Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1991, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1991.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Hagsmunir í hafi
Óhjákvæmilegt er, að öryggishagsmunir Bandaríkj-
anna og íslands stangist á í auknum mæli, því að Banda-
ríkjastjórn hefur ákveðið að gera hafið að helzta gereyð-
ingarvopnabúri sínu til þess að halda sérstöðu sinni sem
sjóveldi heimsins, þegar öðrum vopnum fækkar.
Gagnkvæmar tilkynningar Bandaríkjanna og Sovét-
ríkjanna um einhliða samdrátt í viðbúnaði eru að mestu
á sviðum, þar sem einhvers konar gagnkvæmni verður
komið við, þótt allt séu þetta kallaðar einhliða aðgerðir.
Þetta er afleitt fyrir þá, sem vilja hreinsa hafið.
ísland hefur mikla hagsmuni af því, að höfin verði
ekki helzta hættusvæðið, ef til átaka kemur. Það magn-
ar líkur á, að eyja á siglingaleiðum herskipa og kafháta
verði skotmark eða nálægt skotmarki í hugsanlegum
átökum, sem geta jafnvel orðið fyrir misskilning.
Við þessa hættu bætist svo mengunarhættan, sem
fylgir kjarnorkuknúnum og kjarnorkubúnum herskip-
um og kafbátum. Alvarlegt slys getur haft víðtæk og
varanleg áhrif á lífríki hafsins og síðan hhðstæð áhrif
á útflutningstekjur og efnahag þjóðarinnar.
Mikilvægt er, að forsætisráðherrar hvers tíma og
aðrir valdamenn þjóðarinnar leggi jafnan mikla áherzlu
á þessa hagsmuni íslendinga, þegar þeir hitta Banda-
ríkjaforseta eða aðra bandaríska valdamenn, en eyði
ekki of miklum tíma í hliðarmál á borð við hvalinn.
Þótt hafið hafi að mestu orðið útundan í yfirlýsingum
síðustu daga um samdrátt geryðingarvopna og hefð-
bundins herbúnaðar, hefur ísland eins og önnur lönd
hag af minni spennu og minni viðbúnaði, sem dregur
auðvitað úr líkum á, að atómstríð verði fyrir slysni.
Enn meira máli skiptir fyrir ísland, að hjaðni hin
hefðbundna spenna í gagnkvæmum viðbúnaði Banda:
ríkjanna og Sovétríkjanna. Þótt annars konar hætta
leysi af hólmi þá hættu, sem fylgir hinni hefðbundnu
spennu, kemur hún ekki eins mikið við okkur.
Svo virðist sem minni hætta sé á skipulögðu atóm-
stríði heimsvelda, en meiri hætta á, að skjótráðir smá-
kóngar beiti slíkum vopnum í hryðjuverkastíl. Nægir
þar að minna á Saddam Hussein, einræðisherra íraks,
sem hefur reynt af alefli að ná sér í slík vopn.
Bandaríkjastjórn hefur hka áhyggjur af, að óhjá-
kvæmileg sundrun Sovétríkjanna leiði til, að sovézk
kjarnorkuvopn falli í hendur meira eða minna óútreikn-
anlegra þjóðernissinna eða einræðisherra í einstökum
ríkjum, sem myndast kunna úr rústum Sovétríkjanna.
Ólíklegt er, að Saddamar Husseinar heimsins beini
sjónum sínum að íslandi, ef þeir hafa hryðjuverk í huga.
Þeir munu telja önnur skotmörk hafa meira auglýs-
inga- eða ógnargildi. Þess vegna snertir hin nýja smá-
kóngahætta okkur minna en sumar aðrar þjóðir.
Þar sem yfirlýsing Bandaríkjaforseta dregur úr hættu
á skipulögðu atómstríði, er hún gagnleg okkur eins og
mannkyninu yfirleitt. Sama má segja um viðbrögð
sovézka varnarmálaráðuneytisins um nærri helmings
minnkun heraflans og um miðstýringu hans í Moskvu.
Á aðeins einni viku hefur jörðin orðið mun öruggari
dvalarstaður mannkyns. Frumkvæðið kom frá Banda-
ríkjastjórn og var vel svarað af hálfu Sovétstjórnarinn-
ar. Við getum fagnað frumkvæðinu, þótt hafið hafi orð-
ið að mestu útundan í þessum áformum um samdrátt.
Þetta þýðir líka, að við verðum að efla áherzlur okk-
ar gegn stríðs- og mengunarhættu í hafinu, þótt hags-
munir okkar séu þar aðrir en sjóveldis Bandaríkjanna.
Jónas Kristjánsson
Vorhret í
Rhone-dal
Jean Giono hefur lýst af mikilli
tilíinningu hvemig noröanvindur-
inn þýtur niður Rhone-dalinn og
sveigir tré og fólk undir veldi sitt.
Sólin má sín lítils gegn þessum
kalda stormi sem á þessum slóðum
suður undir Miðjaröarhafl kallast
mistral og hrellir menn og dýr.
Mistralinn kemur alla leið norðan
úr Ölpunum þar sem Rhone á líka
upptök sín og lýkur ekki för sinni
fyrr en handan hafsins þar sem
hann verður að lúta í lægra haldi
fyrir sólheitum sandstormum Sa-
hara.
En í Provence og í Languedoc,
syðstu héruðum Frakklands, er
sólin í senn hin mikla móðir frjó-
samra akra og vínviðar og hinn
mikli kúgari sem fólk stynur und-
an. Giono, sem alla ævi dvaldist í
smábæ í Provence, segir að ekkert
hafl þar um slóðir verið svo hatað
sem sólarbreyskjan sem lamaði allt
um hádegið að sumrinu og skildi
eftir skrælnaða jörð og máttlaust
bændafólk ef ekki rigndi annað
veifið. Og svo kom allt í einu mistr-
alinn, norðanstrekkingurinn,
ískaldur í björtu sólskini, og blés
burtu öllum raka og eftir stóðu
lamdir runnar og skjálfandi tré.
Vinalegt og frjósamt
Þessar andstæður setja svip á
þetta land sem við fyrstu sýn er svo
vinalegt og frjósamt. En þó eru
merki andstæðnanna alls staðar.
Það er til dæmis gífurlegur munur
á bylgjandi fijósemi Perigord og
nöktum hæðum Languedoc, enda-
lausum ökrum Beaune og hrjóstr-
um Roussillon. Samt eru syðstu
héruð Frakklands góð héruð og
veörátta þar talin einhver hin besta
í heiminum, ef undan eru skilin
sVæðin kringum Höfðaborg í Suð-
ur-Afríku, Perth í Ástralíu og hluti
af Kalifomíu sem eru víst ennþá
heilnæmari.
En sólin er hörð þegar hún hellir
geislum sínum af fullkomnu mis-
kunnarleysi yfir þurra jörð. Giono
segir að það sé engin tilviljun að
hús í Provence eru þannig byggð
að gluggar er eins hthr og komist
verður af með og vita oftast inn í
húsagarð. Hann segir að það hafi
ekki verið óalgengt að konur kæmu
nánast aldrei út fyrir hússins dyr.
Færu þær út vöfðu þær hverri flík-
inni utan yfir aðra svo brennandi
sólin næði ekki að sphla. hörundi
þeirra. Dæmi nefnir hann um kon-
Kjallarinn
Haraldur Ólafsson
dósent
ur sem stjórnuðu stóru búi og stóðu
í miklum viðskiptum án þess að
koma nokkurn tímann undir bert
loft.
Draugaborgin Baux
Sá er þetta ritar dvaldist um
nokkurra mánaða skeið í Suður-
Frakklandi fyrr á þessu ári. Með
landafræði grunnskólans í farar-
nesti mátti búast við miklum hlý-
indum og í huganum var reikað
um i stuttbuxum og „ermalausum
bol“ eins og segir í ljóðinu. Raunin
varð að vísu ekki sú enda landa-
fræðin breytt frá því að Ríkisútgáfa
námsbóka opnaði sveitakrökkum
töfra þeirra landa þar sem „gullald-
in glóa í grænu laufi“. Háttvirtur
höfundur þessa ritverks lenti sem
sagt í vorharðindum og snjóaði á
Korsíku um sumarmál. Það var
ekki samkvæmt bókinni. Og meira
að segja var vínviðurinn í Gironde
sýlaöur af frosti um Valborgar-
messu.
Það var harla fróðlegt að kynnast
af eigin raun mistralvindinum þar
sem hann æddi yfir draugaborgina
Baux og bældi þyrkingslegan gróð-
urinn á sléttunum kringum þetta
forna borgarvirki. Sem betur fer
hafði ég lesið Giono og vissi þar af
leiöandi að þetta var ekki nema
eðhlegur hluti af lífi og reynslu
þúsund kynslóða sem búið hafa í
Rhone-dalnum og sunnan hans við
ósa hinnar miklu elfar sem verður
til þar sem drýpur af jöklum Alp-
anna einhvers staðar langt inni í
Sviss.
Sumarmálahret
Skilningurinn á Provence og
Languedoc dýpkaði ef til vill örlítið
þegar staðið var við Rhone þar sem
hún rennur framhjá Arles, djúp,
breið, fumlaus og norðanstrekk-
ingurinn lemur vatnsflötinn án
þess að áin láti það hafa minnstu
áhrif á endalausa og óhjákvæmi-
lega fór sína til „hafs hafanna".
Runnarnir á fljótsbakkanum
sveigjast til suðurs og húsin loka
sér gegn norðri eins og hestur sem
stendur í höm.
Þegar til þess er hugsað að ein-
mitt á þessum slóðum hefur mað-
urinn, Homo sapiens, hafst við
undanfarin þrjú hundruð þúsund
ár og þraukað af ísaldir og ofsa-
hita, laminn af norðanbálviðri og
sólheitum siroccio, sunnanstorm-
inum sem litar trén rauð af sandi
Sahara, þá skilst manni að þrátt
fyrir allt er þetta gott land og gjöf-
ult. Sumarmálahret koma þar eins
og annars staðar til að minna okk-
ur á að hvergi verður búið nema
maðurinn lagi sig að aðstæðum og
vinni með náttúrunni en gefist
hvorki upp gagnvárt henni né berj-
ist gegn henni svo bæði hún og
hann farist. Eins og konurnar hans
Giono getur verið nauðsynlegt að
grípa til ráða gegn erfiðum aðstæð-
um en jafnframt að finna ráð til að
þrauka og notfæra sér hið góða sem
lífið og náttúran hafa upp á að
bjóða.
Haraldur Ólafsson
. einmitt á þessum slóöum hefur
maðurinn, Homo sapiens, hafst viö
undanfarin þrjú hundruö þúsund
A-r* “