
heyrðist aftur til hennar, þar sem
hún bað um að hún yrði kölluð upp
■ -W WTI*.
... ■- - _____________- ■- ■■
á 3105 kílóriðum á heilum og hálfum
tíma.
Klukkan 4.53 heyrðist aftur til
hennar en þá svo ógreinilega að
orðaskil urðu ekki greind. Klukkan
5.15 heyrðist hún segja að hún væri
um 320 km í burtu. Hálftíma síðar
kvaðst hún vera um 160 km í burtu.
Svo heyrðist ekkert fyrr en klukkan
7.30 um morguninn. Þá var Amelía
greinilega áhyggjufull. „Við hljótum
að vera hjá ykkur en getum ekkert
séð og lítið er eftir af bensíni. Erum
í 1000 feta hæð.“ Klukkan 7.57 til-
kynnti hún. „Fljúgum í hringi en
getum ekki séð eyjuna. Get ekki
heyrt til ykkar. Haldið áfram að
kalla á 7500 kílóriðum annaðhvort
núna eða á hálftíma fresti." Loft-
skeytamönnunum var nú ljóst að
hún var að reyna að nota stefnuvita
sinn, en þeim hafði fram til þessa
verið ólmnnugt um tíðni hans.
Loftskeytamennirnir voru nú nær
ráðalausir. Þó gerðu þeir það sem
Earhart bað um. Klukkan 8.03
heyrðist aftur til hennar og reyndi
hún þá að senda merki með því að
þrýsta á hnappinn á hljóðnemanum.
Hvorki þá né fyrr hafði tekist að
miða út staðsetningu hennar og voru
þó ný og fullkomin hátíðnitæki til
þess á Howlandeyju.
Síðustu boð
Klukkan 8.43 heyrðist svo í Amelíu
Earhart í síðasta sinn. „Erum á stað-
arlínu 157-377. Endurtok þessi boð á
6210 kílóriðum."
Er klukkan var orðin 10.30 um
morguninn og ekki hafði heyrst frá
flugvélinni aftur tilkynnti skipstjór-
inn á Itasca, Warner Thompson,
Honolulu að flugvél Earhart hefði
sennilega lent á hafinu.
. ~*»**---í^ **>
Roosevelt skerst í leikinn
Fregnin um hvarf Amelíu Earhart
fór um öll Bandaríkin á skömmum
tíma og svo um allan heim. Franklin
D. Roosevelt forseti gaf þá skipun
um að orrustuskipið USS Colorado,
sem var með þrjár eftirlitsflugvélar
um borð, skyldi hefja leit. Það var
þá nærri Hawaiieyjum. Síðar bættust
svo fleiri skip við og varð leitin að
Amelíu Earhart og Fred Noonan
ákaflega umfangsmikil en bar engan
árangur.
Á næstu dögum gáfu sig fram tveir
menn í Los Angeles sem kváðust
hafa heyrt. kallmerki Earhart,
„KHAQQ“, og nokkur blöð skýrðu
frá því að hugsanlega hefði heyrst
til flugvélarinnar í Honolulu, á
Midwayeyju og á Wakeeyju, en þar
voru hátíðnistefnuvitar í eigu Pan
Americanflugfélagsins. Ekki var þó
fjallað meira um það sem menn höfðu
talið sig hafa orðið vara við á eyjun-
um og var borið við öryggisástæðum
enda sumir stefnuvitar hernaðar-
leyndarmál.
Á þessum árum hafði fjarskipta-
deild bandaríska flotans samskipti
við Pan Americanflugfélagið um
þróun stefnumiðunar og var það ekki
fyrr en á sjöunda áratugnum að
almenningur fékk aðgang að skýrsl-
um um sumt það sem unnið var að
á þessu sviði á þessum tíma.
Mikið um málið fjallað
Allmikið var fjallað um hvarf
Amelíu Earhart og Freds Noonnn
fram að heimsstyrjöldinni síðari en
svo féll atvik þetta að mestu f
gleymsku. Að styrjöldinni lokinni
var aftur farið að reyna að leysa
gátuna, en segja má að það hafi fyrst
verjðji sjöunda áratugnum að skrið-