Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.1992, Qupperneq 4

4
FÖSTUDAGUR 14. ÁGÚST 1992.
Fréttir
Slæmt atvinnuástand á Suðumesjum en fjöldi útlendinga 1 vinnu á Vestfjörðum:
Er orsökin herinn, kvótinn
eða sljórn Byggðastof nunar?
Athygli vakti þegar samband Al-
þýöuflokksfélaga á Suðumesjum
sendi frá sér harðorða ályktim um
atvinnu- og sjávarútvegsmál á Suð-
umesjum. I upphafi sögðu kratamir:
„Atvinnuástandið á Suðumesjum er
nú vægast sagt skelfilegt. Viðvarandi
atvinnuleysi er staðreynd sem ekki
er hægt að líta framhjá. 6-7% af
vinnuafli á Suðumesjum hafa verið
á atvinnuleysisskrá yfir sumarmán-
uðna...“
Samkvæmt yfirhti, sem Vinnu-
málaskrifstofa félagsmálaráðuneyt-
isins sendi frá sér, kom fram að at-
vinnuleysi væri hlutfallslega minnst
á Vestfjörðum. Verst er ástandið á
Suöumesjum þar sem 412 vom að
meðaitali skráðir atvinnulausir í
mánuðinum. Þar af vom 272 konur.
Er kvótakerfið orsökin?
Hvað er aö gerast? Alþýöuflokks-
mennimir segja að ástæðumar séu
ýmsar en núverandi kvótakerfi fisk-
veiða og útfærsla þess í gegnum árin
sé án efa höfuðorsökin.
Kristján Ragnarsson, fram-
kvæmdastjóri LÍU, er ekki sammála.
Er kvótakerfið að drepa Suðumes?
„Nei, það er víösfjarri. Kvótakerfið
byggðist í byijun upp á því að menn
fengu veiðiheimildir í samræmi við
3ja ára reynslu. Þess nutu Vestfirð-
ingar og Suðumesjamenn sem höfðu
haft góðar vertíðir á undan. Þá kann-
ast ég ekki við að fyrirgreiðsla úr
byggöasjóðum hafi verið til kaupa á
veiðiheimildum. Ég hef ekki orðið
var við að veiðiheimildir hafi verið
keyptar af Suðumesjum til Vest-
fjarða sem nokkm máh skiptir,"
sagði Kristján.
Það kom fram í samtölum DV við
ýmsa aðha aö það væri ekki síst ná-
lægðin viö herstööina á Miðnesheiði
sem ætti dijúgan þátt í þróuninni.
Kristján tekur undir það áht. „Fólk
er orðið afhuga öhum sjávarútvegi
og var mjög erfitt að reka nokkra
atvinnugrein í samkeppni við þetta
hermang," sagði Kristján.
Nú er herinn að draga úr starfsemi
sinni og má ætla að þá þróun hefði
mátt sjá fyrir. Viðmælendur sögðu
einfaldlega að thvist hersins hefði
haft lamandi áhrif á annaö atvinnu-
líf. „En þegar hermangið var sem
mest var sjávarútvegur liflegastur á
Suðumesjum," sagði Karl Steinar.
Hófst vandinn fyrir kvóta?
„Ástæða þess að útgerö á Suöur-
nesjum á erfitt er eldra mál en kvót-
inn,“ sagði Ámi Benediktsson. „Ég
hef ákveðnar hugmyndir um þessa
þróun og bendi á aö árunum 1969 th
1973 var uppgangstími á Suðumesj-
um og það spmttu upp fyrirtæki. Um
þetta leyti vom 24 frystíhús á svæð-
inu. Það sem gerðist var að aflinn
dreifðist of víða og vinnslan varð
óhagkvæm. Rækja kom upp við Eld-
ey og byggðar vom nokkrar stöðvar
og þegar rækjan hvarf var fyrirtækj-
Miiiwið
Sjávarútvegur hefur dregist saman á Suðurnesjum. Utvegsgreinar voru 32% atvinnustarfsemi þar árið 1981 en
eru nú komnar i 24%. Myndin er frá Sandgerði.
KÍ-aS®!*- *

|\.M fi
(M
Þingmaður sagði að á fundum í
stjóm Byggðastofnunar fæm fram
meiri hrossakaup en þekktust ann-
ars staðar. „Þama fara Matthías og
Ólafur fremstir í flokki," sagði þing-
maðurinn.
Þróunin fyrir vestan og sunnan
hefur farið í ólíkar áttir. Þjónusta
hefur vaxið og nú er svo komið að
Keflavík er fyrst og fremst þjón-
ustumiðstöð. Viðmælendur DV
bentu margir á að sé htið th framtíð-
ar muni þjónusta og iðnaður, ekki
síst ef nýtt álver rís á Keilisnesi,
verða ráðandi á svæðinu. Slíkt muni
aldrei eiga sér stað á Vestfjörðum.
Þar hljóti fólk að treysta fyrst og
fremst á fisk. „Það er rangt að meta
stöðuna í dag og dæma út frá henni.
Möguleikar Reykjaness em ótrúlega
miklir. Þar er nóg landsvæði, Kefla-
víkurflugvöhur með öhum sínum
möguleikum að ógleymdu heita
vatninu svo eitthvað sé nefnt. Menn
verða hins vegar að þora. Það verður
að fá innlent og erlent áhættufjár-
magn th að byggja upp. Menn verða
að taka áhættu,“ sagði einn við-
mælenda DV.
unum breytt í frystihús. Árið 1974
byrjaði að haha undan fæti. Fjómm
árum síðar var skipuð sérstök nefnd
th að fjalla um vandann á Suðumesj-
um. Þetta var fyrir kvótatímann. Upp
úr þessu hafa þeir ekki rifið sig.“
Flest frystihúsanna em horfin.
Mörg fóra á hausinn og eignimar
vora seldar. Útvegsgreinar vora 32%
á Suðumesjum 1981 en era nú komn-
ar í 24%. A sama tíma vora útvegs-
greinamar 41,3% og 39% á ísafjarð-
arsvæðinu.
Hrossakaup hjá
Byggðastofnun?
Karl Steinar Guðnason alþingis-
maður sér marga annmarka á kvóta-
kerfinu. Hann minnir á að í kvóta-
kerfinu er landinu skipt niður í norð-
ur- og suðursvæði. „Norðursvæðið
hafði aht að 30% meiri þorskkvóta.
Við vorum með allmarga togara þeg-
ar kvótakerfið komst á en svo hurfu
skipin eitt af öðra. Það var líka miklu
hagkvæmara að gera út fyrir norðan
Fréttaljós
Áskell Þórisson
þar sem menn fengu 30% meiri
kvóta," sagði Karl Steinar.
Kvótinn er gallaður. Það var nán-
ast einróma áht þeirra sem DV leit-
aði th. Hins vegar fannst mönnum
fulhangt gengið þegar kvótanum er
einum kennt um ef skip er selt. Einn
viðmælenda DV bentí á að þetta gæti
gerst nánast á hvaða landsvæði sem
er og helgaðist af ýmsum öðrum þátt-
um en kvótanum einum og sér.
Suðumesjamennimir bentu á
Byggðastofnun og sögðu að hún ættí
sinn þátt í neikvæðri atvinnuþróun
á Suðumesjum. í ályktuninni segja
þeir að „... margir útgerðaraðilar á
Vestfjörðum og víðar af landsbyggð-
inni hafi keypti upp ahan fáanlegan
þorskkvóta og tíl þess verið veitt
ósparlega úr sjóðum landsmanna.
Atvinnulausir
Atvinnuleysisdagar
— tölur fyrir
júlímánuð
1992
Jj|jAtvinnulausir
■ Þar af konur
38
Vestfirðir
272
Suðurnes
Hafa t.d. 40% af úthlutunum Byggða-
stofnunar farið th Vestfjarða sl. ár
en þar búa u.þ.b. 3% allra lands-
manna.“
Ef skoðuð era lán Byggðastofnunar
eftír kjördæmum um síðustu áramót
kemur glöggt fram að Vestfirðir era
með rösk 22% af hehdarskuldum
landshluta við stofnunina. Norður-
land eystra kemur fast á eftir með
rösk 19% en Reykjanes er með 8,5%.
Bjami Einarsson, aöstoðarforstjóri
Byggðastofhunar, andmælir því að
fé frá stofnuninni hafi verið varið th
kaupa á kvóta. „Það er rétt að héðan
hefur farið mikið fé tíl Vestfjarða en
ég tel að landshlutar eigi að njóta
landkosta sinna. Vestffrðir hafa yfir-
burðaaðstöðu th að nýta ein bestu
fiskimið landsins. Togarar þaðan
eiga afar stutt í heimahöfn. Það ér
þjóðhagslega hagkvæmt.“
En getur verið að sú staðreynd að
Vestfirðingar eiga nokkra „sterka“
fuhtrúa í stjóm Byggðastofnunar
hafi einhver áhrif þrátt fyrir aht?
Ráöa Vestfirðingar
ekki við aflann?
„Það er mjög eðhlegt að svona við-
brögð komi frá fólki sem hefur upp-
lifað þetta ranglætí,“ sagði Karl
Steinar um ályktun alþýðuflokkks-
manna. „Vestffrðingar hafa haldið
þannig á málum að þetta sé eitthvað
einkavandamál þeirra. Við teljum að
það hve vel heftír verið fyrir þá gert
sé orsökin að okkar vanda. Við bend-
um á það líka að þar er ekkert at-
vinnuleysi en á Vestfjörðum era
hundrað útlendingar í vinnu. Ég hef
haldið því fram að þeir hafi of mikinn
kvóta - enda geta þeir ekki unnið
hann sjálfir. Þegar Kristján Ragnars-
son kom í frystihúsið á Flateyri ætl-
aði hann að hehsa upp á fólk en hon-
um var oftast svarað á ensku. Ráöi
landshlutí ekki við að vinna sjálfur
aflann þá era ekki rök fyrir því að
viðkomandi landshluti fái jafnmik-
inn kvóta,“ sagði Karl Steinar.
ask
Útborganir almennra lána Byggðastofnunar 1991
- í þúsundum króna -
Karl Steinar er tregur til að skipta
Formenn stjómarflokkanna vinna
nú höröum höndum að formanns-
skiptum í utanríkismálanefnd. Sá
möguleiki, sem hvaö mest hefur ver-
ið ræddur, er að skipta á formönnum
í utanríkismálanefnd og fjárlaga-
nefnd. Gallinn á þeirri hugmynd er
sá aö Karl Steinar Guðnason, for-
maður síðartöldu nefndarinnar, er
afar tregur tíl að skipta um sæti.
Hefur hann nánast hafnað þeirri
málaleitan th þessa.
Hugmyndin um aö skipta um for-
mann 1 utanríkismálanefnd er th
komin vegna þess að Eyjólfur Kon-
ráð Jónsson, núverandi formaður,
þykir rekast iha í EES-málinu. í stað
þess að vinna því brautargengi, eins
og honum beri að gera sem nefndar-
formaður stjómarflokks, láti hann í
Ijósi ýmsar efasemdir um samning-
inn. Því veröi aö koma honum frá
eigi aö takast að ganga frá málinu á
tilsettum tíma. Eyjólfur Konráð hef-
ur raunar sagt að það sé „óðs manns
æði að ætla að drífa máhö í gegn fyr-
ir áramót“.
Hins vegar veigra menn sér við því
að ganga hreint th verks. Eyjólfur
Konráö er mikilsvirtur þingmaður
th langs tíma og hefur notið mikils
fylgis og trausts innan þingflokks og
flokks. Mjúka leiöin í málinu er því
sú að fara eftír þeirri reglu að for-
mennska fylgi ráðuneyti. Þess vegna
er komin fram sú hugmynd að skipta
á formennsku í umræddum nefndum
þannig að krataþingmaður stýri ut-
anríkismálanefnd og sjálfstæðis-
þingmaður fjárlaganefnd. En Karl
Steinar vih ógjaman sjá af for-
mannssætinu í fjárlaganefnd enda
um að ræða valdamesta embætti ein-
stakra þingmanna.
Fari svo að ekki verði hægt aö telja
honum hughvarf þurfa sjálfstæðis-
menn líklega að leita í eigin raðir
eftfr formanni utanríkismálanefnd-
ar. Th þess þykir forystu Sjálfstæðis-
flokksins enginn hæfari en Bjöm
Bjamason.
-JSS