Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.1990, Qupperneq 14

14
LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 1990.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SÍMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Röskun í landbúnaði
Oddamenn bænda á þingi stéttarsambands þeirra
virtust gera sér grein fyrir, aö bændum mundi fækka í
kjölfar minnkandi sölu á búvöru. í ályktun þeirra er
talað um rúmlega þúsund manna fækkun í sauðfjár-
rækt. Er þá ekki gert ráð fyrir innflutningsfrelsi.
Þeir virtust líka gera sér grein fyrir, að bann við inn-
flutningi á búvöru kunni að verða linað í náinni fram-
tíð, því að þeir ályktuðu um, að jöfnunargjald yrði sett
á innfluttu vöruna. Líklega grunar þá, að neytendur og
skattgreiðendur muni einhvern tíma varpa af sér okinu.
Þótt þeir geri sér grein fyrir, að vandinn er til, van-
meta þeir hann. Þeir ímynda sér til dæmis, að kúabú-
skapur sé í jafnvægi, þótt skynsamlegt sé að flytja inn
miklu ódýrari og fjölbreyttari osta og margfalt ódýrara
smjör en hér er framleitt í skjóh einokunar.
Oddamenn bænda eru enn þeirrar skoðunar, að
skipulag að ofan muni bjarga hag atvinnugreinarinnar,
þótt hún sé nú í rústum eftir þriggja áratuga ríkisrekst-
ur. Þeir ályktuðu um „styrkari heildarstjórn“ mjólkur-
iðnaðarins og vilja fá stjórn á ýmsar hliðarbúgreinar.
Framleiðsla á svínakjöti er utan þessa kerfis, enda
er verð á svínakjöti það búvöruverð, sem næst kemst
verði á alþjóðlegum markaði. Slagsmálin um land-
búnaðarstefnuna hafa undanfarin misseri einkennzt af
tilraunum til að koma einokun á svínakjötið.
Landbúnaðarráðherra er töluvert afturhaldssamari
en oddamenn bænda eru almennt. Hann hefur tekið
eftir, að blómleg sala er á hrossum til útlanda. Hann
hefur lýst yfir, að brýnt sé að koma opinberu skipulagi
á þessa sölu, því að milliliðir maki krókinn.
Hingað til hefur ríkið lítið sinnt útflutningi hrossa,
nema að skattleggja hann til að halda uppi stóðhesta-
stöð í Gunnarsholti, sem fræg varð fyrir nokkrum árum
fyrir að senda hross í dóma á óvenjulega þungum skeif-
um og botnum til að hækka kynbótaeinkunnir.
Einnig borgar ríkið dómskerfi Búnaðarfélags íslands.
Það kerfi tekur lítið sem ekkert mið af söluhæfni hrossa
eins og hún endurspeglast í markaðsverði, heldur bygg-
ist á meira eða minna óáþreifanlegum smekk ríkisstarfs-
manna, sem standa í einkastríði við hrossabændur.
Verra er þó, ef aukið skipulag af hálfu ríkisins mun
felast í, að bændum verði ýtt út í hrossarækt eins og
þeim var ýtt út í loðdýrarækt fyrir nokkrum árum.
Hrossarækt er afar flókin listgrein, sem ekki verður
arðbær öðrum en þeim, sem kunna vel til verka.
Sama er að segja um ferðaþjónustu bænda. Þótt mörg-
um ferðabændum hafi gengið vel og þeir hafi gott sam-
starf um áhrifaríka sölumennsku, er ekki þar með sagt,
að hver sem er geti farið út í ferðaþjónustu. Það er
vandasöm sérgrein, sem ekki dugir að ýta mönnum út í.
Ef meira eða minna óviðbúnum bændum er ýtt út í
að fara að reyna að lifa á hrossarækt eða ferðaþjón-
ustu, er hætt við, að það skaði ekki aðeins þá sjálfa,
heldur dragi einnig niður þá, sem fyrir eru í greininni.
Það mun bara búa til enn eitt ríkiskerfi offramboðs.
Tilraunir ríkisins og hagsmunastofnana landbúnað-
arins til að koma kerfi sínu yfir á svínabændur, hrossa-
bændur og ferðabændur munu á þeim sviðum leiða til
hhðstæðra vandræða og nú tröllríða bæði bændum og
þjóðinni í sauðfjárrækt, nautgriparækt og loðdýrarækt.
Öllum má vera ljóst, að mikil röskun verður í land-
búnaði. í ahra þágu er, að hún fái að gerast hratt og í
friði, án byrða á þreytta neytendur og skattgreiðendur.
Jónas Kristjánsson
Ný heimsskipan
eftir kalda stríð-
ið er aðalmál
í Helsinki
í vitnisburði í vikunni fyrir utan-
ríkismálanefnd Öldungadeildar
Bandaríkjaþings lagði James Bak-
er utanríkisráðherra áherslu á að
viðsjárnar við Persaflóa væru
fyrsti háski sem yfir hefði dunið á
aiþjóðavettvangi eftir lok kalda
stríðsins. Hér væri því ekki aðeins
verið að fást við eina deilu heldur
leggja grundvöll að meðferð hinna
viðsjárverðustu og vandasömustu
mála við þau skilyrði að rígur risa-
veldanna setji ekki lengur svip á
vinnubrögðin.
Tvennt er það einkum sem sann-
ar mál Bakers. Annað er að Banda-
ríkjastjórn, sem um langt skeið
hefur gert lítið úr gagnsemi Sam-
einuðu þjóðanna og gengið svo
langt að setja stofnunina í fjár-
svelti, segist nú byggja aðgerðir
sínar gagnvart írak á umboði sem
felist í samþykktum Öryggisráðs-
ins. Þegar bent var á að fyrirskipun
til Bandaríkjaflota á Persaflóa og
Rauðahafi að beita valdi eftir þörf-
um til að framfylgja hafnbanni á
írak gengi lengra en fælist í sam-
þykktum ráðsins settust fulltrúar
neitunarvaldsríkja í ráöinu niður á
ný og gengu frá viðbótarsamþykkt
áöur en frekara valdi var beitt á
sighngaleiðum.
Hitt atriðið, sem ber vott um
breytta tíma, er skyndifundur
George Bush Bandaríkjaforseta og
Mikhails Gorbatsjovs Sovétforseta
í Helsinki á sunnudag. Megintil-
gangur hans er bersýnilega að leit-
ast við að búa svo um hnúta að
hvað sem í skerst við Persaflóa
verði það ekki tfi aö raska horfum
og möguleikum á frekari samstöðu
risaveldanna við að starfa saman
að þvi, og þá á vettvangi SÞ, að
setja niður svæðisbundin átök sem
haft gætu viðurhlutamiklar afleið-
ingar, jafnvel á heimsmælikvarða,
eins og á við um ófrið eða stór-
breytt valdahlutfóll á olíuhnda-
svæðunum upp frá Persaflóa.
Bandaríkin hafa nú á og við
Arabíuskaga óvígan flota og eru
langt komin að senda þangað öflug-
an flugher og landher. Sovétríkin
hafa þrjú meðalstór herskip á
Persaflóa. Sovétstjórnin hvorki vill
né getur gerst aðili að þeim hðsam-
drætti sem þarna fer fram á þann
hátt að þátttaka í hemaðaraðgerð-
um komi til greina. Því valda bæöi
efnahagsþrengingar, þjóðernaerj-
ur og sér í lagi er ólgan meðal isl-
amskra þjóða í Asíulýðveldunum
næg fyrir þótt ekki bætist við ný
æsingatilefni.
Á hinn bóginn leggst allt á eitt
aö hvetja Sovétstjómina til að beita
sér af fremsta megni til að stuðla
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
að lausn við Persaflóa í milhríkja-
viðræðum en ekki vopnaviðskipt-
um. Norðurhéruð íraks eru
skammt suður af Kákasuslýðveld-
unum þar sem skálmöld ríkir fyrir.
Sovétmenn við störf í írak munu
nálgast tug þúsunda þótt börn og
konur séu farin heim. Þar af vinna
hátt í tvö hundruð herforingjar og
tæknimenn við verkefni í þágu ír-
akshers en mikið af íröskum
vopnabúnaði er keypt frá Sovét-
ríkjunum.
í Moskvu segja menn að þessi
hópur hverfi aftur heim um leið
og starfssamningar renni út en
ekki fylgir sögunni hve langvar-
andi þeir em. Gætt hefur nokkurs
áherslumunar í yfirlýsingum tals-
manna sovésku herstjórnarinnar
og utanríkisráðuneytisins um lið-
samdráttinn á og við Persaflóa.
Herforingjar hafa greinilega á því
illan bifur að Bandaríkjaher skuh
allt í einu búast um með þessum
hætti í 1100 km fjarlægð frá Sovét-
ríkjunum og gest sérstaklega illa
að því að þar verði bandarískar
herstöðvar til frambúöar.
Því vekur athygli að bandarískir
fréttaskýrendur leggja áherslu á
að eitt höfuðmarkmið Bushs með
fundinum í Helsinki sé að fullvissa
Gorbatsjov um að Bandaríkja-
stjóm sé víðs fjarri að reyna að
notfæra sér Persaflóadeiluna til að
styrkja einhliða hernaðaraðstöðu
sína, og allra síst á kostnað öryggis-
hagsmuna Sovétríkjanna. Á móti
er talið að Bush vilji fá fyrirheit
um að Sovétstjórnin forðist að
reyna að hagnýta sér þótt upp komi
andbandarísk bylgja með araba-
þjóðum í kjölfar deilunnar, hversu
svo sem henni lyktar.
Ráðamenn í Moskvu og Bagdad
geta enn ræðst við, eins og sást
þegar Tariq Aziz, utanríkisráð-
herra íraks, skundaði á fund Sovét-
leiðtogans jafnskjótt og Helsinki-
fundurinn var kunngerður. Þar
sátu báðir við sinn keip. Gorbatsjov
er sagður hafa tjáð Aziz að árásar-
aðili hafi fyrirgert rétti sem hann
kunni að hafa átt þangað til mál
séu komin í það horf sem ríkti áður
en árás var framin. En hvað sem
því líður getur hann skýrt Bush frá
málflutningi íraksstjórnar af ná-
kvæmni.
Þess er vart að vænta að leið-
togafundurinn leggi nokkuð það til
mála sem stuðh að skjótri lausn við
Persaflóa. Þar horfir í þrátefli,
nema Bandaríkin leggi til atlögu
þegar haustar og bardagaskilyrði
fyrir bandaríska hermenn og há-
tæknivopn skána. Um svipaö leyti
ætti að fara aö koma í ljós hver
áhrif viðskiptabannið hefur í írak.
Sovétstjórnin hefur eins og áður
sagði ahan hug á því að leggja sitt
af mörkum til að málinu verði að
lokum skipað án vopnaviðskipta.
Svo vih til að hún hefur yfir að
ráða vitneskju sem væri Banda-
ríkjaher dýrmæt, bæði um innri
gerð vopnakerfanna sem írak hef-
ur fengið frá Sovétríkjunum, og
auðveldaði að trufla þau, en ekki
síður um íraska herskipan og her-
stjórnarkerfl, styrkleika einstakra
herdeilda og þar fram eftir götun-
um. Þá er sovéska leyniþjónustan
vafalaust allra stofnana fróðust um
andann og skiptinguna innan
valdahópsins í Bagdad, sér í lagi
meðal herstjórnarinnar, og holl-
ustustigið viö Saddam Hussein.
Óhugsandi er að slík vitneskja
verði látin í té af rasandi ráði né
svo uppvíst verði, þá væri úti um
sovéskan vopnamarkað og trúnað-
arsambönd á ýmsum stöðum öðr-
um. En ekki er útilokað að upplýs-
ingastreymi að vissu marki fengist
fyrir áhrif á hvort og hvenær
Bandaríkjaher yrði skipað að grípa
til vopna.
Mörg afmarkaðri mál verða fyr-
irsjáanlega rædd í Helsinki. Sovét-
stjómin er til dæmis áíjáð í að fá
aflétt hömlum á aðgangi að full-
komnustu, vestrænni oliuboruna-
rtækni og nú er Vesturveldunum í
hag að ohuframboð á heimsmark-
aði aukist.
En meginmarkmið er að varða
veginh til nýrrar skipunar heims-
mála og ekki er að efa að þar verð-
ur að því hugað að risaveldin hlaði
ekki með forsjárlausri ítakaáfergju
og vopnasölu undir yfirgangs-
stefnu ofstopamanna hér og þar um
heimsbyggðina.
Magnús T. Ólafsson
Mikhail Gorbatsjov, forseti Sovétrikjanna, og Tariq Aziz, utanrikisráð-
herra íraks, ræðast við fyrir fund sinn í Kreml. Símamynd Reuter