Dagblaðið Vísir - DV - 30.07.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 30. JÚLÍ 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÓTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblaö 150 kr.
Sýnd veiði, ekki gefin
Reynslan sýnir, aö lítið hald er í tillögum Alþýðu-
flokksins um minni útgjöld skattgreiðenda til hefðbund-
ins landbúnaðar. Slíkar tillögur hafa aldrei náð fram
að ganga. Því er rétt að taka með varúð fréttum um,
að flokkurinn vilji nú tveggja milljarða niðurskurð.
Útgjöld skattgreiðenda til landbúnaðar munu á þessu
ári nema rúmlega níu milljörðum króna, þegar búið er
að draga frá landgræðslu og menntamál af ýmsu tagi.
Þetta eru rúmlega 8% flárlaga ársins, miklu hærra hlut-
fall en vestræn ríki verja til hemaðarmála.
Þessir níu milljarðar skiptast í grófum dráttum þann-
ig, að 4745 milljónir fara í niðurgreiðslur, 2787 milljónir
í útflutningsuppbætur, 1050 í ýmsa beina styrki og 479
milljónir í ýmsa opinbera þjónustu, sem er hliðstæð
þeirri, er aðrir atvinnuvegir verða sjálfir að borga.
Fyrir utan níu milljarðana fara svo 800 milljónir til
annarra þarfa landbúnaðarins, sem telja má eðlilegar
eða að minnsta kosti ekki umfram það, sem aðrir at-
vinnuvegir fá hjá skattgreiðendum. Samtals nálgast
landbúnaðurinn að vera tíundi hluti íjárlaga.
Níu milljarðamir nema um 150 þúsund krónum ár-
lega á hverja fíögurra manna fjölskyldu skattgreiðenda.
Það er margfalt hærri tala en þekkist í öðmm löndum,
sem þó em fræg af miklum stuðningi við landbúnað,
svo sem Norðurlönd og ríki Evrópusamfélagsins.
Fyrir utan níu milljarðana er svo kostnaður neytenda
af háu matarverði, af því að þeir hafa takmarkaðan
aðgang að innfluttri búvöm. Ýmsir hagfræðingar hafa
reynt að meta þetta tjón og hafa komizt að tiltölulega
líkum niðurstöðum, sem nema um tólf milljörðum á ári.
Ef menn vilja hugsa, má þeim vera ljóst, að margt
mætti færa til betri vegar í þjóðfélaginu, ef þessir fjár-
munir nýttust til að bæta lífskjör þjóðarinnar og hag
atvinnuveganna, jafnvel þótt bændur yrðu settir á föst
laun hjá ríkinu til að hlífa þeim fjárhagslega.
Ekki þarf nema fjóra milljarða á ári á móti þessum
níu plús tólf milljörðum til að senda 4000 bændum eina
milljón á ári hverjum fyrir sig. Samt væri afgangs til
annarrar ráðstöfunar meirihluti þess fjár, sem sparað-
ist af brottfalli ríkisafskipta af landbúnaði.
Þrátt fyrir aðild Alþýðuflokksins að ríkisstjórninni,
hafa útgjöld okkar til hefðbundins landbúnaðar aukizt
verulega á þessu ári, hvort sem reiknað er í beinum
krónum eða hlutfalh af ríkisútgjöldum. Flokkurinn hef-
ur ekki fylgt eftir kröfum sínum 1 ríkisstjóminni.
Af fenginni reynslu er eðlilegt að telja sýndar-
mennsku felast 1 tillögum Alþýðuflokksins um tveggja
milljarða niðurskurð, unz annað kann að koma í ljós.
Hingað til hefur ást tveggja Jóna á ráðherrastólum kom-
ið í veg fyrir, að flokkurinn léti reyna á þetta.
Ekki má heldur gleyma, að þingmenn Alþýðuflokks-
ins hafa misjafna afstöðu til málsins. Einn afturhalds-
samasti hagsmunagæzlumaður hins hefðbundna land-
búnaðar er einmitt þingmaður Alþýðuflokksins á Aust-
fiörðum, harðari en þingmenn Framsóknarflokksins.
Framsóknarflokkurinn er að því leyti betri en Al-
þýðuflokkurinn, að menn vita, hvar þeir hafa hann.
Alþýðuflokkurinn gerir hins vegar tilraunir til að villa
um fyrir fólki og láta líta út fyrir, að hann vilji létta
landbúnaðinum af herðum skattgreiðenda og neytenda.
Tillögum Alþýðuflokks um lítils háttar niðurskurð á
botnlausu rugli landbúnaðarútgjalda er rétt að taka með
hæfilegum efasemdum um raunverulegan vLLj a að baki.
Jónas Krisljánsson
Hinn 1. september nk. verða enn á
ný nokkur tímamót í málefnum
fatlaðra þegar gildi taka ný lög um
málaflokkinn í heild. Miklu varðar
að vel takist til um alla framkvæmd
hinna nýju laga sem fela hvoru
tveggja í sér: allnokkur nýmæli og
áheröingar svo og talsverðar breyt-
ingar, m.a. í stjórnunarþættinum.
Reynsla af lagasetningu í þessum
víðfeðma málaflokki hlýtur að telj-
ast ágæt, bæði í ljósi þess hvert
ástandiö var í upphafi fyrstu laga-
setningar, svo og þegar litið er til
þess hversu víða er kallað á um
framkvæmdir og íjármagn í samfé-
laginu.
Nýju lögin höfðu fengiö mikla og
vandaða umflöllun og þrátt fyrir
ýmsar breytingar á lokastigi
vinnslunnar í Alþingi ættu þau tví-
mælalaust að vísa fram tíl betri
vegar um margt ef þannig verður
staðið að framkvæmd þeirra að
sóknarhugur síðustu ára fái ráðið
ferð. Það eru hins vegar ýmis um-
hugsunarverð atriði sem hyggja
ber að.
Ótti um miöstýringu
í umræðunni á Alþingi í vor bar
talsvert á ótta manna um það að
veriö væri að koma á of mikilli
miðstýringu, vald ráðuneytis væri
aukið á kostnað heimamanna,
Sjálfstæðari búsetuform, áfangi á langri lífsleið, mun gefa fötluðum
fleiri möguleika og betri til farsæls lífs, segir m.a. I greininni. - Aðal-
björg Guðgeirsdóttir í einni af íbúðum ÖBÍ við Flyðrugranda.
Lagagerð á
traustum grunni
þeirra sem á vettvangi ynnu. í
þeirri gagnrýni höfðu menn fyrir
sér álit ýmissa þeirra sem unnu úti
á akrinum, áttu best að geta varað
við. Það var þó ekki ætlan lagahöf-
unda að svo yrði en vissulega er
alltaf möguleiki á því við lagaupp-
stokkun af þessu tagi að ráðuneytí
freistist tíl þess að draga til sín
aukin völd, hafi meiri afskiptí af
málum en góðu hófi gegnir.
Á þessu er einmitt ákveðin hætta
nú, þegar eitt ráðuneyti aðeins
kemur að málaflokknum í stað
þriggja áöur. Auðvitað getur ráðu-
neyti alltaf haft mikil tök á málum
þegar þangaö liggja allir þræðir og
þaöan koma svo allar lindir og upp-
sprettur þess fjár sem flestu ræður
í þróun og framkvæmd. En á þess-
um valddreifingartímum ætti ekk-
ert ráðuneyti aö reyna slíkt enda
skulu engar illspár kveðnar, til
þess standa einfaldlega engin efni.
Mikilvægt er í framkvæmd lag-
anna að svæðisráðin nýju fái gegnt
sínu mikilvæga eftirlits- og að-
haldshlutverki, svo oft sem búiö er
að klifa á nauðsyn þess að sami
aöili annist ekki rekstur og eftirlit,
sé í raun aðeins eftirlitsaðili með
sjálfum sér, svæðisráðin nýju
verða því að hafa nokkurt fjárhags-
legt bolmagn til að sinna lagaskyld-
um sínum og á það reynir sannar-
lega nú við fjárlagagerð á „erfiðum
tímum“. Það ð er hins vegar brýnt
að sjá vel fyrir stööu þeirra nú í
upphafi því af því mun verulega
ráðast hvers megnug svæðisráöin
verða.
Framkvæmdasjóður
fatlaðra
Áhyggjuefni meira er þó hversu
nú fer um Framkvæmdasjóð fatl-
aðra. Þær áhyggjur stafa af því
fyrst og síðast að með nýju lögun-
um er gert ráð fyrir auknum verk-
efnum sjóðsins þrátt fyrir þaö að
fjárveitingar falli brott til mennta-
og heilbrigðisgeirans. Þetta varöar
viöhaldsþáttinn á öllum heimilum
og stofnunum fatiaöra, aðgengis-
mál, sem alltof víða eru í ólestri,
og húsnæðismál í miklu víðari
merkingu en áður hefur veriö lög-
fest.
Allt þetta kallar á mikið fjármagn
og heildarsviö Framkvæmdasjóðs
fatiaðra nú orðið það víðfeðmt að
afar erfitt er að sjá fyrir fjármagns-
KjaUaiiim
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
þörf í raun. En það skiptir líka
miklu máli aö sjóðurinn verði ekki
í upphafi sveltur ef hann á að
standa undir nafni. Meðal annars
koma nú vandamál geðfatlaðra að
fullu inn á fj ármögnunars við sjóðs-
ins og allir eiga að vita að þar er
mikils og flárfreks átaks þörf. Þaö
er því beðið með nokkurri óþreyju
eftir fjárlagafrumvarpi næsta árs,
ekki síst í ljósi hinna nýju laga.
Það skal þá um leið áréttaö ræki-
lega sem var einlæg ætlan lagahöf-
unda að framlög á fjárlögum - bein
framlög - til þeirra þátta í heil-
brigðis- og menntageiranum sem
áður sóttu fé til Framkvæmdasjóös
fatlaðra, veröi í engu minni en ann-
ars hefði verið. Þeir þættir mega
alls ekki eftir liggja svo áríöandi
sem þeir eru. Hins vegar var sá
skollaleikxu- fjárlagavaldsins orö-
inn óþolandi að vísa hveiju verk-
efninu af öðru yfir á Framkvæmda-
sjóð fatlaðra í stað þess að veita
bein framlög til þeirra.
Fyrir þann skollaleik liðu þessi
málefni því hvoru tveggja var að
Framkvæmdasjóður var illa búinn
til að bregðast við þessum tilvísun-
um öllum og eins höfðu úthlutun-
arreglur hans verið þrengdar svo
með reglugerð ráöuneytis að óger-
legt var aö sinna ýmsu því sem
stjómarmenn hefðu gjaman viljað
og brýn þörf var á. En öll eru þessi
mál örugglega viðkvæmari og örð-
ugri til úrlausnar í ákveðnum
þrengingum þjóðarbús nú heldur
en ef gullöld góðæris hefði ríkt. Hið
besta verður þó að vona.
Sjálfstæðari búsetuform
En fjármál em eitt - stefnumótun
annað þó allt tengist þetta nú sam-
an. Það verður einmitt að vona að
skýrari ákvæði nýrra laga, svo og
ýmis mæt nýmæli, varði veg til
nýrra framfaraspora í málaflokkn-
um. Þar skal fátt eitt nefnt en að-
eins bent á ákvæðin um liöveisl-
una, réttindagæsluna og sjálfstæð-
ari búsetuform. Liðveislan er mik-
ilvægur lykill fyrir svo marga fafl-
aða að fullu aðgengi í samfélaginu
- til fulls jafnréttis. Réttindagæslan
þarf að vera öflug og virk frá allra
hálfu sem hlut eiga að máli svo
tryggt sé að réttur hins fatiaða sé
hvergi fyrir borð borinn. Sjálfstæð-
ari búsetuform em áfangi á langri
þróunarleið sem gefa mun fótluð-
um fleiri möguleika og betri til far-
sælla lífs jafnt þeim til heilla sem
þjóðfélaginu í heild.
En öllu skiptir þó að áfram verði
haldið markvissri uppbyggingu á
öllum sviðum ásamt vökulli leit aö
nýjum möguleikum, nýjum sókn-
arformum á veginum fram til fulls
jafnréttis - til lífskjara sem bestra
í allri grein.
Lögin nýju hafa alla burði til að
leggja þann grunn sem til góðs má
reisa á margt mætagott verk - jafnt
í hugmyndum sem framkvæmd-
um.
Helgi Seljan
„Auövitað getur ráðuneyti alltaf haft
mikil tök á málum þegar þangað liggja
allir þræðir og þaðan koma svo allar
lindir og uppsprettur þess Qár sem
flestu ræður í þróun og framkvæmd.“