Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.1992, Blaðsíða 28

40
MÁNUDAGUR 20. JANfTAR 1992.
Menning
Þetta mun vera önnur bók höfundar, ári
áöur birtist smásagnasafnið í hillingum, en
þaö hefi ég ekki séö. Þessi skáldsaga segir frá
lífi ungrar konu. Hún býr meö myndlistar-
manni og dóttur. Einnig segir mikið frá sam-
bandi hennar við eina vinkonu hennar og
fleira fólk.
Módernismi
Bókin skiptist í kafla sem ýmist eru af-
markaðir með blaðsíðubili, eða þá undirkaíla
með línubili. Venjulega hefst kafli í núver-
andi aðstæðum aðalpersónu, þegar hún er í
móðurhlutverkinu eða í hlutverki eiginkonu,
með myndlistarmanninum heimiiislega sem
hún býr með, en svo verður eitthvað til að
minna hana á fyrri tíð, einkum á fyrri ást-
menn. Því birtist sagan sem síendurtekinn
flótti hennar frá sambúðinni og sagan er
ekki sögð skipulega frá upphafi til enda. Hér
er sífellt stokkið á milii ýmissa tímabila í
ævi aðalpersónu. Ýmist er hún í barnaskóla,
unglingur eða húsmóðir, ýmist ástkona, vin-
kona eða móðir, og fyrirvaralaust farið úr
einu í annað. Þessi framsetning er áhrifarík,
miðað við skipulega tímaröð, ef við hugsum
okkur hana á þessari sögu. Sagan er fyrst
og fremst mynd af sálarlífi konunnar og allir
munu við það kannast að þegar þeir hugsa
til hðins tíma þá koma minningamar holt
og bolt en ekki í neinu skipulegu samhengi.
Það væri því óraunsæ og óeðlileg framsetn-
ing. Auk þess er líf konunnar ekki í neinu
orsakasamhengi, þannig skilið, að einn ást-
mann leiði af öðrum. Þessi „glundroði" er
því meira lifandi en rétt tímaröð yrði. A.m.k.
einu sinni gengur hún framhjá húsi sambýl-
ismannsins og bamsins, þá greinilega frá-
skilin. En síðar í bókinni er svo ekki, þannig
birtist saga konunnar í mismunandi mögu-
leikum fremur en einum ákveðnum raun-
veruleika.
Mynd aðalpersónu
Þessi sálarlífsmynd af aðalpersónu er oft
fínlega gerð og lifandi en hún er annars ekki
alhliða. Og það fmnst mér vera helsta tak-
mörkun sögunnar, hún er á vissan hátt ein-
strengingsleg. Allt snýst um tilfinningasam-
bönd aðalpersónu, hún birtist aldrei í vinnu,
Sigrún Birna Birnisdóttir.
aldrei sposk, stundum þunglynd; en næstum
alltaf ástrík á ýmsa lund. Þessi einstefna
væri ágæt í ljóði eða ljóðabálki en verður
helsti tilbreytingarlaus í heiili skáldsögu.
Bókmermtir
örn Ólafsson
Vissulega em ástmenn söguhetju af ýmsu
tagi, allt frá mjúkum karlmanni yfir í leður-
stakk á vélhjóli. Hún er líka breytileg með
þeim, stundum bliö og ástúðleg, stundum
viliiköttur sem klórar til blóðs. Samt verður
þetta nokkuð einhæft til lengdar, lesendur
vita nokkum veginn hvað kemur næst.
Stíll sögunnar er nokkuð margbreytilegur.
Mjög oft em setningar styttar svo að ónauð-
synlegustu orðum er sleppt og það styrkir
hugarflaumsbraginn á sögunni. T.d. í upp-
hafi (bls. 7);
Hún beið hans í bjartri nóttinni, glaðvak-
andi og fuil af sumri.
Hafði legið í sólbaði. Kælt sig í sundlaugun-
mn og notið þess að sýna sig. Láta blístra á
eftir sér.
Víðar sýnir höfundur góð tök á stílnum,
bæði í þessari samþjöppun og í því að skyndi-
lega era tekin stökk í textanum, t.d. þar sem
segir frá ástafari ítalskra sjóliða og ungra
stúlkna, (bls. 32, síðustu línumar hér);
Þau töluðu við stelpur sem Nonni þekkti.
Fylgdust hlæjandi með blóma íslenskra
stúlkna streyma niður á höfn.
Lína kom brosandi með þann gasalega: Hæ!
sagði hún sykursæt, sigri hrósandi. Lína ég
trúi þessu ekki upp á þig! sagði önnur stelp-
an. Æpti á eftir henni: Muna smokkinn Lína,
muna smokkinn! Setja hattinn á!
Köll hennar ómuðu um bæinn og íslenskir
karlmenn, sigraðir og svekktir, hlógu í mátt-
leysi sínu.
Þau sátu á Kafövagninum undir morgun.
Horfðu á slæðing tuskulegra blómarósa á
leið í land og burt af bryggjunni.
Nei, nei, sjáðu þetta! hrópaði Nonni upp
yfir sig. Skellihió þegar hann horfði á stelp-
una sem hrópaði: Lína ég trúi þessu ekki upp
á þig! læðast í land.
Aftur á móti koma fyrir kaflar þar sem
stíllinn er klisjukenndur, og frásögnin jafn-
framt yfirborðsleg, fjarlæg glansmynd, án
þess að séð verði ástæða til (t.d. bls. 58)':
Þau vöknuðu til lífsins á nóttunni. Lifðu á
brún hengiflugsins. Óku lífi sínu á hraðakst-
ursakreininni.
Áttu það sameiginlegt að nota persónutöfra
til að opna sér allar gáttir.
Þau þurftu aldrei að vinna til viðurkenn-
ingar. Til hvers var þaö þegar það var nóg
að brosa?
Þau vöfðu fólki um fingur sér. Með ein-
lægni þegar hún átti við, kulda þegar hann
átti við.
Földu persónuleika sína á bak við grímur
fegurðarinnar, sársauka sinn fyrir sjálfum
sér.
Þau blekktu hvert annað. Sáu hvert í gegn-
um annað. Þekktu hvern drátt andlits síns.
Öll svipbrigði hvert annars. Gátu engan
blekkt nema sjálf sig. Alla blekkt nema sjálf
sig.
Þetta er ansi þreytulegt og það er helsti
oft. Annars virðist mér þessi höfundur hafa
náð töluverðum þroska en herslumuninn
vantar enn. Svo nú bíðum við bara, vongóð.
Sigrún Birna Birnisdóttir:
Sagan af gullfuglinum og Grímu.
Eigin útgáfa, Rvík 1991, 141 bls.
Saurlífisangist
Utan á skrautlegri kápu íslensku útgáf-
unnar af Fantataki (Pinball) stendur: „Nýtt
verk eftir höfund Being There". Þessar tvær
fullyrðingar era ekki til þess fallnar að vekja
traust á útgáfufyrirtæki bókarinnar Trúbad-
orforlaginu í Grindavík, vegna þess að þær
era báðar rangar. Verkið kom fyrst út árið
1982 og Kosinsky notaði leigupenna. Á næstu
blaðsíðu á eftir tileinkun höfundar er svo
heilsíðu auglýsing frá útgefanda og er það
ekki til þess að auka virðingu lesandans fyr-
ir verkinu.
Kosinski framdi sjálfsmorð á síðasta ári en
dauði hans færði verkum hans þó enga virð-
ingu eins og venjulega gerist við dauða lista-
manna. Kosinski var nefnilega lítill listamað-
ur. Hann samdi eitt gott verk, Being There,
og þar við sat. Það verk var kvikmyndað
með Peter Sellers í aðalhlutverki og var hann
hársbreidd frá því að fá óskarinn fyrir það.
Á baki bókarkápu segja útgefendur: „Jerzy
Kosinski, utangarðsmaður í bókmennta-
Bókmenntir
Árni Blandon
heiminum. Hataður af menningarvitum, en
elskaöur af lesendum um allan heim...“.
En hvers konar ást var um að ræða? Ekki
göfugri ást en þá sem nærist á sjálfsfyrirlitn-
ingu: Klámást af þeirri tegund sem alið er á
í Playboy sem birti útdrátt (sem kallaður er
úrdráttur hjá útgefendum) úr verkinu áður
en það kom út á bók.
Pinball fjallar um saurlifissegginn Patrick
Domostroy, fallna tónskáldastjömu í sígildri
samtímatónlist. Hann tekur að sér, fyrir við-
haldið sitt, sem er glæfrakvendi, að komast
að því hver sé maðurinn á bak við poppgoð-
ið Goddard sem fer huldu höfði. Þegar hann
hefur komist að því deyr viðhaldiö í átökum
viö vemdara Patricks og Patrick heldur síð-
an áfram að vera einmana saurlífisseggur.
Ef einhverjum skyldi blandast hugur um
það hvers konar verk er um að ræða læt ég
nægja að fylgja hér með smekklega smá-
klausu sem dregur saman það sem verk
Kosinskis (fyrir utan Being There) seljast út
á: ....hann hefði aldrei sagt henni að á
hveijum degi þegar hann yfirgaf hana, hafi
hann farið til að ríða öllum þessum hvítu og
svörtu og gulu kuntum, í bak og fyrir, einni
eftir annarri, fagmannlega fyrir framan
kvikmyndatökuvél, til að fá borgað á borðið
fyrir hverja fullnægingu - allan þann tíma
sem hann átti að vera ástfanginn af henni"
(bls. 242).
Þýðing Gísla Þórs Gunnarssonar á verkinu
er einhver sú versta flýtis- og hrákasmíð sem
ég hef lesið og hann á það sameiginlegt með
prófarakalesurum bókarinnar, Sigfríði
Bjömsdóttur og Guðjóni Magnússyni, að
bjóða upp á allar helstu málvillur sem skóla-
kerfið virðist troða í ungt fólk efdr að mál-
fræðingar við íslenskudeild Háskóla íslands
tóku að snobba fyrir málvillum á borð við
„mér langar“ og „ég vill“ og kalla slíkt óviðr-
áðanlegar breytingar á málkerfinu.
Fantatak, 317 bls.
Jerzy Kosinski
Trúbadorfélagið, Grindavík