Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.1990, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 1990.
15
Að kasta perlum.
1982 - Sr. Gunnar Björnsson
kjörinn fríkirkjuprestur með rúm-
um 1.100 atkvæðum safnaðar-
manna.
Júní 1988 - 5 stjómarmenn
ákveða án samráðs við söfnuð sinn
að segja sr. Gunnari upp.
12. sept. 1988 - Fjölmennasti safn-
aðarfundur sögunnar á íslandi aft-
urkallar uppsögn, hafnar prests-
kosningum og skorar á stjórn að
segja af sér. Cecil tjáir Gunnari að
hann muni skila honum kirkju-
lyklum og kirkjubókum og að hann
muni ekki sækja um stöðu frí-
kirkjuprests.
13. sept. 1988 - Cecil Haraldsson
sækir um stöðu fríkirkjuprests.
Haust 1988 - Stjórnin hundsar
úrslit safnaðarfundar en heldur
hlutdrægustu „skoðanakönnun"
sögunnar og á hún sér reyndar
hvergi stoð í lögum safnaðarins.
Úrslit hennar eru fyrirfram ákveð-
in; allir stuðningsmenn sr. Gunn-
ars sniðganga hana.
Eftir vantraustið
Fljótlega eftir fundinn í Gamla
bíói var ieitað eftir því við Bertu
Kristinsdóttur Bernburg, forsvars-
mann safnaðarstjórnar, að hún af-
henti sr. Gunnari kirkjulyklana en
hún neitaði því.
Leið nú veturinn. Fríkirkjusöfn-
urðinn var kloflnn og var safnaðar-
starflð unnið á tveim stöðum. Þjón-
aði sr. Gunnar meirihiuta safnað-
armanna um 9 mánaða skeiö án
launa. Sóknargjöld stuðnings-
manna hans runnu ekki til þess
starfs sem unnið var á vegum sr.
Kjallarinn
Heidi Kristiansen
húsmóðir og í stjórn Safnaðar
félags Fríkirkjunnar
Gunnars og þeirra heldur runnu
þau óskert til Fríkirkjunnar. Þetta
mikla safnaðarstarf var því fjár-
magnað með frjálsum framlögum
safnaðarmanna og sjálfboðavinnu.
Allan veturinn reyndu stuðn-
ingsmenn sr. Gunnars margar leið-
ir til að leysa deiluna eða réttara
sagt delluna. Öll stjórnvöld vísuðu
málinu frá sér með þeim orðum að
Fríkirkjan væri ekki ríkisrekinn
söfnuður heldur utan þjóðkirkju.
Þó afhenti ríkissjóður Fríkirkjunni
um eina milljón króna á mánuði í
safnaðargjöld.
Hneykslið heldur áfram
Aðalfundur var haldinn í Frí-
kirkjusöfnuðinum í Háskólabíói
hinn 15. apríl 1989. Skyldi hann
hefjast kl. 13.30. En áður en fundur
var settur var húsinu lokað og
mörgum meinuð innganga á fund,-
inn. Nokkrum fundarmönnum var
neitað um kjörgögn með þeim um-
mælum að „þeir myndu ekki kjósa
rétt“. Andrés Fr. Andrésson kom
hér mikið við sögu.
Á fundinum var ákveðiö að kjósa
kjörstjórn og halda prestskosning-
ar þvert ofan í ákvarðanir fundar-
ins í Gamla bíói. Þó var staðan
ekki auglýst laus heldur var um-
sókn sr. Cecils frá því í september
1988 látin gilda!
Sr. Cecil var að vonum eini um-
„Ljóst er að Fríkirkjusöfnuðurinn hef-
ur goldið mikið afhroð vegna þessa
máls. Þrátt fyrir öflugar auglýsingar
fyrir á aðra milljón króna 1989 um sam-
komur og athafnir, og sumar ókeypis
(á tilboði), má safnaðarstarfið heita í
molum.“
sækjandinn og var hann kosinn
fríkirkjuprestur með rúmum 700
atkvæöum helgina sem páfinn í
Róm heimsótti Island. Mörg hundr-
uð seðlar voru auðir. Kosningin
heföi ekki verið álitin lögmæt í
þjóðkirkju. En Fríkirkjan lýtur sín-
um eigin lögmálum.
Mörgum sárnaði mjög hvernig
hér hafði verið að málum staðið.
Fólk flykktist á Hagstofu og sagði
sig úr söfnuðinum hundruðum
saman.
Ljóst er að Fríkirkjusöfnuðurinn
hefur goldið mikið afhroð vegna
þessa máls. Þrátt fyrir öflugar aug-
lýsingar fyrir á aðra milljón króna
1989 um samkomur og athafnir, og
sumar ókeypis (á tilboði), má safn-
aðarstarfiö heita í molum. Enn eru
stjórnarmenn í safnaðarstjórn með
vantraust safnaðarfundar 12/91988
á herðunum.
Staðreyndir um kirkjusókn
í almennar guðsþjónustur sr.
Gunnars komu frá 50 til 150 manns
og í barnaguðsþjónustur frá 70 til
200 manns. Á hátíðum var kirkjan
jafnan þéttsetin. En nú er af sem
áður var. í dag má heita gott ef 20
manns koma í guðsþjónustur í
kirkjunni. Á gamlárskvöld og ný-
ársdag sl. voru innan við 30 kirkju-
gestir hvoru sinni og margir þeir
sömu. Hinn 28. janúar komu 5
kirkjugestir fyrir utan starfsfólk
kirkjunnar. Oftar en einU sinni
hefur orðið messufall því enginn
kom til kirkju. Var þá látið heita
að það væri vegna veðurs.
Árið 1988 skírði sr. Gunnar 68
börn, fermdi 56 börn, gaf saman 20
hjón, greftraði 43 og tók 878 manns
til altaris. Árið eftir skráði sr. Cec-
il 12 í skírnarbók, fermdi 10 böm,
gaf saman þrenn hjón og skráði 21
í dánarbók. (Heimildir safnaðar-
blaðið). Þátttaka í safnaðarstarfl
Fríkirkjunnar hefur hrunið. Allir
vita hvers vegna.
Sr. Gunnar tónaði að sjálfsögðu
sjálfur við guðsþjónustur. En nú
hefur orðið að ráða söngvara til að
annast þetta. Sr. Gunnar sá um
allt barnastarf sjálfur en nú hefur
Kvenfélagið greitt aðstoðarmanni
við barnastarfið. í stað sr. Gunnars
hefur þurft þrjár manneskjur - og
dugir ekki til!
Inn og út um gluggann
Stjórnin, sem sagði sr. Gunnari
upp, hafði um 90 atkvæði á aðal-
fundi á bak við sig. Þetta fannst
safnaðarstjórn nægur styrkur til
að geta rekið vel metinn safnaðar-
prest. Hátt á fjórða hundrað manns
samþykkti vantraust á þetta fólk.
En stjórninni þótti það of lágt hlut-
fall safnaðarmanna. Rúmlega 100
manns ákváðu á aðalfundi Frí-
kirkjunnar í mars 1990 að rífa safn-
aðarheimiliö Betaníu og byggja
nýtt safnaðarheimili fyrir a.m.k. 35
milljónir króna. Þá þótti það ekki
of> lágt hlutfall safnaðarmanna.
Kannski að kirkjugestum íjölgi
þegar Betanía hefur verið rifin og
nýtt safnaöarheimili með bílastæð-
um í kjallara verður reist?
Þetta mál er hneyksli frá upphafi
til enda. Því mun ekki ljúka nema
með sáttum eða dómi.
Heidi Kristiansen
Sælla að gefa en þiggja?
Ný kenning er komin fram. Fisk-
veiðikvóti er ekki verðmæti! Þegar
betur er að gáð rifjast upp að kenn-
ingin er ekki að öllu leyti ný enda
er hún sömu ættar og sú bábilja
Karls Marx að verðmæti verði að-
eins til vegna þeirrar vinnu sem í
þau er lögð.
Sá sem heldur þessari firru fram
er enginn annar en frjálshyggju-
maðurinn Hannes Hólmsteinn
Gissurarson eins og eftirfarandi til-
vitnun í DV 9. þ.m. ber með sér:
„Það er hugsunarvilla að með
kvótafrumvarpinu sé verið að gefa
einhverjum eitthvaö. Gjöf er í því
fólgin, að verðmæti, sem þegar eru
til, eru færð úr einni hendi í aðra.
Með kvótafrumvarpinu er hins
vegar veriö að gera útgerðarmönn-
um kleift að skapa verðmæti, sem
nú eru ekki til.“
Til þess að taka af allan vafa um
aö þetta sé hinn eini sannleikur í
máli þessu eru þeir sem leyfa sér
að efast um þessa marxísku kenn-
ingu kallaöir rógberar eða hroka-
fullir hagfræðingar.
Er kvóti ekki verðmæti?
Þeir sem læöast samt sem áður
til að gaumgæfa ofangreinda stað-
hæfingu HHG og voga sér þar að
auki að andmæla henni hljóta að
undrast með hliðsjón af meintu
frjálslyndi höfundar. Sannleikur-
inn er sá að flestir sæmilega skyn-
samir menn nota þá einfóldu kenn-
ingu um þessi mál að sá sem á eitt-
hvað sem annar aðili vill borga fyr-
ir er handhafl verðmæta. Ef enginn
vill hins vegar reiða fram fé til þess
að ná yfirráðum yflr þeim sömu
gæðum má færa rök fyrir því að
þau séu verðlaus eða þau séu ekki
til í raun.
Þaö er alkunna að margir vilja
greiða vel fyrir að komast yfir fisk-
veiðikvóta og því er hann verð-
mæti. Að því gefnu er augljóst að
afhending kvóta er gjöf samkvæmt
skilgreiningu HHG sjálfs. Ef haldið
er áfram með röksemdafærslu
hans eru námuréttindi ekki verð-
mæti. Ég er hræddur um að þeir
KjaUarinn
Ingólfur Sverrisson
framkvæmdastjóri
Félags málmiðnaðarfyrirtækja
sem hingað til hafa talið sig skoð-
anabræður HHG séu ekki reiðu-
búnir að taka undir þá staðhæf-
ingu. Hins vegar getur hann fundið
fjölda skoðanabræðra á þessu sviði
fyrir austan hálflirumð járntjald,
þar sem enn ríkir víða sú marxíska
skilgreining að verðmæti skapist
eingöngu af þeirri vinnu sem í þau
er lögð. Gullnámur hafa því til
skamms tíma ekki verið metnar til
verðmæta austur þar. Hér á landi
er meira að segja farið að eignfæra
kvóta í ársreikningum enda er
hann í raun verðmæti sem gengur
kaupum og sölum.
Af framansögðu verður ekki ann-
að séð en HHG sé farinn að ganga
í smiðju til Karls gamla Marx til
þess að leita að rökum fyrir mál-
flutningi sínum. Ekki er ég viss um
að útgerðarmönnum sé af því
nokkur aufúsa.
Sala veiðileyfa eykur arð af
útgerð
Þeirri skoðun vex sífellt meira
fylgi um heimsbyggðina að frjáls
samkeppni stuðli best að eðlilegri
verðmyndun og komi bæði neyt-
endum og framleiðendum til góða.
Forsenda þess að umrædd sam-
keppni fái notið sín er m.a. sú að
öll gæði sem fela í sér þjóðhagsleg
verðmæti séu verðlögð á markaði.
Að öðrum kosti eru þau ofnýtt eða
lélega nýtt eins og gerst hefur með
flskinn hér á landi.
Samkvæmt hugmyndafræði
frjálsrar samkeppni er eðlilegast
að verðleggja það sem takmarkað
framboð er af. í Sovétríkjunum er
það hins vegar ekki gert og árang-
urinn eftir því. Með því að verö-
leggja auðæfi sem takmarkað
framboð er af, eins og t.d. fiskveiði-
kvóta, og selja á frjálsum markaði,
næst að öðru jöfnu fram hag-
kvæmasta nýting þeirra. Þá munu
útgerðarmenn sem skapa mest
verðmæti úr flskinum með minnst-
um kostnaði geta greitt hæsta verð
fyrir veiðileyfi. Á þann hátt nýtur
sá duglegi og útsjónarsami sín best
og allt þjóðfélagið eykur afrakstur
sinn. Að verðleggja hin takmörk-
uðu auðæfl sjávarins eykur m.ö.o.
arð af þeim með því að lækka til-
kostnað við veiðarnar.
Þá vaknar spurningin, hver á að
hirða arðinn sem skapast með
bættri stjórn fiskveiða. Ef menn
svara spurningunni á sama hátt og
HHG - þ.e. að útgerðarmennirnir
taki einir gróðann til sín, þá er um
leið lagt til að þeir skeri upp af
akri sem þeir hafa ekki sáð í. Þeir
sem voru svo lánsamir á sínum
tíma að fá auðlindina gefins og
þurftu því ekki að kaupa sér aö-
gang að henni á frjálsum markaði,
geta gert hvort heldur þeir vilja,
skapað sér meiri hagnað en aðrar
atvinnugreinar í skjóli einokunar,
eða selt þann hluta auðlindarinnar
sem þeir fengu á silfurfati og haft
af því umtalsverðar tekjur. Það
gefur því augaleið að þessir aðilar
geta að öðru jöfnu greitt hærri laun
og arð til eigenda en aðrir atvinnu-
vegir sem þurfa að borga fyrir allt
sem til þarf.
Nauðsyn á réttri gengis-
skráningu fyrir alla atvinnu-
vegi
Ein afleiðing alls þessa er að út-
gerðin þolir mun hærra raungengi
en aðrar atvinnugreinar sem aftur
leiöir til þess að samkeppnisstaða
þeirra síðarnefndu verður verri en
efni standa til. Gott dæmi um það
er samkeppnisstaða íslensks
málmiðnaðar, sem m.a. þjónar út-
gerð og fiskvinnslu. Staða þessarar
greinar er tvimælalaust verri af
ofangreindum ástæðum. Þess
vegna er íslenskur málmiðnaður
ekki vel í stakk búinn til að mæta
alþjóðlegri samkeppni. Það er m.a.
ein ástæða þess aö útgerðin leitar
í auknum mæli eftir þjónustu og
smíði erlendis. Sama gildir um aðr-
ar atvinnugreinar sem búa við
óhefta alþjóðlega samkeppni og
nægir þar að minna á ferðamanna-
iðnaðinn. Vegna stærðar og mikil-
vægis sjávarútvegsins í þjóðarbú-
inu hefur afkoma hans ráðið úrslit-
um um skráningu gengis krónunn-
ar. Því er enn meiri ástæða til þess
að allar rekstrarforsendur þessa
mikilvæga atvinnuvegar séu í anda
frjálsrar samkeppni. Þegar hins
vegar svo stór þáttur sem hér hefur
verið gerður að umræðuefni lýtur
ekki þessu lögmáli þá er um leið
verið að mismuna öðrum atvinnu-
vegum þar sem svo mikilvæg atriði
eins og gengisskráningin hefur víð-
tæk áhrif á allt þjóðlíflö.
Hættan er líka sú að við íslend-
ingar lendum í sömu vandamálum
og auðug olíuríki þar sém olíu-
hagnaður hefur gert stöðu annarra
atvinnugreina svo erfiða að þær
eru margar á ríkisframfæri. Eitt
helsta efnahagsviðfangsefni Nor-
egs vegna olíunnar var að tak-
marka áhrif olíuhagnaðarins á
norskt efnahagslíf og tryggja með
því aö aðrar atvinnugreinar gætu
þriflst áfram. Þar stinga menn ekki
höfðinu í sandinn eins og HHG ger-
ir með því að halda því fram að
kvótakerfið og gengisskráning séu
óháð hvort öðru. Okkur er nauð-
synlegt að skoða alla þessa þætti í
samhengi ef við ætlum á annað
borð að tryggja fjölbreytt og blóm-
legt atvinnulíf hér á landi.
Ríkið lækki aðra skatta
Ef við snúum okkur aftur að
kvótanum og sölu veiðileyfa á
frjálsum markaði, þá er eftir að
svara því hvert afraksturinn á að
fara. Eðlilegt hlýtur að teljast að
hann færi til sameiginlegra þarfa
allra landsmanna og hann notaður
til þess að leggja af eða lækka aðra
mun óréttlátari skatta. Ekki ætti
heldur að spilla fyrir að hér yrði
væntanlega um að ræða skatt sem
greiðendur (þ.e. bestu útgerðar-
mennirnir) yrðu fúsir að inna af
hendi. Auðvitað mætti ná viðlíka
áhrifum gegnum skattakerfið með
öðrum hætti en beinni sölu veiði-
leyfa á frjálsum markaði. Þá er
hins vegar hætta á að farið yrði að
verðlauna skussana með milli-
færslum eins og stjórnmálamenn
eru meistarar í. Við það myndu hin
jákvæðu áhrif samkeppninnar
hverfa.
Ég er híns vegar sammála HHG
um það að svipta eigi ríkið eyðslu-
möguleikum og í öllu falli að tak-
marka íjárlagahalla. Þar er hins
vegar verið að tala um allt annað
mál.
Ingólfur Sverrisson
„Með því að verðleggja auðæfl sem tak-
markað framboð er af, eins og t.d. fisk-
veiðikvóta, og selja á frjálsum mark-
aði, næst að öðru jöfnu fram hag-
kvæmasta nýting þeirra.“