Dagblaðið Vísir - DV - 03.05.1986, Blaðsíða 13

DV. LAUGARDAGUR 3. MAÍ 1986. , 13
„Jú, en þó innan gæsalappa. Það,
að ætla að reka landkynningarstarf-
semi úti í hinum stóra heimi, þar sem
allir eru að slóst um sama kúnnann,
og að byggja upp þessa óburðugu
hreinlætisaðstöðu og aðra þjónustu
á hálendinu og í byggð fyrir litlar
20 milljónir króna, er náttúrlega
broslegt. Gagnrýni á Ferðamálaráð
er sjálfsögð en á meðan Ferðamála-
ráð býr við slíkt fjársvelti eru litlir
möguleikar til úrbóta. Stjómvöld
verða að gera sér grein fyrir því að
það verður enginn digur kartöflu-
bóndi á því að éta útsæðið en planta
skrælingnum."
- Hefur Ferðamálaráð einhverja
fasta tekjustofna?
„Ferðamálaráði eru lögum sam-
kvæmt ætluð 10% af söluhagnaði
fríhafnarinnar á Keflavíkurflugvelli.
Síðastliðin 9-10 ár hefur Ferðamála-
ráð ýmist alls ekki fengið þessa
fjármuni í sinn hlut eða að litlu
leyti."
- Nú skilar ferðaþjónustan ríkis-
sjóði umtalsverðum gjaldeyristekj-
um. Hefur þú einhvern samanburð
við aðra atvinnuvegi?
„Ég hef það nú reyndar ekki. Ég
vil heldur ekki byggja upp varnir
fyrir ferðaþjónustuna á kostnað ann-
arra atvinnuvega. Þú spyrð hvort við
séum olnbogabarn - ég harðneita
því. Við viljum ekki vera neinir aul-
ar eða upp á aðra komnir. En við
viljum að réttlætis sé gætt. Víst hef-
ur barlómur grundvallaratvinnuveg-
anna skilað þeim töluvert á veg. Við
viljum helst vera lausir við að skæla
utan i staur, enda enga pilsfalda að
finna í okkar fjölskyldu. Við erum
ekki tilbúin að bera einhliða byrðar
í framtíðinni og viljum að okkar
framlag til þjóðarbúsins sé virt að
verðleikum."
- En fer ekki bróðurparturinn af
þessum 20 milljónum til landkynn-
ingar erlendis?
„Jú, það er rétt.“
- Þetta er nú eflaust matsatriði, en
er ekki vel heppnuð ferð og ánægður
viðskiptavinur besta landkynningin?
„Það er alltaf spurning hvar á að
byrja. Persónulega er ég sannfærður
um að sú stefna Ferðamálaráðs að
nýta bróðurpartinn af þessum litla
parti til landkynningar sé rétt og
verði eins og er að hafa forgang. Það
er alveg rétt sem þú segir, en þótt
ánægður viðskiptavinur sé e.t.v.
besta landkynningin þó verður að
tryggja að það komi einhver í ferð-
ina, að fararstjórinn verði ekki einn
í ferðinni. Til þess þarf sölu- og kynn-
ingarstarfsemi. Af þessum 20 milljón-
um fara u.þ.b. 10 milljónir til
landkynningar, hitt fer að mestu í
fastan kostnað.
En ef við lítum á þetta dæmi í
heild, þá finnst mér það vera spurn-
ing hvort raunhæft sé að reyna að
viðhalda því skriði sem verið hefur
á uppbyggingu hinna ýmsu þjón-
ustuþátta hér heima. Ef þessi
uppsveifla í fjölda erlendra ferða-
manna til landsins er bara loftbóla
sem sprungið getur þá og þegar, eins
og gerðist á árunum 1970-80, þá er
varla viturlegt að byggja upp mikla
þjónustu sem nýtist svo ekki i fram-
tíðinni."
- Þarna komstu inn á atriði sem
ég ætlaði einmitt að spyrja þig um.
Ferðaþjónustan hefur verið vaxandi
atvinnugrein og skilar umtalsverð-
um gjaldeyristekjum, en er hún ekki
sveiflukenndur og e.t.v. óstöðugur
atvinnuvegur?
„Við vitum öll hverjir undirstöðu-
atvinnuvegir þjóðarinnar eru. Ef
sjávarútvegur er ekki sveiflukennd-
ur þá er sveiflukennd atvinnugrein
ekki til. Nú, það þarf ekki að fara
mörgum orðum um stöðu landbún-
aðarins í dag og á undanförnum
árum. Sé ferðaþjónustan réttilega
uppbyggð ætti hún að vera alveg
jafnstöðugur atvinnuvegur og hver
annar. Þó við vitum lítið um fjölda
fiskanna í sjónum eða framtíð Móru
og Búkollu þá vitum við að neyslan
í samfélaginu er alltaf að aukast.
Ferðaþjónusta, þar sem boðið er upp
á eitthvað athyglisvert og sérstætt
eins og islenska náttúru, á tvímæla-
laust framtið fyrir sér ef rétt er haldið
á spöðunum.“
- En ertu fylgjandi markvissri upp-
byggingu innanlands þótt Ferða-
málaráð hafi tekið þann kost að veita
þessum fjármunum til landkynning-
ar?
„Að sjálfsögðu, ég vil bara benda
á að það er oft erfitt að velja á milli
tveggja kosta. I þessu tilfelli varð
landkynning ofan á. Okkur fannst
mikilvægara að tapa ekki þeirri
stöðu sem við höfum skapað okkur
á mörkuðum erlendis á undanförnum
árum vegna tímabundinna þreng-
inga hér heima. Við vitum að við
getum gripið til hins þáttarins
seinna, því þar erum við á heima-
velli."
- Þá erum við komin að máli sem
verið hefur i brennidepli undanfarið:
takmörkun á fjölda erlendra ferða-
manna. Eru ekki einhver takmörk
fyrir þvi hversu mikinn átroðning
landið þolir?
„Það eru takmörk fyrir öllu. En ég
held að þeir sem standa að ákvarð-
anatöku innan ferðaþjónustunnar
séu einmitt mjög meðvitaðir um
þetta atriði. Hins vegar finnst mér
beinlínis dapurlegt þegar maður
heyrir talað um kvótaskiptingu milli
þjóða. Að það eigi að setja ákveðinn
kvóta á það hversu margir ferða-
menn megi koma hingað frá hverju
landi. Eða þegar verið er að draga
fólk í dilka og leggja á það meginá-
herslu að laða hingað ríkt fólk og
byggja upp ákveðinn lúxus í kringum
það.
Ég vil benda á að Islendingar ferð-
ast nú í miklum mæli til annarra
landa og við viljum geta farið frjáls
ferða okkar. Við tilheyrum frjálsu
markaðssvæði og getum því ekki sett
öðrum hömlur sem við viljum ekki
lúta sjálf. Við verðum hins vegar að
gera okkur ljóst að við höfum veika
punkta eins og viðkvæma náttúru
og auðvitað eigum við að gæta okkar
fjöreggs."
- Nú er það staðreynd, að þegar er
farið að stórsjá á ýmsum perlum há-
lendisins, eins og t.d. Landmanna-
laugum, og þessi svæði þola hreinlega
ekki meiri átroðning. Hyggur Ferða-
málaráð á einhverjar aðgerðir til að
koma í veg fyrir varanlegan skaða
af völdum átroðnings?
„Ég get verið sammála þér í því að
í þessu máli er margt ógert. Þó hefur
mikið starf verið unnið, einkum hvað
varðar skipulag á þessum svæðum
og ökuleiðir. Reynt er að beina um-
ferðarþunganum inn á ákveðnar
brautir. Ég vil líka geta þess að ís-
lendingar eru famir að ferðast í
auknum mæli um sitt eigið land og
vonandi á það eftir að aukast. En ef
það er rétt að íslenskri náttúm sé
ógnað af of þungum ferðamanna-
straumi þá verð ég að fá að benda á
annan og að mínu mati stærri söku-
dólg en það er íslenska sauðkindin."
- Er til eitthvert heildarskipulag
eða áætlun um uppbyggingu ferða-
þjónustu hér innanlands?
„Ja, það er nú það. Það hafa verið
unnar áætlanir og sett fram ýmiss
konar skipulag. T.d. vann ég að
skipulagi með tæknideild SÞ ásamt
erlendum sérfræðingum á sviði
ferðamála árið 1972. Afraksturinn
var stór og mikil skýrsla. Ríkisvaldið
stakk henni undir stól, hún var t.d.
aldrei kynnt blaðamönnum. Árið
1983 var líka unnin önnur skýrsla.
Hún var kynnt á ferðamálaráðstefnu
í Borgarnesi en fékk engar undir-
tektir hjá stjórnvöldum. Það sama
er að segja i dag. Það er til mikið
af skýrslum, tillögum og hugmynd-
um, sem lagðar hafa verið fram, m.a.
hvað varðar átroðning ferðamanna
á viðkvæmum stöðum. En það er
ekki til neitt viðurkennt, opinbert
heildarskipulag um ferðaþjónustu.
Við, sem vinnum að ferðamálum,
erum þó nokkuð sammála um hvern-
ig standa beri að þessum málum og
höfum unnið í samræmi við það í
áratugi.
- öryggismál og umhverfisvernd-
armál, hvað segirðu mér um þau?
„Já, það er nú þannig með öryggis-
málin að mönnum ber ekki alveg
saman um hver eigi að vera þar við
stjórnvölinn."
- En hefur Ferðamálaráð gert ein-
hveijar ráðstafanir eða úrbætur í
öryggismálum?
„Árið 1984 var sett á stofn umsvifa-
mikil nefnd undir forystu Ferða-
málaráðs, sem í áttu sæti fulltrúar
frá lögreglustjóraembættinu, Slysa-
varnafélaginu, Útlendingaeftirlitinu
o.fl. Frá þeirri nefnd hefur komið
margt gott. Þessi nefnd er enn í full-
um gangi. Það er líka starfandi
sérstök öryggisnefnd á vegum Ferða-
málaráðs. Það er samdóma álit
Ferðamálaráðs að því sé ekkert það
óviðkomandi sem snýr að hagsmun-
um og farsæld hins almenna ferða-
manns.“
- Er samstarf milli Ferðamálaráðs
og Náttúruverndarráðs?
„Já, í þeirri mynd að Náttúru-
verndarráð á fulltrúa í Ferðamála-
ráði. En lítum aðeins á öll þessi ráð.
Við getum nefnt Flugráð, Bygging-
aráð, Náttúruverndarráð, Ferða-
málaráð og svo mætti lengi telja. Það
er út af fyrir sig ekkert óeðlilegt við
það að þessi ráð séu til en er þetta
skynsamlegasta formið? Það er ég
alls ekki viss um. Ekki síst vegna
þess að lög og reglugerðir varðandi
þessi ráð eru unnar fyrst og fremst
á Alþingi og í ráðuneytunum af aðil-
um sem eru tiltölulega fjartengdir
þessum málaflokkum. Síðan eru
kallaðir til alls kyns fulltrúar úr við-
komandi stéttum, sbr. Ferðamálaráð.
Þeim er sent huggulegt bréf og til-
kynnt að þeir séu hér með skipaðir
í eitthvert ráð. Síðan eru þeir settir
yfir gífurlega stórt verksvið með
margþættum reglugerðum og ýmsum
tilskipunum. Síðan virðast allir
lenda meira og minna í sama farveg-
inum, þ.e.a.s. bardaganum við það
að fá þá aðila, sem sömdu lögin, til
að viðurkenna að það beri
- Nú er, eins og þú segir, allt fullt
af alls kyns nefndum, tillögum o.s.
frv. En hvað með framkvæmdina, er
engin framkvæmd?
Kjartan hiær við og segir: „Sem
betur fer eru þetta þín orð en ekki
mín. En það er því miður staðreynd
að framkvæmd er í algeru lágmarki
miðað við verkefnafjöldann sem fyr-
irskipaður er samkvæmt lögum.
Talandi dæmi er, að það skuli vera
erlendir umhverfisverndarmenn sem
koma hingað og leggja göngustíga
o.s.frv. í þjóðgörðum og á hvera-
svæðum, þótt auðvitað sé gott að fá
þá.“
- Ferðamálaráð hefur verið gagn-
rýnt fyrir slælega frammistöðu í
menntunarmálum innan ferðaþjón-
ustunnar. Er til nóg af fólki sem
hefur menntun og reynslu til að
vinna þessi störf?
„Sjálfsagt hefði Ferðamálaráð get-
að gert betur í menntunarmálum.
Hins vegar er ég verulega efins um
hvernig eigi að taka á þessum mál-
um. Við höfum verið að reyna að
koma ferðaþjónustunni inn í skóla-
kerfið í þeirri mynd að nemendur fái
einhvern tíma á námsferlinum að
kynnast því hvað ferðaþjónusta er
og í beinu framhaldi af því sérmennt-
un. Þetta gengur því miður mjög
hægt. Á meðan er þetta millibils-
ástand brúað með námskeiðahaldi,
eins og t.d. leiðsögumannanámskeið,
nú svo má benda á Hótel- og veit-
ingaskólann. Menntun og reynsla
koma með tímanum. Ferðaþjónustan
er ung atvinnugrein. Hún er mann-
aflafrek og því einkar heppileg til
að taka við einhverju af því unga
fólki sem streymir inn á atvinnu-
markaðinn á næstu árum og grund-
vallaratvinnuvegirnir geta ekki
tekið við. Auk þess er hún árstíða-
bundin og skapar sumarstörf, bæði
fyrir kennara og nemendur, og skól-
arnir nýtast til hótelhalds. í stuttu
máli má segja að hún sé mjög vel
sniðin að íslenskum búskaparháttum
í dag. Auk þess held ég að við hugs-
um of smátt, við verðum að horfa
fram á við. Ég er t.d. þeirrar skoðun-
ar, að það eigi ekki alltaf að einblína
á að byggja eitt og eitt vatnssalerni
hér og þar á hálendinu. Ég held að
við eigum að miða að því að byggja
hótel og þjónustumiðstöðvar."
- Vel á minnst, hótel. Nú spretta
þau upp eins og gorkúlur hér á suð-
vesturhorninu. Hvað á að gera við
öll þessi hótel 8-9 mánuði ársins?
„E.t.v. erum við sjálf orðin sveiflu-
kennd eins og sjávarútvegurinn.
Þetta er þessi dæmigerði íslenski
hugsunarháttur. Það eru allir að
gera það gott i þessu, hvi ekki ég.
Nú þarf helst að vera refabú á hverj-
um bæ og fiskeldi í hverju plássi. Ég
vil ekki leggja neinn dóm á alla þessa
hótelsmíði, en að mínu mati er það
mesti misskilningur að það þurfi öll
þessi hótel hér á suðvesturhorninu.
Þeim hefði mátt dreifa víðar um
landið."
- Lenging ferðatímans, vetrarferð-
ir, veiði- og skotferðir, ferðaþjónusta
bænda o.s.frv.; maður hefur á tilfinn-
ingunni að menn séu að bauka hver
í sínu horni?
„Vetrarferðir eru ekki nýtt mál.
Nú eru menn hins vegar að átta sig
á þvi að þetta er hægt. Ferðaskrif-
stofa Víkings hefur t.d. um árabil
skipulagt ferðir inn á hálendið á
vetrum, m.a. í Landmannalaugar,
þótt það sé ekki í miklum mæli. Að
sjálfsögðu er slæmt þegar hægri
höndin veit ekki hvað sú vinstri ger-
ir, en ferðaþjónusta bænda er tiltölu-
lega nýtilkomin og á vonandi eftir
að þróast og samræmast.
- Að lokum, Kjartan, á ferðaþjón-
ustan bjarta framtíð þrátt fyrir allt?
„Já, svo sannarlega. Ferðaþjónust-
an á bjarta daga framundan og
verkefnin eru næg. Þetta er framtíð-
arbúgrein sem á eftir að verða til
hgsældar fvrir þjóðina." _uÚ
UTSALA
í Garðshorni
V orlaukar 30 ^/o

Nýjar
húsgagnasendingar
afsláttur
Kerti
30%
afsláttur
Þurrkuð blóm1
30%
afsláttur
GARÐSHORN
SUÐURHLIÐ,
FOSSVOGI, sími 40500