Dagblaðið Vísir - DV - 03.01.1990, Blaðsíða 15

I
MIÐVIKUDAGUR 3. JANÚAR 1990.
Kreppan komin til að vera
Dimm, þungbúin ský eru fyrir
stafni þjóðarskútunnar: minni fisk-
ur, meiri efnahagsskuldir, er boð-
skapur pólitískra skipstjóra og
annarra yfirmanna er staðið hafa
í brúnni í tvo áratugi.
Þar bendir hver á annan og kenn-
ir öðrum um. Allir eru sammála
um að yfirbygging skútunnar er
60% of stór en samt er haldið áfram
að bæta við hana þvert á heilbrigða
skynsemi.
Þjóðarskútan þolir litlar efna-
hagslegar ágjafir því að hlutföllin
eru kolröng. Kjölfesta skútunnar
hefur verið lagfærð með lækkun
launa um 25% á einu bretti og það
verður örugglega aftur gert því að
fársjúkir, vanhæfir valdhafar og
vinnubrögð þeirra eru fiestum vel
kunn: bráðabirgðaredding ofan á
aðra bráðabirgðareddingu.
Engu skiptir hvað ríkisstjórnin
heitir: langtímaáætlamr í fiskveið-
um ogfull vinnsla, markaðssetning
nýrra afurða og nýr iðnaður hefur
ekki verið rannsakaður eða kynnt-
ur hér á landi.
Aðrar þjóðir hafa lagt mikla
áherslu á vinnukannanir og lang-
tímamarkmið sem þær síðan hafa
fylgt eftir með góðum árangri en
bananalýðveldið ísland er eins og
önnur vanþróuð ríki á flestum
sviðum gagnvart iönaði.
í Singapore norðursins
Viö flytjum út hráefni á lág-
marksverði. Við höfum aldrei kom-
ist upp á lag með að koma hrognum
í túpu eða fullvinna fisk til neyt-
enda, tilbúinn á pönnuna eða í
geislaofn. Þó að til sé íslensk fisk-
réttaverksmiðja í Ameríku verður
hagnaðurinn eftir þar, því miöur,
og ekki fleiri en fimm stórir aðilar
sem hafa einkaleyfi á útflutningi á
80% af hráefnum þessa lands. Þetta
hefur þó örlítið breyst á undan-
fómum ámm en það breytir því
ekki aö við erum í helgreipum sam-
KjaUarinn
Jóhann Vísir
Gunnarsson
veggfóðrari
tryggðra pólitískra flokka og auð-
hringa þeirra.
í Singapore norðursins, sem lifir
á matvælaframleiðslu, hrökkva
venjuleg verkamannalaun ekki
fyrir fullu fæði á veitingahúsi sem
ætlað er verkalýð. Átján hundrað
krónur kostar slíkt fæði.
í Singapore suðursins er séð um
að þrælarnir fái nóg aö éta. Á ís-
landi er líklega sú aldýrasta húsa-
leiga, matur og rafmagn sem finnst
í Evrópu, miðað við unninn tíma
fyrir þessum sjálfsögðu lífsnauð-
synjum. - Sextán tímar á dag er
alls ekki óalgengur vinnutími.
Fátæklegt lýðræði
í þjóðfélagi, þar sem pólitíkusar
eru með nefið í hvers manns koppi
og miðstýra öllum hlutum, fjár-
munum og framkvæmdum og út-
hluta aðallega til gæðinga sinna er
ekki við góðu að búast. Hlýtur það
að teljast ein aðalsök þess stóra
vandamáls sem þjóðin stendur
frammi fyrir - hér koma til frama-
gosar í pólitík. í framhaldi af þess-
um orðum geri ég tilraun til að
sjúkdómsgreina þessa aðila.
Þeir blekkja og hagræða stað-
reyndum sér í vil. Þeir treysta því
að fólk gleymi loforðum og mánað-
argamalli lygi, svara ekki beinum
spumingum og fara út í aðra
sálma. Kenna öðrum um vanda-
málin, lofa bót og betran og sækj-
ast eftir jákvæðum kynningum í
fjölmiðlum. Þeir telja sjálfa sig best
fallna til að stjórna og næla sér í
lykilstörf í nefndum sem fara með
fjármuni. Láta í það skína að þeir
séu ómissandi og öllum hnútum
kunnugir og keppikeflið er að sitja
sem lengst í ráðherrastólum og
þegar þeir detta út úr pólitíkinni
sér samtrygging flokkanna um að
búa til vel launað embætti eins og
dæmin sýna í hundraðatali.
Þetta veldur þjóðinni ómældu
tjóni og hefur komið henni fram á
hengiflug. Æði oft era þeir stoltir
af afrekum sínum því að raunsæið
er af mjög skornum skammti - sem
verkin sýna. í rauninni er þetta í
stóram dráttum lýsing á alkóhól-
ista sem lýgur, blekkir og svíkur,
skortir raunsæi. Hann skaðar sjálf-
an sig mest og hann á kost á með-
ferð - en pólitíkusar því miður
ekki. Það er margt æði líkt með
sjúklingum.
í komandi framtíð verða frama-
og athyglisþörf og stjórnsemi
eflaust litin hornauga því að ekki
veröur liðið að láta fáa ráðskast
með fjöldann og valda stórskaða.
Það er fátæklegt lýðræði að fá að
krossa á fjögurra ára fresti við
sjúklinga sem forðast þjóðarat-
kvæðagreiðslu og skoðanakannan-
ir sem sýni raunsanna mynd af
vilja fólksins. Rétt unnin skoðana-
könnun mætti gilda sem ígildi tutt-
ugu þingmanna og þeim mætti
fækka niöur í fjöratíu. Þá fengi
þingið aðhald og yrði að kynna öll
sín mál fyrir þjóðinni - og að færa
/> af valdi þingsins til fólksins í
formi skoðanakannana. Ekki
myndi ástandið geta versnað þótt
fjöldinn fengi einhverju að ráða,
enda er það virkara lýðræði en það
sem við búum við í dag.
Jóhann V. Gunnarsson
„Þó að til sé íslensk fiskréttaverksmiðja i Ameríku verður hagnaðurinn eftir þar“. - Úr fiskréttaverksmiðju
i Bandaríkjunum.
„Þaö er fátæklegt lýöræði að fá að
krossa á fjögurra ára fresti við sjúkl-
inga sem forðast þjóðaratkvæða-
greiðslu og skoðanakannanir sem sýni
raunsanna mynd af vilja fólksins.“
Sparnaður eða
lántökur?

'*7ssi°
Byijaðu stiax á öruggum
og reglubundnum sparnaði á einfaldan
og betri hátt en áður hefur þekkst
Spariskirteini ríkissjóðs eru auglýst með miklum tilþrifum - og kaupend-
ur kallaðir hinir verstu okrarar og skúrkar, segir hér m.a.
Er áróðurinn ekki að verða held-
ur betur einhliða? Áratugum sam-
an hlustuðum við á vælið í stjórn-
málamönnum fyrir kosningar um
þann glæp sem framinn væri gegn
gömlu fólki og börnum þegar spari-
fé þess væri látið brenna upp í
verðbólgunni.
Það er víst að þetta fólk fékk ekki
lán í bönkum, enda var fé þess flutt
svo milljörðum skipti til lántak-
enda. Var það ekki ósiðlegt rán?
Skyldusparnaði ungmenna, 16-26
ára, var komið á, 15% af launum
þeirra vora geymd árum saman,
án verðtryggingar samkvæmt lög-
um. - Hvaða stjórnmálaflokkur
stóð fyrir þeirri skattlagningu?
Það var ekki farið að verðtryggja
skylduspamað fyrr en hann var
settur á hátekjufólk. Þá var búið
að hirða stórar upphæðir af ung-
mennum. Var það ekki ósiðlegt
rán?
Handafl á verðbólguna
Tvískinnungur Ólafs Ragnars
Grímssonar og annarra stjórn-
málamanna er mikill. Á meðan-
spariskírteini ríkissjóðs eru aug-
lýst með miklum tilþrifum eru
kaupendur þeirra kallaðir okrarar
og hinir verstu skúrkar sem eiga
sök á þeim vandræðum sem nú era
í þjóðfélaginu.
Stjómmálamenn tala ábúðar-
miklir um spamað í ríkisbúskapn-
um, m.a. í heilbrigðiskerfinu, en á
sama tíma flölgar ráðherram og
ráðuneyti bólgna út með leiftur-
hraða. Þar er ráðið í hveija stöðuna
af annarri.
Það er dæmigert að þegar Stein-
grímur okkar kom fljúgandi úr lax-
inum austur að Kirkjubæjar-
klaustri árið 1988 til að ávarpa
Kjallariim
Sigrún Lilja Bergþórsdóttir
húsmóðir
framsóknarmenn á ferðalagi sagði
hann að nú þyrftum við að fara að
spara og flaug síðan burt aftur. -
Við höfum heyrt það fyrr „að al-
menningur þyrfti að fara að spara“
- ekki ráðamenn, þeir virðast álíta
sjálfa sig stikkfrí, leggja bara á
nýja skatta.
Stjómmálamenn ættu að sjá
sóma sinn í að nota handaflið á
verðbólguna og koma henni niður
í núll eins og hún er í Vestur-
Þýskalandi. Þá væra allir vextir
raunvextir og sjálfsagt lítið mál að
skattleggja þá. Það væri líka kjara-
bót fyrir lántakendur sem þá
þyrftu ekki að borga verðtryggingu
af lánum sínum.
Það er undarlegt að á sama tíma
og erlent gengi er fast þá dynja yfir
hækkanir á öllum hlutum hér inn-
anlands. Það sjá alhr með meðal-
greind að slíkt gengur ekki; ef geng-
ið er fast þá verður kostnaður hér
innanlands að vera það einnig.
Verðtrygging
átti að koma fyrr
Ráðamenn ættu að hætta að
hvetja fólk til lántöku og gylla slíkt
fyrir fólki eins og þeir hafa gert
undanfarið. Þeir eiga sök á hækk-
un íbúðaverðs um tugi prósenta
þegar þeir sprengdu það upp með
loforðum um 90% lán með niður-
greiddum vöxtum, með Alexander
Stefánsson í broddi fylkingar.
Hvar átti að taka peninga fyrir
öllum þeásum lánum virtist vera
aukaatriði. Fólk stóð eftir í biðröð
með lánsloforð í höndunum og
horfði upp á verð íbúða hækka með
leifturhraða á meöan það beið eftir
þeim lánum sem því hafði verið
lofað. Það eru áhöld um hvor aðil-
inn var heppnari, sá sem fékk lán
langt umfram greiðslugetu eða sá
sem ekkert fékk.
„Við ætluðum ekki að byggja
svona stórt hús en við fengum svo
mikil lán að við byggðum miklu
stærra en við höfðum hugsað okk-
ur í byijun," sagði einn húsbyggj-
andinn. Við skulum vona að unga
fólkinu líði vel í stóra húsinu sínu
og gangi vel að borga af stórláninu.
Það hvarflar samt að mér að því
liði enn betur ef það hefði byggt
eins og það ætlaði sér í upphafi -
og tekið minna lán.
Það er verðbólgan sem er böl-
valdurinn og sflórnmálamenn og
lántakéndur, sem hafa tekið lán
langt umfram greiðslugetu, eiga
stærsta sök á henni, ekki spariflár-
eigendur. Þeirra sök er að hafa
nurlað saman einhverjum krónum
sem Ólafur Ragnar Grímsson biðl-
ar ákaft til að fá lánaðar og ræður
sjálfur vöxtunum. Það eru ekki
sparifiáreigendur, sem eiga sök á
þenslu í þjóðfélaginu, heldur þeir
sem eyða um efni fram með yfir-
stjórnina í fararbroddi. Hvað höfð-
ingjarnir hafast að, hinir ætla sér
leyfist það.
Verðtrygging átti að koma miklu
fyrr, þegar hún var loks sett á voru
heilu kynslóðirnar hættar aö vita
hvað sparnaður er og virðast ekki
nenna að læra það þegar loks var
hægt að fara að safna fyrir hlutun-
um. Það er ekki nógu fínt!
Ég óska H.Þ. í DV 12. okt. 1989 til
hamingju meö gleöi sina, það er svo
sjaldgæft í þessu kvörtunarþjóð-
félagi að heyra einhvern lýsa
ánægju sinni yfir einhverju. -
Hann eða hún hefði nú samt átt að
skrifa undir nafni.
Að lokum er hér gáta: Unglingur
keypti íbúð, þá ódýrustu á markað-
inum, átti hana í nokkur ár og
borgaði hana upp. Seldi og keypti
aðra helmingi dýrari án þess að fá
nein lán og flutti inn í hana skuld-
lausa. - Hvemig fór hann að? Ég
er viss um að DV gefur rúm fyrir
svarið, það er ein stutt setning.
Sigrún Lilja Bergþórsdóttir
„Það eru ekki spariQ áreigendur sem
eiga sök á þenslu í þjóðfélaginu heldur
þeir sem eyða um efni fram með yfir-
stjórnina í fararbroddi.“