Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.1987, Blaðsíða 17

LAUGARDAGUR 16. MAÍ 1987.
17
DV
Heima hvat og Hulda
Hulda Hákonardóttir í Gallerí Svart á hvítu
Meðan módemisminn var og hét
þótti ungum listamönnum affarasæl-
ast að skipa sér undir merki hans,
íinna sér áður ókannaðar lendur á
yfirráðasvæði hans og yrkja þær uns
þær fæm að gefa af sér ávexti sem
þeir gátu sætt sig við. Þannig urðu til
ýmisleg staðbundin tilbrigði um sama
gróðurinn - og allt í lagi með það.
Því í húsi módemismans vom marg-
ar vistarverur og leiðandi listamenn
hans fima frjóir.
En me§ síauknum hraða og aukinni
stjómun listaverkamarkaðarins af að-
ilum sem hafa af honum beinan
hagnað, galleríum, safnstjórum, jafn-
vel fræðimönnum, hafa ungir lista-
menn á Vesturlöndum í síauknum
mæli leitast við að finna sér traustari
forsendur íyrir listsköpun heldur en
„línu utan úr heimi“.
Þetta andóf, eða leit að valkostum,
hefur ekki allt gengið út á að afiieita
módemismanum eins og hann leggur
sig (enda áhöld um hvort slíkt er ger-
legt) heldur að hirða úr honum
ýmislegt nýtilegt og prjóna það við
staðbundnar myndlistarhefðir, sögu,
munnmæli, þjóðsögur og siðvenjur.
Þannig hefur ungum listamönnum
tekist að finna ríkulegar uppsprettur,
jafnt stílbrigða sem viðfangsefna, sem
fengið hafa hljómgrunn „í túninu
heima“. En síðan hefúr það gerst, sem
sjaldan gerðist á velmektardögum
módemismans, að óseðjandi listheim-
urinn keppist við að taka útkjálkaséní
upp á arma sér.
Heimatilbúnar forsendur
Nú er sem sagt hægt að öðlast heims-
frægð fyrir listræna „nesjamennsku".
Og það er Iíka alveg í lagi.
Þótt úrtölumenn á Islandi hafi oft
og tíðum bölsótast út af „óþjóðlegu",
ergó „alþjóðlegu" yfirbragði íslenskr-
ar myndlistar á þessari öld, er í raun
áberandi hve oft íslenskir listamenn
hafa gefið sér heimatilbúnar forsendur
fyrir listsköpun sinni.
Jafnvel strangflatarstefnan um-
deilda náði ekki að draga fjöður yfir
hið séríslenska litróf - bláu og grænu.
blæbrigðin sem útlendir gagmýnend-
ur vom sýknt og heilagt að minnast á
í skrifum sínum um íslensk afstrakt-
verk á alþjóðlegum sýningum.
Louisa Matthíasdóttir er fræg úti í
Bandaríkjunum fyrir málverk sín frá
Islandi, Sigurður Guðmundsson legg-
ur út af íslenskum „mýtum“, munn-
mælum og bókmenntum, Magnús
Pálsson er ávallt með annan fótinn í
íslenskum þjóðsögum og ævintýrum.
Svona mætti lengi telja.
Ný alda alþjóðlegrar myndlistar,
ný-expressjónisminn, sem gengið hefur
yfir okkur íslendinga sem aðra, hefúr
líka kallað á visst andóf.
Það andóf kemur meðal annars fram
í auknum áhuga íslendinga á mynd-
verkum næfra listamanna, í tærum
landslagshugleiðingum Georgs Guðna
Haukssonar - og ekki síst í lágmynd-
um Huldu Hákonardóttur, sem nú
sýnir í Gallerí Svart á hvítu.
Nútíma goðsagnir
Hulda hefur mætt alþjóðahyggjunni
í myndlistinni með þvi að búa sér til
sérstakan goðsagnaheim, sem hún
klambrar saman úr alls kyns spýtum
sem hún hefur hirt af götu sinni, svo
og með gifefígúrum.
Heimur Huldu er samansettur úr
íslenskum þjóðsögum, innilegum
myndrænum smásögum hennar sjálfr-
ar af fólki og atburðum og svo úr
ýmsum karakterum í íslensku þjóðlífi
sem eru á góðri leið með að verða að
goðsögnum í lifanda lifi.
Jón Páll er til dæmis orðinn þátttak-
andi í goðsagnaheimi Huldu (og
okkar) engu síður en Grettir sterki.
Og var ekki Höfði miðpunktur
heimsbyggðarinnar á tímabili? Sem
réttlætir það að spyrða saman þessa
heimfrægu byggingu og Miðgarðsorm-
inn, eins og Hulda gerir í verkinu hér
að ofan.
Samsetning Huldu á föngum sinum
er með sakleysislegu yfirbragði hins
næfa listamanns og ritaður texti á eða
kringum myndverkin er eins konar
ljóðrænn endahnútur á því sem gerist
eða er um það bil að gerast í verkun-
um.
Það er erfitt fyrir ungan og kapp-
saman listamann að viðhalda sakleys-
inu í hringiðu nútímans. Vonandi
tekst Huldu að varðveita í sér þetta
bemska hugarfar nokkur ár í viðbót.
Því hingað til hefur það gefist henni
vel.
-ai
Hulda Hákonardóttir - Höfði og Miðgarðsormur, 1987.
í einfaldleik og látleysi
Guðrún Sigurðardóttir Urup í Gallerí Gangskör
Guðrún Sigurðardóttir Urup á sýningu sinni.
Guðrún Sigurðardóttir Urup, sem
nú sýnir í Gallerí Gangskör við Amt-
mannsstíg, á ekki langt að sækja
listfengi sitt. Tveir bræður hennar,
þeir Sigurður og Hrólfur, em með virt-
ustu listmálurum okkar í dag og af
öðm frændfólki hennar má nefria þá
Jón Stefánsson og Jóhannes Geir. Þar
að auki er Guðrún gift ágætum dönsk-
um listmálara, Jens Ump.
En frændgarður af þessari gráðu er
heldur ekkert grín fyrir upprennandi
listamann, ég tala nú ekki um ef hann
er kona og þarf að byrja starfsævina
á því að ala upp böm og sjá um heim-
ili. Það er því ekki að undra þótt
Guðrún Ump hafi lengi hikað við að
halda út á listabrautina þótt hún hefði
allt til þess, meðal annars haldgóða
menntun, fyrst úr Myndlista- og hand-
íðaskólanum, síðan frá dönsku
Akademíunni.
En rétt er áð geta þess að Guðrún
hefúr ekki alveg verið í fríi frá listinni
þar sem hún aðstoðaði mann sinn við
gerð steindra glugga í Sauðárkróks-
kirkju fyrir nokkrum árum.
Fyrir nokkrum árum hóf hún einnig
feril sinn með þátttöku í nokkrum
samsýningum.
Nú ber sem sagt svo við að Guðrún
heldur sína fyrstu sýningu og er ekki
að þenja sig yfir helstu salarkynni í
borginni heldur gerir sér að góðu litlu
herbergin í Gallerí Gangskör.
Formalískar dyggðir
Þar sýnir hún klippimyndir, gvass-
myndir og silkiþrykk, 36 verk alls, og
em þau öll frá síðustu ámm.
Öfugt við bræður sína er Guðrún í
afetráktkanti myndlistarinnar þar sem
formalískar dyggðir, eins og hrein og
klár form og samstilltir litir, ráða ríkj-
um. En þegar grannt er skoðað em
þessi afetraktverk ekki óralangt frá
náttúmnni, lóðrétt form snúast stund-
um upp í fjallsegg, lárétt lína markar
fyrir láði.
Nöfn myndanna, „Svört íjöll",
„Landslag" o.fl. benda enda til þess
að að listakonan þiggi hluta af inn-
blæstri sínum frá landslagi.
í heildina séð fer Guðrún afskaplega
varlega í sakirnar, tekur enga áhættu
sem gerir verk hennar óþarflega lát-
laus og lítillát.
Enginn á hins vegar neitt inni hjá
henni. Það, ásamt smekkvísi listakon-
unnar, gefur manni vonir um að henni
muni takast að ávaxta sitt listræna
pund í náinni framtíð. 'al
Merming
Gisli B. Bjömsson, Magnús Kjartansson og UHar Þormóösson við opnun á
Galleri Borg, Austurstræti.
Rauða höndin
snýr aftur
Magnús Kjartansson í Galleri Borg, Austurstræti
Mér er til efs að nokkur íslenskur
myndlistarmaður af þeirri kynslóð,
sem fædd er í kringum 1950, máli
eins siðmenntuð - kúltívemð - mál-
verk og Magnús Kjartansson sem
nú frumsýnir í hinu nýja útibúi Gall-
erís Borgar við Austurstræti 10
(Pennanum).
I ljósi hinna „hráu“ verka, sem
mæta sjónum áhorfenda á þeirri sýn
ingu, kann þessi yfirlýsing að hljóma
eins og öfúgmæli.
Myndlist
Aöalsteinn Ingóifsson
Hér á ég við að málverk hans bera
í sér óvenjuskýra vitund um þróun-
arsögu vestrænnar myndlistar allt
frá fauvisma og til vorra daga. Þegar
Magnús setur í gang ijölbreytta leiki
með bemsk mannaminni, amöb-
umar, sem í hugum þriggja ára
bama og nokkurra frumþjóða tákna
manneskjur, er hann sér fyllilega
meðvitandi vmi frumstæðar rætur
mikils hluta nútímalistar.
Þar sem Magnús málar í samfelld-
um sveíp yfir myndflötinn allan, uns
sérhver gómstór blettur á pappímum
kviknar til lífs, veit hann allt um
ameríska „all-over“ málverkið og
súrrealískan spuna. Er hann skilur
eftir lituð handaför sín inni í miðri
mynd er hann óefað að visa til klisj-
unnar um hið „listræna handbragð",
um leið og hann minnir á að myndir
hans em allar „á yfirborðinu“,
sneyddar fjai"vídd - og engu síðri
fyrir það.
Háskalegt einstigi
Þama væri Magnúsi líka trúandi
til að vera með prívatmeiningar um
gömul átrúnaðargoð okkar strák-
anna, Rauðu höndina, Svörtu
lúkuna og hvað þær hétu nú öll söm-
un.
Og í uppröðun sinni á stórum
blökkum' bjartra lita er Magnús
heldur ekkert að fela aðdáun sína á
gömlum meisturum módemismans,
eins og Matisse, sem einnig var alls
óhræddur við að þræða háskalegt
einstigið milli mynsturs og myndlist-
ar.
Þarna er um að ræða eðlisgáfur
og siðmenntun, ekki „áhrif1 eða
lánsfjaðrir. Það sést hvergi betur en
í málverkunum sjálfum sem vísa allt-
af á höfund sinn áður en þau visa á
þá hefð sem þau em sprottin úr. Það
þarf ekki „M.K.“ í hornið á þeim.
Þótt málverk Magnúsar séu sam-
ansett úr mörgum ólíkum þáttum,
sem ekki verða allir upp taldir hér,
þá þykir mér mest um vert hve ör-
ugglega hann samræmir það tvennt
sem framar öðm hefur mótað mynd-
list á þessari öld, prímitífismann og
hið franska fagurmálverk.
f stórum dráttum má segja að eig-
inlegt myndmál í málverkum
Magnúsar sé með prímitífum for-
merkjum, eða að minnsta kosti í
formi mjög einfalds myndleturs. Sá
arkitektúr litanna, sem Magnús síð-
an notar til að byggja upp áherslur
á myndfletinum, er eins hárfínt sam-
stilltur og munúðarfúllur og best
gerist í verkum fagurkera frá Ma-
tisse til Walasse Ting.
Völundarhús og hringiður
En ferðin á litunum, sem ræðst af
því mynstri sem Magnús teiknar
með fótógrafískum hætti á pappírinn
áður en eiginleg málun hefet, er eng-
an veginn til þess fallin að róa
þreytta bisnessmenn. Hún leiðir
áhorfandann þvert á móti inn í völ-
undarhús og hringiður þar sem allt
getur gerst og ekkert er eins og það
sýnist vera.
Ætli það sé ekki einn helsti kostur-
inn við málverk Magnúsar Kjart-
anssonar hve fljótt og undanbragða-
laust þau kalla fram leikþörf okkar
og þá um leið lífsnautn?
Þau eru einfaldlega ætluð sprelllif-
andi fólki en ekki dauðyflum.
Sú ákvörðun Gallerí Borgar að
setja upp sýningaraðstöðu inni i
miðju verslunarhúsnæði er óneitan-
lega djarfmannleg. Stúkað hefur
verið af ágætt pláss á annarri -hæð
nýja Pennans við Austurstræti (áður
Torgið) og er þar með góðu móti
hægt að sýna rúmlega 20 stór mynd-
verk. Til dæmis fer prýðisvel um 21
mynd Magnúsar, auk þess sem þama
er að finna verk í umboðssölu og
afdrep fyrir umsjónarmenn gallerís-
ins.
Ef hægt er að venja fólk á að koma
upp á aðra hæð Pennans til að skoða
myndlist sé ég ekki betur en þama
sé komin hin ákjósanlegasta sýning-
araðstaða. Helsti galli á henni er
vöntun á dagsbirtu en þar á móti
kemur fjölvirkt kerfi kastljósa. Von-
andi hafa aðstandendur Gallerís
Borgar erindi sem erfiði. Undirritað-
ur gratúlerar og óskar þeim alls hins
besta.
-ai
Magnús Kjartansson - Sundlaugar-
verðir, akrýl, 1987.