Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.1990, Side 15

LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 1990.
15
Gósentími hákarlanna

mm.
- msM * "
4
■44- :
Enginn siöaboðskapur, fluttur.af
misjafnlega augljósu sannfæring-
arleysi á sunnudögum, fær breytt
því megineinkenni lífs á jöröinni
aö eins dauði er annars brauð.
Leiötogar sumra trúarbragða
hafa á stundum leitast viö aö efla
með mannskepnunni þaö sem kall-
aö er virðing fyrir lífinu. Þá hugsun
að líf.sé verömætara en nokkuö
annað á þessari jörö. Þaö beri því
að hlúa aö og vernda lifandi verur,
eöa í þaö minnsta manneskjuna,
hvar sem er með öllum tiltækum
ráðum.
Þessi boðskapur kann á stundum
að hljóma vel í eyrum. En í reynd
er hann sem skrifaður í sandinn.
Lífiö á jöröinni er nefnilega mis-
kunnarlaust. Ein lifandi vera nær-
ist á annarri. Já, sú regla að eins
dauöi sé annars brauð viröist vera
forsenda tilvistar mannsins engu
síður en annarra dýrategunda. Og
þaö hefur reynst erfitt fyrir mann-
eskjuna aö siöa sig frá þessari
fomu meginreglu lífsbaráttunn-
ar.
Virðingarleysi
Þaö mun aö vísu að mestu úr
sögunni aö menn éti hver annan í
bókstaflegri merkingu. En þar meö
eru líka upptaldar þær hömlur sem
boðskapur manngildis leggur á
meingjöröir manna víða um heim
í garö meöbræðra sinna og birtist
í manndrápum, misþyrmingum,
pyntingum og kúgun.
Einungis þarf að fylgjast mjög
lauslega með fréttum tjölmiðla ut-
an úr heimi til þess að fá nokkra
mynd af því virðingarleysi sem
mannlegu lífi er sýnt á vorum dög-
um.
Kaldrifjaði moröinginn í írak er
mörgum efstur í huga. Hann hefur
komist til valda og áhrifa með því
að drepa andstæðinga sína. Hann
hefur fórnaö lífi um einnar mfiljón-
ar manna í tilgangslausu stríði.
Hann leikur sér kalt og miskunnar-
laust aö erlendu fólki í írak og
Kúvæt eins og veiðiköttur að mús-
inni. Og ef að lokum kemur til
stríðsátaka mfili Saddams og
heimsbyggðarinnar þá munu
hundruð þúsunda hið minnsta
liggja í valnum.
En mannvonskan er víðar í önd-
vegi. Fróðir menn telja að frá lok-
um mesta blóðbaðs sögunnar, síð-
ari heimsstyrjaldar, hafi um þaö
bil 130 sinnum komið tfi stríðsátaka
á jörðinni.
í Suður-Afríku slátra menn hver
öðrum í pólitískum átökum svartra
manna, oft með dyggri aðstoð hers
og lögreglu hvíta minnihlutans. í
Líberíu, sem er eitt þeirra ríkja sem
orðið hafa til af hugsjón, falla menn
unnvörpum í baráttu valdasjúkra
manna um stjórn landsins. Æsku-
blómi Kínaveldis er myrtur á Torgi
hins himneska friöar og þjóðarleið-
togar keppast við að taka fagnandi
í hendur böðlanna. Menn berast á
banaspótum um allan heim, frá
Armeníu til Sri Lanka, frá
Kambódíu til Rúmeníu og EI
Salvador.
Listinn um mannvonskuna ei
nær endalaus.
Kúgun og ofbeldi
Þar sem menn eru ekki hreinleg;
drepnir af meðbræðrum sínum eri
þeir gjarnan undirokaðir af her oj
lögreglu. Þrátt fyrir þróun síðuste
missera í átt til aukins lýðræðis býi
meirihluti jarðarbúa við einræði
og kúgun. Þar fer engin frelsis-
bylgja- um héruð. Falli einn harð-
stjórinn tekur bara annar við.
íbúar margra ríkja búa við sult
og seyru vegna einræðis og harð-
stjórnar. Það er auðvitað ekkert
náttúrulögmál aö hungursneyð
þjaki afrísk lönd eins og til dæmis
Eþíópíu eða Súdan. Þvert á móti
er ástæðan óstjórn óhæfra einræð-
isherra sem varðar meira um eigin
völd en velferð þegnanna.
Jafnvel í þeim ríkjum, þar sem
lýðræðishefðin er sterk meðal fólks
og foringja, er virðingin fyrir lífinu
oft af skornum skammti. Þar fyrir-
finnst víða fátækt og neyð í miðjum
allsnægtum ofurauðs. Morð og
manndráp, rán og nauðganir eru
fastir liðir á dagskrá hversdagsins.
Virðingarleysið fyrir lífi, velferð og
hamingju sambræöranna er yfir-
þyrmandi.
Aðvega mann
og annan
Á söguöld þótti það hið mesta
sport hér á landi, og líklegt til vegs-
auka, að vega mann og annan - ef
trúa má fomum sögum.
íslendingar, sem hafa verið til-
tölulega lítið fyrir líkamsmeiðingar
og manndráp hinar síðari aldir, eru
aö feta sig á ný inn á brautir of-
beldisins. Nær daglegar fréttir af
árásum, misþyrmingum, skemmd-
Laugardags-
pistill
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
arverkum og alvarlegum umferð-
arslysum vegna ofsaaksturs bera
þess ljóslega vitni að sífellt fleiri
bera enga virðingu fyrir lífi og lim-
um samborgaranna.
Hérlendis hefur ofbeldisglæpum
stórlega íjölgaö á þessari öld, þar á
meðal manndrápum og nauðgun-
um. Ekkert bendir til þess að þeirri
þróun verði snúið við í fyrirsjáan-
legri framtíð, enda engin tilraun til
þess gerð af hálfu ráðandi afla í
þjóðfélaginu.
Fátækt á íslandi
Já, eins dauði er annars brauö.
Það sannast upp á nýtt á hverjum
degi. Ekki aðeins í oíbeldisverkun-
um heldur í samfélaginu almennt.
Minni kaupmáttur og þúsundir
gjaldþrota leiða til þess að hinir
fátæku verða sífellt fleiri og fleiri
í íslensku þjóðfélagi. Samtímis
verða þeir stóru enn stærri, þeir
ríku enn ríkari, á þessum gósen-
tímum hákarlanna sem cfidrei fá
nægju sína.
Þjóðarsáttin margfræga felur
ekki aðeins í sér tfiraun til að halda
verðbólgu í skefjum. Hún er einnig
samkomulag um að fjölmennur
hópur launafólks, sem fær greitt
samkvæmt lágum launatöxtum og
hefur enga yfirborgun eða auka-
vinnu, búi viö fátækt. Og einnig að
sú fátækt fari vaxandi vegna þess
að kaupmátturinn minnkar enn.
Þeim fjölskyldum, sem missa
gjörsamlega tök á fjármálum sín-
um og verða gjaldþrota, fjölgar
stöðugt.
Spekingar spáðu því að síðasta
ár væri ár gjaldþrotanna. Að á
þessu ári myndi þeim fara fækk-
andi sem yrðu með þeim hætti end-
anlega eignalausir. Kaldur veru-
leikinn er ailur annar. Það er þegar
búið að slá metáriö út. 1990 munu
enn fleiri einstaklingar verða gjald-
þrota en í fyrra. Og engin ástæða
er til að ætla að næsta ár verði eitt-
hvað betra í þessu tilliti.
Aukin fátækt birtist einnig í auk-
inni sókn í félagslega aðstoð sveit-
arfélaga. Fleiri og fleiri þurfa að
stíga þau þungu spor að leita ásjár
opinberra stofnana tfi þess að hafa
fyrir húsnæði, mat og fatnaði fyrir
fjölskylduna.
Hömlulausir
hákarlar
Það hafa margir orðið ríkir á fjár-
hagslegri neyð og gjaldþrotum
annarra, énda er það eðli hákarla
að éta allt sem þeir koma kjafti á.
Þetta á bæði við um fjársterka
einstaklinga og fyrirtæki sem hafa
oft á tíðum náð eigum annarra til
sín fyrir gjald sem er langt undir
raunverulegu markaðsverði við
eðlilegar aðstæður.
Það er svo kapítuli út af fyrir sig
aö á stundum njóta þessir hömlu-
lausu hákarlar dyggilegs stuðnings
þeirra sem fara með stjórn lands-
ins.
Bfiið milli ríkra og fátæka hefur
af þessum sökum og öðrum farið
vaxandi hér á landi undanfarin ár.
Fjárhagslegar þrengingar einstakl-
inga og minni fyrirtækja hafa auð-
veldáð öðrum að sanka aö sér auði.
Þjóðarsátt um lág laun í þjóðfélagi,
þar sem hákarlarnir ganga lausir,
miðar að sama marki.
Enginn bati
Verðbólgunni hefur verið haldið
í skefjum að undanfórnu og er það
vel. En þrátt fyrir þann árangur
er ekkert sem bendir tfi þess að
fyrir þorra almennings sé bjartari
tíð fyrir dyrum.
Engar líkur eru á að kaupmáttur
þorra launafólks muni aukast á
næstunni. Þvert á móti.
Enda batna lífskjör þjóðarinnar í
heild ekki nema meira sé framleitt
og selt og það með hagkvæmari
hætti en nú er.
Svo mun ekki verða á meðan
stjórnvöld verja á Alþingi, í ríkis-
stjórri og hinu opinbera kerfl - oft-
ast með peninga þjóðarinnar að
vopni - sóunina í sjávarútvegi, þar
sem fiskiskip og fiskvinnslustöðvar
eru alltof margar, og offramleiðsl-
una og óhagkvæmnina í land-
búnaðarbákninu, svo tvö mikilvæg
dæmi séu tekin.
Það er þvi ekki raunhæft fyrir
almenning að búast við því að lífs-
kjörin murri batna næstu misseri
nema til komi verulegar breytingar
á stjórn landsins og skipulagi at-
vinnuveganna.
Hins vegar má reikna með því að
stjórnvöld stefni brátt aö nýrri
þjóðarsátt - að þessu sinni um
kjaraskerðingu vegna væntanlegra
olíuverðshækkana.
Elías Snæland Jónsson