Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.1991, Side 14

14
MÁNUDAGUR 3. JÚNÍ 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur. auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Úrsögn blasir við
Nú að loknum ársfundi Alþjóða hvalveiðiráðsins
blasir úrsögn íslendinga við. íslenzka sendinefndin lagði
það til, vafalaust að undirlagi stjórnvalda, að við
göngum úr ráðinu, þegar færi gefst.
íslendingar vilja, að landsmenn hefji hvalveiðar að
nýju. Þetta kom fram í skoðanakönnun DV fyrir
skömmu. Yfirgnæfandi meirihluti vill hvalveiðar, hvað
svo sem Alþjóða hvalveiðiráðið segir. Síðan hefur kom-
ið fram, hvað ráðið segir: Það sýnir íslendingum engan
skilning.
Landsmenn eru þessarar skoðunar eftir að hafa fylgzt
með rannsóknum vísindamanna okkar. Við teljum yfir-
leitt, að stofnarnir, sem íslendingar hafa veitt af, séu
ekki í útrýmingarhættu. Óhætt er að vera harður á því
sjónarmiði, og raunar verður ekki séð, að neinn efist
um réttmæti þess, nema þeir sem eru reiðubúnir að
andmæla hvalveiðum í trássi við öll rök. En ýmis atriði
valda, að við eigum að fara með gát í þessum efnum.
Við eigum til dæmis ekki að æða af stað með hvalveiðar
á þessu ári. Og landsmenn vita, að afrakstur hvalveiða
var ekki nema sáralítill þáttur í efnahag okkar. Hættan
við hvalveiðar að nýju, gegn niðurstöðum Alþjóða hval-
veiðiráðsins, er auðvitað sú, að andstæðingum hval-
veiða takist að skerða sölu fiskafurða okkar yfirleitt.
Þá gætum við orðið að þola miklar búsifiar. Þetta vegur
þyngst.
Það er afar óheppilegt, að við skyldum hafa bundið
trúss okkar við AJþjóða hvalveiðiráðið, þar sem þeir
drottna, sem í blindni vilja hindra hvalveiði. Við þyrft-
um því að segja okkur úr ráðinu fyrir árslok eins og
nauðsynlegt er. Úrsögn gengur þá í gildi á miðju næsta
ári. Við eigum ekki lengur erindi í slíkri stofnun, sem
skellir skollaeyrum við niðurstöðum vísindamanna.
Tillaga íslendinga, Norðmanna og Japana um nýjar
reglur um veiðistjórn var felld, en mikill meirihluti ráðs-
ins samþykkti tillögu frá Áströlum og Bandaríkjamönn-
um um reglur, sem gætu hindrað hvalveiði um allan
aldur. Tillögu íslendinga um kvóta til bráðabirgða var
enn vísað frá. Þannig var vísindalegum rannsóknum
hafnað en tilfinningasemin látin ráða ríkjum.
Það á að vera á valdi okkar, ekki aðeins í orði heldur
einnig á borði, hvort og hvenær við hefjum hvalveiðar
á nýjan leik. Augljóst er, að Alþjóða hvalveiðiráðið er
ónýtt. Hvort sem við viljum fara aftur í hvalveiðar á
næstunni eða ekki, er það okkur lítilsvirðing að sitja 1
þessu ráði.
Auk þess geta örfá aðildarríki ráðsins við núgildandi
aðstæður hindrað vilja meirihluta í framtíðinni, ef
. meirihlutinn kysi að leyfa hvalveiðar að nýju í einhverj-
um teljandi mæli.
íslendingar hafa yfirleitt fullan skilning á boðskap
þeirra, sem benda réttilega á, að margar dýrategundir
eru í útrýmingarhættu, og gera ráðstafanir til að vemda
þær. Við gemm okkar til þess. En landsmenn þekkja
einnig mætavel, hvernig þessi stefna getur gengið út í
öfgar. Sú hefur orðið hin bitra reynsla um selveiði og
markaði fyrir selskinn. Þetta hefur orðið reynslan um
hvalveiðina. Við verðum hagsmuna okkar vegna að
hindra, fyrst og fremst, að slíkt ofstæki skaði okkur að
því er tekur til sjávarafurða almennt, sem vel gæti orð-
ið á næstunni, haldi svo fram sem horfir.
Alþjóða hvalveiðiráðið hefði getað reynzt hagstætt,
hefðu þeir ekki tekið völdin, sem hundsa vísindin. Slíkt
var sízt tilgangurinn með þeirri stofnun.
Haukur Helgason
En framar öllu öðru ber aö afskrifa heimild fyrir bændur til að fjölga fé sinu eins og málum er nú komið,
segir m.a. í greininni.
Stórbænda-
stefnan
Á árum áður var búskapur erfið-
ur, einkum var heyfengur seintek-
inn með handverkfærum á þýfðum
túnum og snöggum engjum. Nú eru
breyttir tímar - landbúnaðurinn
vélvæddur, stritinu létt af manns-
höndinni, afrakstur búanna auk-
inn og kotbýlin löngu komin í eyði.
En þegar ailt virðist loksins leika
í lyndi fyrir bændum steðjar að
þeim mikill og óvæntur vandi. Ekki
er hann þó tilkominn vegna þess
að landið sé harðbýlt og erfitt til
búskapar heldur vegna hins að fyr-
ir tilverknað tækninnar er búskap-
ur orðinn auðveldur og dugmiklum
bændum mikil freisting að fram-
leiða meira en markaður er fyrir.
Margir féllu og fyrir þeirri freist-
ingu enda hlutu þeir tíl þess bæði
ríkisstyrk og hvatningu lengur en
góðu hófi gegndi. Einkum bitnar
þetta nú á sauðfjárbændum þar
sem sala á dilkakjöti innanlands
hefur stöðugt farið minnkandi á
undantomum árum en markaðs-
verð erlendis er langt undir fram-
leiðslukostnaði.
Tillögur sjömannanefndar
Sjömannanefndin svokafiaöa
hefur lagt fram tillögur til lausnar
þessum vanda og byggjast þær á
því að bændur verði keyptir til að
hætta búskap í þeim mæh að árs-
verkum í sauðfj árframleiðslu
fækki um 1200 ffá því sem nú er. Á
hinn bóginn vill nefndin heimila
þeim bændum, sem eftir sitja, að
fiölga fé sínu um 15%.
Að baki tillagnanna býr sú hugs-
un að með færri og stærri búum
sé hægt að koma við meiri hagræö-
ingu og betri nýtingu á því fjár-
magni sem bundið er í búrekstrin-
um. Þetta er stórbændastefna og
hún hefur vissa kosti en gallamir
eru þó þyngri á metunum því að
þeir eru bæði margir og stórir. -
Reynslan hefur t.d. sýnt að bú af
meðalstærð skila að jafnaði mest-
um hagnaði en rekstur stórbúanna
gengur misjafnlega.
Setjum samt svo að hugmyndin
um stórbændastefnuna næði fram
að ganga. Hvemig hugsar sjö-
mannanefndin sér þá að leysa þau
félagslegu vandamál sem upp
hljóta aö koma með breyttu bú-
skaparmunstri? Vegna þeirrar
fækkunar, sem nú þegar er orðin í
sveitum, hafa smalamennskur orð-
iö erfiöar og tafsamar. Getur því
hver maður séö að með frekari
grisjun bújarða aukast erfiðleikar
á þessu sviði um allan helming.
Og hvað um aðra samfélagsþætti
eins og skólahald, verslun, heil-
brigðisþjónustu, félagslíf og önnur
menningarmál eftir að eyðijörðum
Kjallarmn
Torfi Guðbrandsson
fyrrv. skólastjóri
fé hjá mjólkurframleiðendum er
stunda sauöfjárrækt sem aukabú-
grein. En framar öllu ber að af-
skrifa heimild fyrir bændur til að
fjölga fé sínu því að slíkar tillögur
eru ótímabærar og fráleitar eins
og málum er nú komið. Hins vegar
getum við leyft okkur að vona að
þeir tímar komi og séu e.t.v. ekki
langt undan að íslenska dilkakjötið
verði eftirsótt heilsufæða í men-
guðum heimi. - Með öflugu mark-
aðsátaki getum við flýtt fyrir hag-
stæðri þróun í þeim efnum.
Alþingi hefur síðasta orðið
Fleiri atriði mætti nefna en þaö
sem nú hefur verið talið eru dæmi
um skynsamlegar leiðir til þess að
ná viðunandi árangri án stórra
fóma bæði fjárhagslegra og menn-
„Hins vegar getum viö leyft okkur að
vona að þeir tímar komi og séu e.t.v.
ekki langt undan að íslenska dilkakjöt-
ið verði eftirsótt heilsufæða í menguð-
um heimi.“
hefur fiölgað í þeim mæli sem
stefnt er að? Sjömannanefndin
stendur í þeirri trú að hún sé með
þessum tillögum .....að tryggja
stöðu sauöfiárræktar til frambúö-
ar“. Ég held hins vegar að þessu
sé öfugt farið og óttast aö afleiðing-
amar veröi þær að búröskunin
verði meiri en til var ætlast og endi
með eyðingu hefila sveita. Þótt allri
tilfinningasemi sé sleppt færu mik-
il menningarverðmæti forgörðum
við slíka upprætingu og tilfærslu
mannabyggðar. ,,
Betri leiöir
Ef hér er rétt ályktað vaknar
spumingin: Hvað er þá hægt að
gera til þess að koma sauðfiárrækt-
inni í viðunandi horf? Athugum
fyrst hver var orsök þess að dilka-
kjötssalan minnkaði. Það var án
efa vegna aðgerða sfiómvalda og
milliliöa þar sem annars vegar var
leyfð frjáls álagning á Kjötvörur í
smásölu og á hinn bóginn var dreg-
ið úr niöurgreiðslum. Báðar þessar
breytingar höfðu þær afleiöingar
að kindakjöt hækkaði nfiög mikiö
í verði. Þessar staðreyndir gefa vís-
bendingu um hvemig hægt er að
auka kjötsöluna á nýjan leik.
Ef á hinn bóginn ekki verður
komist þjá frekari skerðingu full-
virðisréttar er eðlilegt að sefia fyrst
strangari takmarkanir á sauðfiár-
rækt í þéttbýh en þar næst fækka
ingarlegra. Þær em því ásættan-
legri og farsælli fyrir land og þjóð
heldur en sú leiftursókn sem sjö-
mannanefndin er að skipuleggja á
vettvangi sauðfiárræktarinnar.
I þessu máh vinnur tíminn með
okkur. Um langt skeið hefur bænd-
um fækkað um h.u.b. eitt hundrað
á hverju ári þótt ekkert sé að gert.
Sú þróun heldur áfram hvort sem
okkur líkar betur eða verr. En hver
vill taka á sig þá ábyrgð að flýta
henni? Gengur eyðing sveitanna
ekki nógu hratt fýrir sig? Þeir em
vonandi fleiri sem finnst að fremur
beri að spyma á móti byggðarösk-
uninni heldur en að ýta undir hana.
Nú kemur senn til kasta Alþingis
að fiaha um landbúnaðarmálin.
Við gemm þær kröfur til sfióm-
málamanna að þeir hafi víðtæka
yfirsýn yfir málefni lands og þjóð-
ar. Sá hæfileiki að geta skoðað
hvert jnálefni frá öhum hhðum er
algjör forsenda fyrir vitrænni
ákvarðanatöku. Því vh ég aö lokum
leyfa mér að vona aö yfirsýnin
bregðist alþingismönnunum ekki
þegar þeir taka th við aö móta far-
sæla leið í málefnum sauöfiár-
bænda. Þá mun og koma á daginn
að þeir em margir ágahamir sem
þarfað sníða af thlögum sjömanna-
nefndarinnar.
Torfi Guðbrandsson