Dagblaðið Vísir - DV - 25.04.1987, Síða 17

LAUGARDAGUR 25. APRÍL 1987.
17

norrænir þingmenn ekki enn orðnir
að gangandi auglýsingum eða tals-
mönnum þrýstihópa heldur vilji þeir
fyrst og fremst stunda lagasmíð og
löggjafarstörf þó að áhrif þeirra í
þeim efnuni séu takmörkuð.
Stundum geta þjóðþingin líka haft
bein áhrif á stefnu mála og aðgerðir
framkvæmdavaldsins, einkum í mál-
um sem ganga þvert á flokksskoðan-
ir. íslenskt dæmi um þetta er
hvalamálið 1983 þar sem mjótt var á
munum á Alþingi í afgerandi at-
kvæðagreiðslu um það hvort íslend-
ingar ættu að vera aðilar að
hvalveiðibanni eða ekki. Rannsókn-
arnefndir þinga á Norðurlöndum og
sömuleiðis eftirlitsnefndir á þeirra
vegum eru veikburða miðað við það
sem tíðkast í Bandaríkjunum og
jafnvel á Bretlandi hin síðari ár.
Annars eru norrænu þingin, að mati
Arters, mitt á milli Bandaríkjaþings,
þar sem einstaklingshyggjan er alls-
ráðandi, og breska þingsins, þar sem
flokksræðið er algjört.
Yaldaleysi þingmanna gæti a.m.k.
á Islandi verið ein skýringin á því
hvers vegna þeir vilja einlægt vera
að vasast í stjórnum og ráðum fram-
kvæmdavaldsins eða vera í trúnaðar-
störfum hjá hagsmunasamtökum.
Sumir horfa hins vegar á þingin úr
stóli forsætisráðherra og sýnast þau
hafa ærið vald sem þau noti ekki
ætíð skynsamlega. Svo er um Káre
Willock, fyrrum forsætisráðherra
Noregs. Hann heldur því fram í
blaðagreinum að Stórþingið sé í
greipum sérhagsmuna og kjör-
dæmapots sem geri það að verkum
að ákvarðanir þess kyndi undir verð-
bólgubáli. Hann vill styrkja fram-
kvæmdavaldið og möguleika þess til
þess að halda aftur af óraunsæjum
kröfum með því að banna þinginu
að greiða atkvæði um einstaka liði
í fjárlagafrumvarpinu og neyða það
til þess að taka afstöðu til nokkurra
útgjaldaflokka í heild. Ekki held ég
að Lúðvík Jósepssyni litist á þessa
tillögu. Einhvern tíma þegar byrj-
endur í pólitík héldu því fram að
Að þinglokum takast þingmenn i hendur og eru hinir mestu mátar.
Alþingi ætti að einbeita sér að stóru
málunum og láta vera að vasast í
smámálum og hreppapólitík ská-
skaut Lúðvík á okkur augunum yfir
gleraugun og sagði: „Ég skal segja
ykkur það, drengir, að hreppapólitík
er eina pólitíkin sem eitthvað er
spunnið í,“ og hafði hann þó gott vit
á hinu stóra samhengi málanna.
Þetta með hreppapólitíkina er svo
náttúrlega skýringin á því hvers
vegna það er helst sport þingmanna
að skipta vegafé og reikna sjálfa sig
inn á þing með breytingum á kosn-
ingalöggjöf.
Arter fjallar um stefnumótun, sam-
þykkt og framkvæmd laga og heldur
sig þar við hið formlega og lagalega.
Þar er hann á sömu miðum og
sænska valdanefndin sem í fyrstu
áfangaskýrslu sinni leggur áherslu á
að það er ekkert til sem heitir Valdið
í þjóðfélaginu heldur aðeins mismun-
andi farvegir fyrir ákvarðanir sem
vissulega er mikilvægt að greina til
þess að sjá hverjir eru drýgstir
áhrifavaldar. Þingin eru aðeins einn
farvegur af mörgum og vilja þó furðu
margir vera á þingi. Skýringa á því
verður hins vegar að leita á lendum
félagsfræðinnar og þar er víða hált
í spori. Þingmenn eru sagðir ganga
upp í sinni rullu í nokkrum áföngum
þar til hinn margumtalaði „sami
rass“ er kominn undir þá alla. Ég fer
ekki nánar út í þá sálma enda marg-
ir þingmenn góðir kunningjar sem
ég vil ógjarnan styggja. Hitt er á
almanna vitorði að þjóðþingin eru
skemmtilegir vinnustaðir þar sem
ríkir notalegur umgengnistónn og
menn geta stundað innbyrðis aðdáun
ef hún fæst ekki utan veggja þing-
hússins. Og rannsóknir hafa sýnt,
þvert ofan í fullyrðingar um hið
gagnstæða, að langflestir auka tekj-
ur sínar verulega með því að komast
inn á þing, og safna þess utan á sig
aukakílóum í niðurgreiddu þingfæði.
Þegar þeir Sorsa, Suominen og Váy-
rynen, formenn stærstu flokkanna í
Finnlandi, sögðu álit sitt á kosnin-
gaúrslitunum þar um daginn varð
einum viðstaddra blaðamanna að
orði: „Þeir skipta greinilega við sama
skraddara og borða á sama stað í
hádeginu.“ Og mikið rétt, ummál
formannanna og útlit var afskaplega
áþekkt. Þetta er hættan við þá fé-
lagsfræði þingmennskunnar sem
setur sama rass undir alla. Og frá
þessu lögmáli reyna græningjar og
kvennalistar að rífa sig 'með þing-
mannaskiptum.
Islendingar eru áhugasamir um
stjórnmál og láta sig ekki vanta á
kjörstað. Stjórnmálamenn eru enn
hetjur (og andhetjur) fjölmiðlaleiks-
ins en ekki gróðapungar (orðafæri
M. Bjarn.) kauphallanna eins og við-
ast erlendis. En ætli einhver að bæla
sófann í stað þess að kjósa ætti sá
hinn sami að hugleiða niðurstöðuna
í bók Isabellu Allende, Húsi and-
anna. Hún er eitt besta varnarrit
fyrir stjórnmálamenn og þingbundna
lýðræðisstjórn sem ég hef lengi lesið.
Sögunni lýkur á því að Esteba Tru-
eda, landeigandi, milljóner og afsett-
ur íhaldsþingmaður, hvetur
dótturdóttur sína og byltingar-
sinnann Ölbu til þess að skrifa sögu
ættarinnar og draga ekkert undan.
Trueda gamli vill að allur heimur
heyri hvernig hann í glópsku sinni
ekki aðeins steypti fjölskyldu sinni
í glötun heldur einnig lýðræðinu.
Hann undirbjó sem sagt jarðveginn
fyrir valdarán hersins í Chile en gáði
ekki að því að þegar herforingjarnir
létu til skarar skríða ruddu þeir ekki
bara vinstri stjórnmálamörtnum úr
vegi heldur öllum pólitíkusum yfir-
höfuð, einnig þeim sem voru yst til
hægri. Byltingarseggurinn og íhalds-
skröggurinn sameinast í bókarlok í
ástarjátningu til þingræðis og full-
trúalýðræðis. Stundum er það vont,
en af sögunni má læra að það er aldr-
ei svo vont að annað verra geti ekki
tekið við. Og eitt er víst að ef við
vanvirðum kosningaréttinn og velj-
um þá leið sem losar okkur við
stjórnmálamenn þá er voðinn vís.
Þess vegna er kjördagur hátíðis-
dagur hvað sém á undan er gengið í
kosningabaráttu. Þá kjósum við
okkar menn hvað sem tautar og raul-
ar.
Einar Karl Haraldsson